دیگمن (۱۹۸۱)

تحلیل جدول های بدست آمده توسط کتل

برون گرایی در برابر درون گرایی

نیرومندی خود در برابر آشفتگی

تمایل به پیشرفت

مهربانی

خلوص

گلدبرگ (۱۹۹۰)

خود سنجی

شادخویی

ثبات هیجانی

با وجدان بودن

اطاعت در برابر نافرمانی

عقل

پس از اینکه نظریه پنج عاملی شکل گرفت، تحقیقات زیادی به منظور بررسی میزان کارآیی، ارزش کاربردی و اعتبار و روایی آن صورت گرفته است. کاستا و مک کرا (۱۹۸۵ و۱۹۸۷) نشان دادند که در تمام پنج عامل شخصیت، یکپارچگی و جامعیت وجود دارد و یافته های مشابهی نیز توسط گلدبرگ‌ (۱۹۸۹)، استندروف‌[۱۴۲](۱۹۹۰) و ویگینز[۱۴۳] (۱۹۹۰) بدست آمده است (نقل از محمدی،۱۳۸۵).
ابعاد شخصیت بر اساس مدل شخصیتی پنج عامل بزرگ
مدل پنج عاملی بزرگ که توسط کاستا و مک کرا طرح شده است، پنج بعد اساسی را برای شخصیت معرفی می کند که هر بعد، در برگیرنده تعدادی از صفات خاصی است که مجموع آن صفات یک عامل شخصیت را تشکیل می دهند. در ادامه هر یک از این عوامل پنج گانه به تفصیل خواهد آمد.
عامل روان رنجور خویی(N)[144]
بنا به تعریف لانس بری[۱۴۵] و همکاران (۲۰۰۵) روان رنجور خویی رگه ای از شخصیت است که ثبات عاطفی بالا و اضطرب پایین در یک سوی پیوستار و در سوی دیگر آن، بی ثباتی عاطفی و اضطراب بالا قرار دارد. افرادی که نمره آنها در روان رنجور خویی پایین است با برخورداری از ثبات عاطفی، معمولا آرام، معتدل و راحت هستند و قادرند با موقعیت های استرس زا، بدون آشفتگی یا اضطراب مقابله کنند. داشتن احساسات منفی همچون ترس، غم، برانگیختگی، خشم، احساس گناه، احساس کلافگی دائمی و فراگیر مبنای این شاخص را تشکیل می دهد. از آنحایی که هیجان مخرب در سازگاری فرد و محیط تأثیر دارد، افرادی که دارای نمره ی بالاتری در این شاخص باشند، احتمال بیشتری دارد که دارای باورهای غیرمنطقی بوده، قدرت کمتری در کنترل تکانه ها داشته باشد و درجه های انطباق ضعیف تری با دیگران و شرایط فشار روانی نشان دهند. ولی افرادی که در این شاخص نمره پایینی دارند از نظر عاطفی افراد با ثباتی به شمار می روند. لازم به ذکر است که این مقیاس، همانند سایر مقیاس های نئو، یک بعد از شخصیت سالم را اندازه می‌گیرد. نمرات بالا ممکن است نشانه احتمال بالا برای ابتلا به برخی از مشکلات روان پزشکی باشد، اما این زیر مقیاس نباید به عنوان اندازه ای برای اختلالات روانی در نظر گرفته شود. ممکن است که بدست آوردن نمره بالا در این مقیاس با یک اختلال قابل تشخیص روانی همراه نباشد و از طرفی تمام اختلالات روانی هم با نمره بالا در مقیاس روان رنجور خویی همراه نیست(کاستا و مک کرا،۱۹۹۲).
این عامل که اساس آن را تجربه هیجانات منفی و نامطلوب تشکیل می دهند، از تعدادی صفات مانند اضطراب، افسردگی، آسیب پذیر بودن و بی ثباتی هیجانی تشکیل شده است. یکی از مشخصه های اصلی این عامل، ناسازگاری و عواطف منفی است، یعنی افرادی که در این عامل نمره بالایی بدست می آورند، با محیط بیرونی سازگاری کمتری دارند و اغلب دچار عواطف منفی می شوند. برعکس، افرادی که در این عامل نمره پایینی می‌گیرند، با محیط سازگاری بیشتری دارند و از لحاظ عواطف و هیجانات در سطح مطلوبی قرار می‌گیرند.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی

صفات روان رنجور خویی:

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

اضطراب: ترس، نگرانی، استرس و برانگیختگی بالا را شامل می شود.

پرخاشگری: به خصومت و خشم افراد نسبت به یک چیز یا یک شخص گفته می شود.

افسردگی: به خلق پایین و عواطف منفی و یأس و نا امیدی اشاره دارد.

کمرویی: به حالاتی مانند شرم و خجالت گفته می شود و گاهی اوقات ممکن است به ترس های مرضی از اجتماع نیز منجر گردد.

تکانش وری: به رفتار های انفجاری و تکانشی که نسبتا غیر ارادی هستند و بدون فکر کردن و تصمیم گیری انجام می شوند، گفته می شود.

آسیب پذیری: این گونه افراد در برابر فشارها و استرس ها، آسیب های جسمی و روانی بیشتری را متحمل می شوند (کاستا و مک کرا،۱۹۹۲).

عامل برون گرایی(E)[146]
این عامل دربرگیرنده صفاتی همچون جامعه پذیری، معاشرت، سلطه جویی، هیجان خواهی، فعال بودن، پرحرف بودن، پر انرژی بودن، قاطعیت و … است. افرادی که در عامل برون گرایی نمره بالایی بدست می‌آورند، بسیاری از صفات فوق در آنها دیده می شود. برای مثال، آنها مهارت های اجتماعی زیادی دارند و دائما در حال جنب و جوش هستند و به ریسک کردن در زندگی علاقه نشان می دهند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
افرادی که در عامل برون گریی نمره پایینی بدست می آورند، این نمره به منزله فقدان برون گرایی در آنها محسوب می شود، نه این که آنها را ضد برون گرایی قلمداد بکنیم. به این معنی که اگر کسی در عامل برون گرایی نمره پایینی گرفته باشد، باید او را در طرف دیگر این پیوستار قرار بدهیم. در این صورت، این افراد به عنوان درون گرا شناخته می شوند که صفات و ویژگی هایی مانند کم حرف بودن، کم فعال بودن و غیر معاشرتی بودن در آنها دیده می شود.
صفات برون گرایی:

گرمی: این صفت به میزان صمیمیت بین افراد و نیز روابط فرد با دیگران اشاره دارد.

قاطعیت: این صفت به قاطع بودن و جرأت ورزی و رک گویی افراد اشاره می کند.

فعالیت: این صفت بیانگر تحرک، قدرت و انرژی افراد است.

هیجان خواهی: این افراد دائما در جست و جوی تحریک و هیجان هستند.

هیجان های مثبت: این افراد به هیجان های مثبت و لذت بخش مانند خنده، شادی و عشق گرایش دارند (کاستا و مک کرا،۱۹۹۲).

عامل گشودگی به تجربه (O)[147]
این عامل میزان انعطاف پذیری افراد را در برابر تجارب جدید تعیین می کند. آن دسته از افرادی که در این عامل نمرات بالایی می گیرند، عقاید و ارزش های جدید و غیر متعارف را بیشتر می پذیرند و همچنین هیجان های مثبت و منفی را بیشتر و عمیق تر تجربه می کنند.
صفات عامل گشودگی به تجربه:

تخیل: به افکار، تصورات و تخیلاتی گفته می شود که افراد در دنیای درونی خود دارند.

زیبا پسندی: به درک عمیق از هنرها و زیبایی ها، شعر و موسیقی گفته می شود.

احساسات: به تجارب و ادراک افراد از هیجان های درونی خود اشاره دارد.

اعمال: تلاش ها و فعالیت های تازه و متنوع را شامل می شود.

عقاید: به کنجکاوی ذهنی و علاقه به عقاید جدید اشاره دارد.

ارزش ها: به آمادگی برای امتحان ارزش های مذهبی، سیاسی و اجتماعی اشاره دارد (کاستا و مک‌کری،۱۹۹۲).

عامل موافق بودن (A)[148]
این عامل میزان اعتماد، همکاری، هم حسی و توافق با دیگران را می سنجد. افرادی که در این عامل نمره بالایی کسب می کنند، به دیگران اعتماد داشته و حس همکاری در آنها زیاد است. ولی افرادی که در این عامل نمره پایینی می گیرند، نسبت به دیگران بدبین و بی اعتماد هستند و با دیگران هیچ گونه توافق و همکاری ندارند.
صفات عامل موافق بودن:

اعتماد: ویژگی هایی همچون اطمینان و اعتماد متقابل بین فردی را شامل می شود.

رک گویی: ویژگی هایی همچون رک بودن، صداقت و بی ریا بودن را شامل می شود.

نوع دوستی: یعنی توجه زیادی به دیگران و میل مساعدت به آنها دارند.

همنوایی: فرد با دیگران همنوایی می کند و به دیگران احترام می گذارد.

تواضع: این افراد معمولا فروتن و بی غرور هستند.

دل رحمی: این افراد نسبت به دیگران گرایش داشته و تصمیم آنها از روی احساسات می باشد (کاستا و مک کرا،۱۹۹۲).