شاعر کسانی را که برای انقلاب تلاش کرده و در برابر مشکلات آن ایستادگی می­ کنند، مانند آب روانی می­داند که به موانع بسیاری برخورد کردند اما هم­چنان به راه خود ادامه دادند و کسانی را که در این راه تلاش نکردند، به مردابی مانند می­نماید که راکد و ایستاده­اند و هیچ دشواری را تحمل نکرده ­اند و آب روان را در مسیر پیروزی موثر می­داند. شاعر همه­ی افراد را برای محقق شدن انقلاب اسلامی به مبارزه دعوت می­ کند:
*روان پاک و بی تابیم بی تاب
تو گویی واژه­ی ماندن ندارد
که گر ماندیم مردابیم مرداب
کتاب پیروان مذهب آب
(در کوچه­ی آفتاب، ۹۴).
۴-۱-۲٫ دفاع مقدس
حادثه­ی بزرگ دفاع مقدس تأثیرات عمیق بر اندیشه­ی بسیاری از شاعران انقلابی از جمله قیصر امین­پور داشت.قیصر با مشاهده و حضور در این دفاع دینی و ملی، رسالت شاعری خود را نیز برای توصیف و تبلیغ آن به کار گرفت و انتقادات خود نسبت بدان را از ابعاد مختلف بیان کرد که عبارتند از:
۱-تجاوز دشمن به کشور ۲-آسیب جنگ بر کودکان ۳-جنگ طلبی ۴-مدعیان ۵-عدم درک شهادت
۴-۱-۲-۱٫تجاوز دشمن به کشور
قیصر امین­پور، بسیاری از اشعار خود را درباره جنگ و دفاع مقدس سروده و دفاع در برابر دشمنان این سرزمین را که به ناحق وارد آن شدند، روا دانسته و سکوت در برابر آن­ها را محکوم می­ کند:
*نه!/ باید گلوی مادر خود را/ از بانگ رودارود بسوزانیم
تا بانگ رود رود نخشکیده است/ باید سلاح تیز­تری برداشت
دیگر سلاح سرد سخن کارساز نیست …
(تنفس صبح،۳۸۹).
امین­پور همه­ی مردم را به برداشتن سلاح تیز برای جنگ در برابر دشمنی که به ناحق وارد حریم این سرزمین شده، تشویق می­ کند. او دیگر سکوت در برابر آن­ها را بر نمی­تابد و دفاع و جنگیدن را انتخاب می­ کندو انتقاد خود را به نامشروعیت کار آنان بیان می­دارد:
*می­خواستم/ شعری برای جنگ بگویم/ دیدم نمی­ شود
دیگر قلم زبان دلم نیست/ گفتم:/ باید زمین گذاشت قلم­ها را
دیگر سلاح سرد سخن کارساز نیست/ باید سلاح تیزتری برداشت
(همان،۳۸۲)
شاعر انتقاد خود را از تجاوز دشمنان صریحاً بیان می­دارد و سعی در نشان دادن زشتی جنگ و ناحق بودن آن­ها دارد و سکوت در برابر آن­ها را جایز نمی­داند:
باید برای جنگ از لوله­ی تفنگ بخوانم/ – با واژه­ی فشنگ-
می­خواستم/ شعری برای شهر خودم- دزفول-/ بگویم
دیدم که لفظ ناخوش موشک را/ باید به کار برد
امّا/ موشک/ زیبایی کلام مرا می­کاست
گفتم که بیت ناقص شعرم/ از خانه­های خاکی مردم/ خرد و خراب باشد و خون­آلود
باید که شعر خاکی و خونین گفت/ باید که شعر خشم بگویم
شعر فصیح فریاد/ -هرچند ناتمام-
(همان).
امین­پور انتقاد خود را در زمینه­ اثرات جنگ، نابودی، آسیب­های روحی و روانی، سلب امنیت و آرامش می­داند که راهکار وی در برابر چنین مقوله­ای دفاع از خاک در برابر تجاوز بیگانگان، عدم سکوت و استواری در برابر آنان و ناحق نشان دادن کارشان می­داند.
۴-۱-۲-۲٫آسیب جنگ بر کودکان:
جنگ به عنوان یک رویداد شوم و ناخجسته، پیامدهای منفی و خسارات جبران ناپذیری از جمله آسیب­های جسمی، ویرانی مناطق مسکونی و از دست دادن عزیزان را به دنبال دارد و سلامت روانی فرد آسیب دیده و اعضای خانواده­ی او را تحت تأثیر قرار می­دهد. در این راستا، کودکان بیشترین آسیب را متحمل می­شوند.
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
امین­پور آسیب رساندن دیدن جنگ به کودکان را بارها موضوع اشعار خود قرار داده است و انتقاد خود از آسیب جنگ در حق کودکان را بیان داشته است. او جنگ را کابوسی برای زندگی کودکان می­داند که رویای کودکانه­ی آن­ها را تحت تأثیر قرار می­دهد و آن­ها را دچار تشویش و پریشانی می­گرداند:
آری شب موقع بدی است/ هر شب تمام ما
با چشم­های زل­زده می­بینیم/ عفریت مرگ را
کابوس آشنای شب کودکان شهر/ هر شب لباس واقعه می­پوشند
(تنفس صبح، ۳۸۴).
یکی از پیامدهای مخرب هر جنگی ایجاد مشکلات روحی و جسمانی در فرد است. جنگ ضربه­ای است روانشناختی که از تجربه­های طبیعی انسان خارج بوده و بالقوه برای هرفردی تهدید کننده است. هم­چنین مقوله­ی جنگ ترس دائمی برای کشته شدن خود یا دیگرانی است که باید حیات آن­ها را به فراموشی سپرد که در این میان این استرس روحی ناشی از جنگ خارج از تاب و تحمل انسان است:
*اینجا/ دیوار هم/ دیگر پشت کسی نیست/ کاین گور دیگری است که استاده است
در انتظار شب/ دیگر ستارگان را/ حتّی/ هیچ اعتماد نیست
شاید ستاره­ها/ شبگردهای دشمن باشند/ …
(همان).
یکی دیگر از انتقادهای امین­پور نسبت به جنگ کشته شدن بسیاری از کودکان بی­گناه است که بر اثر اقدام وحشیانه­ی عراق بر ایران بوده و آسیب­های بسیاری به کودکان رسانده و آوارگی­شان را در پی داشته است:
بر حجله­ی گور، خونشان آذین است
زان­روی که رسم جاهلیّت این است
*این دخترکان بهشتشان کابین است
این زنده به گور دختران بسیارند
(در کوچه­ی آفتاب، ۶۱).
امین­پور دردمندی خود را از صدها کودکی که بر اثر این جنگ تحمیلی کشته شده ­اند، بیان می­دارد که هنوز حیات را در نیافته بودند به حیات ابدی فرو رفته­اند:
*تو هم­چون غنچه­های چیده بودی
مگر راز حیات جاودان را
که در پرپر شدن خندیده بودی
تو از فهمیده­ها فهمیده بودی؟
(همان، ۹۳).
قیصر امین­پور در بخش آسیب جنگ بر کودکان، انتقادات خود را از پریشانی و نگرانی که بر کودکان، آسیب­رسانی به سلامت روانی آنان، تغییر در سرنوشت زندگی­شان، آوارگی و کشته شدن در جنگ بیان می­ کند و از تهدید جنگ در زندگی انسان­ها می­گوید و هم­چنان خواستار نبودن جنگ است.
۴-۱-۲-۳٫جنگ طلبی
نگاه امین­پور به مقوله­ی جنگ، نگاهی انسان­مدارانه است. امین­پور معتقد است جنگ باید مصداقی از برای همه­ی جنگ­ها باشد و آن را رهاننده­ی بشریت تلقّی کرد. او معتقد است برای پیروزی باید جنگید و کشته شد امّا زمانی که بدون جنگ می­توان پیروز شد، پس جنگیدن، کاری نادرست استد. سیر اندیشه­ی او به سمت رهایی بشریّت است و این­که همه­ی نیکی­ها و پاکی­ها از آن همه است:
*شهیدی که بر خاک می­خفت/ چنین در دلش گفت:
«اگر فتح این است/ که دشمن شکست،/ چرا همچنان دشمنی هست؟»
(دستور زبان عشق،۱۶).
امین­پور در جنگ هم برای صلح سروده و این به معنای تغییر نظر او نسبت به جنگ نیست. پرداختن به مفهوم صلح از نظر او هرگز به معنای انکار دفاع مقدس نیست؛ «قیصر معتقد بود که ما زمانی می­توانیم برای جنگ قربانی بدهیم که آن جنگ، علیه همه­ی جنگ­ها باشد» (صرفی و هاشمی،۷:۱۳۸۹).
*شهیدی که بر خاک می­خفت/ سرانگشت در خون خود می­زد و می­نوشت
دو سه حرف بر سنگ:/ «به امید پیروزی واقعی/ نه در جنگ،/ که بر جنگ!»
(همان، ۱۷).
امین­پور روایت بسیار زیبایی از چشم انتظاری کودکان برای پدرشان دارد که همه­ی آن­ها نشان از تفکر صلح مدارانه­ی او است. غلامحسین ابراهیمی دینانی درباره امین­پور می­گوید:«ایشان را به عنوان شاعر جنگ می­شناسند امّا به نظر من قیصر «شاعر صلح» است و از این بابت هم من ایشان را ستایش می­کنم؛ البتّه دفاع مقدّس، غیر از جنگ است؛ شعرهای اول ایشان هم در ستایش دفاع مقدّس و دعوت به دفاع است و این قشنگ است و در جای خود بسیار مطلوب» (صرفی و هاشمی،۹:۱۳۸۹):
*کودک/ با گربه­هایش در حیاط خانه بازی می­ کند
مادر، کنار چرخ خیاطّی/ آرام رفته در نخ سوزن

برای