۳- اصل یادگیری توزیعی:
در این اصل، محیط آموزشی توزیعی، رویکردی” فراگیر محور” دارد و در این محیط با بهره گرفتن از تکنولوژیهای مختلف، فرصتی برای انجام فعالیتهای با ایجاد تعامل میان مکان و زمان فراهم میآید.
۴- اصل حفظ فاصله بین فراگیر و آموزشگر:
این اصل ضمن تاکید بر حفظ و تقویت تعامل بین عناصر آموزش در نظام آموزش از راه دور، هرگونه ارتباط آموزشی را در فرایند یاددهی- یادگیری از طریق رسانه بصورت غیرمجاورتی و در حداقل ارتباطهای حضوری تعریف کرده است (فراهانی،۱۳۸۰: ۱۳۳).
ممکن است بنظر آید که رعایت چنین اصولی منحصر به آموزش از راه دور نیست ولی با توجه به تفاوتهای نظام آموزش از راه دور با نظامهای سنتی، روشن می شود که باوجود یکسان بدون محتواها، اهداف و انتظارات، بدلیل ماهیت این نظام و کارائی روشهای آن، توانائی آن برای حرکت بر مبنای اصول فوق بیشتر از نظامهای سنتی است. بویژه اینکه زمان، مکان و سرعت یادگیری در این نظام مناسب با توانائیها و امکانات خود یادگیرنده تعیین می شود.(همان : ۱۳۴).
۲-۱-۴-۱-۳-مزایای آموزش از راه دور
آموزش از راه دور می تواند پاسخگوی بسیاری از نارسائیهای نظام آموزش سنتی باشد و می تواند در تعدیل نابرابریهای اجتماعی نیز ثمربخش گردد. آموزش از راه دور امکان دریافت آموزش عالی را برای همه مردم کشورهای جهان فراهم مینماید (بلاند و دیگران،۱۹۹۲به نقل از فراهانی، ۱۳۸۰: ۱۳۳). میتوان تمایل کشورهای درحال توسعه به ارائه آموزش از راه دور را در موارد زیر ذکر نمود:
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
الف) آموزش از راه دور مقرون به صرفه است.
ب) رسانه های مهم در مورد استفاده نظام آموزش از راه دور قدرت پوششی بسیار زیادی دارند. کتابهای درسی خودآموز و رادیو و تلویزیون از بااهمیت ترین رسانه های این نظام هستند و کاربرد گستردهای دارند.
ج)در صورت اشتغال دانشجویان، برنامه های آموزشی موسسات از راه دور به صورتی تنظیم شده است که اوقات فراغت دانشجویان را پرمی کند. از این جهت در نظام آموزشی از راه دور، دانشجویان هم در زمان تحصیل برای جامعه مفیدند و هم پس از تحصیلات.
د) نظام آموزش از راه دور، انعطاف زیادی دارد. مقررات آموزشی موسسات آموزش از راه دور به دانشجویان اجازه میدهد که در زمان دلخواه خود به تحصیل بپردازند.
ر) موسسات آموزش از راه دور به اعضای هیات علمی تمام وقت نیاز کمتری دارند. کمبود کادر آموزشی یکی از معضلات است. اما این نظام آموزش از راه دور این کمبود را با رسانه های دیگر از قبیل کتاب خودآموز، تلویزیون و کامپیوتر جبران کرده است.(ضرغام،۱۳۷۱: ۱۴۷).
۲-۱-۴-۱-۴-رسانه های نوین و نقش آنان در آموزش از راه دور
تکنولوژی اطلاعات و رسانه های جدید آموزشی در از بین بردن محدودیت ارتباط بین معلم و فراگیر راهگشا هستند. رسانه های نوینی مانند ماهوارههای ارتباطی، شبکه های کامپیوتری، دیسکهای تعاملی، ویدئو کنفرانس و یا سیستمVOD کمک می کند که بر موانع چیره شد.
سیستمVOD به دانش آموزان امکان میدهد که خودشان بتوانند یاد بگیرند. این سیستم به استفاده کنندگان امکان میدهد که در هر زمان که مایل باشند از آن استفاده کنند. مزیت عمده این سیستم علاوه بر تعاملی بودن آن، درقبال ذخیره شدن آن نیز هست. درحالیکه در سیستم تلویزیونی چنین امری امکان پذیر نیست و در هر زمان فقط از یک کانالی میتوان استفاده نمود و از دیدن سایر برنامهها محروم ماند. درحال حاضر، تکنولوژی بلحاظ کمی و کیفی رشد مییابد. در همین رابطه میتوان گفت که رسانه هایی مانند مواد مکتوب، رادیو، تلویزیون، نوارهای صوتی، اورهد، انواع پروژکتورها و موادی از اینگونه، قدیمی شده اند. رسانه های نوینی بوجود آمدهاند که بویژه برای آموزش از راه دور نویدبخش میباشند که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
۱- بزرگراه اطلاعاتی: از طریق این بزرگراه، داده به سرعت در شبکه قرار میگیرد.
۲- کنفرانسهای صوتی: از طریق این کلاسها افراد میتوانند با هم تماس بگیرند و صحبت کنند.
۳- ویدئو کنفرانسها
۴- کنفرانس شنیداری یک سویه و دوسویه: در این روشها تعامل از طریق فاکس و یا تلفن امکان پذیر است.
۵- کنفرانسهای کامپیوتری
۶- گرافیکهای صوتی.
۷- پست الکترونیکی.
۸- سیستمهای کامپیوتری چندرسانهای از طریق شبکه.
۹- تلویزیون کابلی.
۱۰- تلکس و ویدئو تللکس و غیره
رسانه در نظام آموزشی از راه دور بطور معمول از سه عامل منشاء میگیرد که عبارتند از:
۱- ویژگیهای فراگیران.
۲- تحلیل و تعریف محتوی.
۳- ویژگیهای خاص رسانه (محسنی زنوزی، ۱۳۸۸: ۱۷۷).
الف) کامپیوتر و آموزش
شبکه های کامپیوتری باعث تغییر شکل جوامع گردیده است. روش زندگی، چگونگی انجام کار، تفریحات و بالاخره ماهیت روابط انسانی بطور معناداری تغییر گردیده است. آموزش نیز از این تغییر دور نبوده است. اکنون زمان و مکان وقوع یادگیری، ماهیت تجارب یادگیری و آنچه که معلمان و دانش آموزان انجام می دهند بطور معناداری دچار تغییر شده است. درس خواندن تغییر نموده و همه افراد در سراسر عمرشان فراگیر شده اند و بطور مداوم در فعالیتهای یادگیری مختلفی چه رسمی و چه غیررسمی شرکت مینماید. این تغییرات بیشتر مدیون ساخت و گسترش کاربرد کامپیوتر میباشد.
بکارگیری کامپیوتر در آموزش در بیشتر موارد به آموزش به کمک کامپیوتر[۱۷] یا آموزش کامپیوتر محور[۱۸] گفته می شود (گیبونس و فیرودر،۱۹۹۸به نقل از محسنی زنوزی، ۱۳۸۸: ۱۵۷). ایده اصلی این بوده که کامپیوتر می تواند آموزش فردی را ارائه دهد. درواقع آنچه در این فرایند، معلمان و فراگیران را تحت تاثیر قرار داده است توانایی برقراری تعامل الکترونیکی و جستجو در ذخائر اطلاعاتی است (احدیان،۱۳۸۴: ۲۸).
پایه اساسی استفاده از کامپیوتر در آموزش، شناسایی و تعیین اهداف رفتاری آموزشی و سپس تعیین این مسئله است که کدام استراتژی بطور اثربخشتری به فراگیران در دستیابی به این اهداف کمک خواهد نمود، میباشد. اگر کامپیوتر فراهم کننده بهترین و موثرترین راهبرد و ساختاردهی زمان یادگیری تحصیلی میباشد، بنابراین از کامپیوتر باید استفاده شود. استفاده دقیق و هوشمندانه از کامپیوتر در کلاس درس به اهداف رفتاری معلم و شیوه آموزش و تدریس بستگی خواهد داشت. با توجه به نوع برنامه آموزشی، میتوان نرم افزارهای موجود برای کاربرد آموزشی را به آموزش انفرادی یا للگی، تعلیم و مشق دادن، شبیه سازی و کاربرد ابزاری، دسته بندی نمود(همان: ۲۹).
۱- آموزش انفرادی یا للگی
عملکرد این نوع، مانند عملکرد معلم یا کتاب مرجع در شرح دادن اطلاعات یا مفاهیم برای فراگیران میباشد. در بهترین برنامه های آموزشی کامپیوتری، آموزش انفرادی یا للگی، از راهبردهایی بنام آموزش برنامهای شاخهای استفاده شده است.
در این روش کامپیوتر، اطلاعات را بصورت بخش بخش روی صفحه، نمایش میدهد. بعد از نمایش چندبخش اطلاعات، از فراگیران سوالاتی پرسیده می شود و شروع گام بعدی کامپیوتر به صحت پاسخ فراگیران بستگی دارد. در این نوع برنامه آموزشی، کامپیوتر فراگیر را ملزم می کند که به سوال پاسخ دهد و سپس آموزش بعدی را برطبق پاسخ فراگیر، تنظیم می کند.
۲- مشق دادن
بعضی از معلمان براین عقیده دارند که تکنیک مشق دادن بیاستفاده است. اما اگر آنرا تحت عنوان تمرین و بازخورد دادن برای اهداف رفتاری از قبل تدوین شده به حساب می آوریم.معلوم می گردد که نقش مهمی در آموزش مهمی در آموزش ایفاء می کند. یک تکلیف مشتق کردن خوب،صرف نظر از اینکه توسط شخص،کامپیوتر یا سایر ابزارها ارائه شود باید دارای معیارهای زیر باشد:
– به روشنی روی یک هدف رفتاری آموزشی مناسب متمرکز باشد.
– سوال یا مشکل را طوری مطرح نماید که شاگرد بداند چه کار کند.
– عاری از دادن سرنخ و یا کلیدهای نامربوط و نامناسب باشد.
– وسیله ابزار، یا اطلاعات پیشنیاز برای پاسخ دادن را بطور صحیح و مناسب ارائه نماید.
– به پاسخ فراگیر فوری بازخورد دهد.
– در صورت ضرورت، اطلاعات اضافی ارائه نماید.
– از سوالات آسان به سخت پیش بروید. همانطوریکه پاسخ فراگیر نشان میدهد.
– تا زمانیکه فراگیر تسلط به هدف رفتاری موردنظر را نشان دهد، تمرین را ادامه دهد (محسنی زنوزی، ۱۳۸۸: ۱۵۹).
۳- شبیه سازی
بعضی از فعالیتهای آموزشی خاص هستند که با اینکه مفید نیز میباشند ولی نمیتوان آنان رابطور مستقیم در کلاس درس به نمایش گذارد. زیرا که دارای مشکلاتی از قبیل خطرناکی، زمانبر بودن، گرانی و یا غیرممکن بودن میباشند. در اینگونه موارد، کامپیوتر می تواند این فعالیتهای آموزشی را به طرقی ایمن، ارزان و در محیطی عملی، شبیه سازی کند. شبیه سازی باید بر پایه یک مدل صحیح از پدیده تحت مطالعه باشد و فراگیران با آن تعامل داشته باشند. بعد از تعامل فراگیر، بایستی بازخوردی صحیح، فوری و اطلاعات دهنده ارائه شود. برای جلب توجه فراگیران نیز به نکات مهم و کلیدی از نمودارها و علائم برای جلب آنان استفاده شود (همان).
۴- کاربرد ابزاری
اگر معلم خود با کامپیوتر بعنوان یک ابزار، آشنایی داشته باشد آنرا به برنامه ریزی درسی خود نیز منتقل میسازد. برای مثال میتوانند از کامپیوتر بجای ماشین تحریر استفاده کند. اغلب میتوان از کامپیوتر، جهت حل مسائلی که پیش از آن، بدون آن حل میشد استفاده کرد (موهانتی،۱۹۹۲: ۲۰ به نقل از محسنی زنوزی، ۱۳۸۸: ۱۵۹).
بخش جالبی از پیشینه کامپیوتر در آموزش، مربوط به کار سیمور پاپرت است که مربوط به انسیتوی تکنولوژی ماساچوست[۱۹] می شود. از فعالیت او در قلمرو آموزش میتوان به توسعه و ترویج زبان برنامه نویسی لوگو[۲۰] اشاره کرد. مفهوم اساسی لوگو این بود که روش را پیش پای بچهها قرار دهد تا با نوشتن برنامه های کامپیوتری و محول کردن کنترل آنها به خود کامپیوتر به کشف اندیشهها و نظرات بپردازند. این کار بیشتر به بازیهای کامپیوتری و نقش فعالیت کامپیوتری در محیط خانواده متکی بود. کارهای پاپرت، در ایجاد تغییرات در آموزش، نقش اساسی داشته اند زیرا او بطور مستمر بر نقش فناوری بعنوان ابزارهایی برای رشد ذهنی کودکان تاکید کرده است. کارهای او درنهایت، حوزه کامپیوتر در آموزش را به مسیرهای مختلفی هدایت کرد. (کرسلی ،۱۳۸۶: ۱۱۴).
در ادامه مهمترین ویژگیهای کامپیوتر در آموزش را می توان اینگونه برشمرد :
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
کامپیوتر به تنهایی برای آموزش قابل استفاده است.(با کمک برنامه های ضبط شده بر روی حافظه سخت کامپیوتر یا لوح فشرده).
قابلیت ارائه محیط های چند رسانهای که تمامی امکانات مورد نیاز برای آموزش را به صورت مجتمع در اختیار کاربر قرار میدهد.
کاربر قادر است آموزش خود را کنترل کند.
قدرت، سرعت و حجم انتقال اطلاعات آموزشی در کامپیوتر بالا و اتصال به شبکه جهانی اینترنت نیز امکان پذیر است.
اصلاح و تغییر مواد درس امکان پذیر و ساده است.
امور جانبی و اداری آموزش(ثبت نام، ثبت و نگهداری سوابق و پیشرفتهای تحصیلی، آزمونها و غیره) بطور خودکار انجام می شود (مهندسین صدا و سیما،۱۳۸۴: ۳۴-۳۵).
اما با اینکه کامپیوترها به حل بسیاری از مشکلات آموزشی کمک می کنند، اما آموزشگران را با مشکلاتی مواجهه ساخته است. بدست آوری و بکارگیری و اداره نرم افزارها و سخت افزارها کامپیوتری در آموزش یکی از وظایف حساس و مشکل میباشد. معلمان و مدیران باید در این مورد تعلیم دیده و در بعضی موارد نیاز به رفع مقاومت در مقابل کاربرد کامپیوتر در آموزش از طرف آموزشگران است. نرم افزارها بایستی در برنامه درسی گنجانده شوند و فردی باید استفاده فراگیران از نرم افزارهای آموزشی را هماهنگ و نظارت کند.
بکارگیری غلط کامپیوتری می تواند منجر به اتکای نامعقول و نسنجیده به ماشین، تفکر غیرقابل انعطاف و ماشینی و پذیرش کورکورانه آن شود. این عواقب منفی را میتوان بوسیله درک صحیح از ماهیت مشکلات مواجهه شده و مسائل ارائه شده و اقدام فعالانه در پیشگیری از مشکلات رفع نمود. تعدادی از مشکلات احتمالی استفاده از کامپیوترها در آموزش را از جمله میتوان، گرانی کامپیوتر، نیاز به نگهداری از آن، نیاز به آموزش معلمان برای استفاده از کامپیوتر، مشکل انتخاب نرم افزار مناسب، اتکای نسنجیده به ماشین، عدم دسترسی همه فراگیران بطور یکسان به کامپیوتر و غیره ذکر کرد.(همان: ۳۷).
همچنین از دیگر مشکلات استفاده از کامپیوتر در آموزش و پرورش ، نگرانی معلمان در مواجهه با کامپیوتر است. از نگرانیهای متعدد معلمان در مواجهه با کامپیوتر میتوان از جمله به موارد زیر اشاره نمود:
۱- ترس به علت عدم اطمینان به خود
معلمان ممکن است بسیار از اینکه چیزی را قادر نباشند در حضور فراگیران انجام دهند ترس داشته باشند. در اولین مواجهه با کامپیوتر بعنوان ابزار کمک آموزشی در اکثر معلمان این احساس وجود دارد. معلمان بایستی در مورد چگونگی استفاده از ابزارهایی که در کلاس درس جهت تدریس بکار میگیرند، بخوبی تعلیم ببینند.
۲- ترس از تغییر روابط بین معلم و شاگرد
تواناییهای کامپیوتر، می تواند انگیزه فراگیران را ارتقاء داده و مهارتهای پایه را تقویت کند. توجه افراد را جلب، محیط را شبیه سازی، محاسبه و بازخورد فوری دهد. این همان کارهایی است که توقع میرود معلم در کلاس درس انجام دهد. معلمان اغلب مشاهده می کنند که فراگیران نسبت به کار با کامپیوتر اشتیاق بیشتری دارند تا با خود او. کامپیوترها توان ذخیره اطلاعات بسیاری دارند و بطور حتم در مورد هر موضوعی ممکن است از معلم بیشتر بدانند. بعضی از معلمان از تغییر روابط معلم- شاگرد نگران بوده و از این امر ناراضی هستند.
۳- نگرانی از مسئولیت خود
اندازه گیری میزان بهره وری را کامپیوترها از طریق تمرکز بر اسناد ثبت شده آسان نموده اند. نمرات فراگیران را میتوان بررسی و میزان موفقیت معلم را بر پایه این نمرات تعیین کرد. حتی بهترین معلمان در امر کامپیوتر، در مورد چگونگی ارزشیابی مهارتهای حل مسئله فراگیران که با کامپیوتر فرا گرفتهاند، نگران میباشند (احدیان،۱۳۸۴: ۲۸).
از جمله محدودیتها و موانع زیر را نیز میتوان برای استفاده از کامپیوتر در آموزش نام برد:
