۲-۵- خلاء مطالعاتی
با توجه به مرور صورت گرفته پر واضح است که بیشر مدل های ارائه شده در سطح ملی بوده و به اندازه کافی متغیرهای ارزیابی آمادگی الکترونیکی، در سطح سازمانی را مورد بررسی قرار نداده اند. آن تحقیقاتی هم که در سطح سازمانی انجام شده بیشتر، آمادگی شرکت ها و سازمان ها را برای تجارت الکترونیک مورد ارزیابی قرار داده اند. همچنین تحقیقاتی هم که در سطح سازمانی انجام شده بیشتر کلی بوده و خاص سازمان خدماتی نبوده است. علاوه بر آن مدل های موجود نیز در تعداد کمی از کشور ها مورد ارزیابی قرار گرفته اند و هیچ کدام به طور کامل برای کشور ایران بومی سازی نشده اند.

بنابراین در راستای تحقق دولت الکترونیک نیاز می باشد که آمادگی الکترونیکی شدن سازمان ها مورد ارزیابی قرار گیرند. از آنجایی که بیشتر سازمان های کشور با محوریت خدمت می باشد، به بیانی دیگر در حال ارائه خدمت به مردم و سازمان های دیگر می باشد.
در سال‌های اخیر در تحقیقاتی که روی سازمان‌ها انجام شده بر ابعاد خاصی از تکنولوژی خدماتی توجه زیادی شده است. تکنولوژی خدماتی بر اساس پنج عامل تعریف می‌شود:
۱) تولید و مصرف همزمان؛
۲) مشتریان نوع محصولی را که به آن عادت کرده‌اند دریافت می‌کنند؛
۳) مشتری در فرایند تولید مشارکت می‌کند؛
۴) خدمت حالت انتزاعی و تجریدی دارد و اغلب به‌صورت نوعی اطلاعات، دانش یا آگاهی است؛ در حالی‌که محصولات مؤسسات تولیدی قابل لمس هستند.
۵) در سازمان‌های خدماتی، منابع انسانی یا نیروی کار، هسته اصلی سازمان را تشکیل می‌دهند؛ در حالی‌که در سازمان‌های تولیدی، سرمایه، هسته اصلی سازمان را تشکیل می‌دهد.
با توجه به مرور صورت گرفته بر ویژگی های سازمان خدماتی دو عامل منابع انسانی و جامعه هدف سازمان در آمادگی الکترونیکی سازمان خدماتی قابل توجه می باشند و عامل تمایز بین سازمان های خدماتی و دیگر سازمان ها می باشند.
از آنجایی که سازمان های خدماتی باید از نظر زیر ساخت (فیزیکی، انسانی، منابع ملموس و غیر ملموس)، قابلیت دسترسی فناوری اطلاعات و ارتباطات برای عامه مردم و تاثیر چارچوب ضوابط قانونی موجود در به کارگیری فناوری مزبور از آمادگی الکترونیکی برخوردار باشند.
لذا با ارزیابی میزان آمادگی الکترونیکی، سازمانها با اطمینان بیشتر در راستای برنامه ریزی لازم برای گسترش امور مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات گام برمی دارند .
بنابراین در اینجا ضرورت توسعه مدل های جدید جهت ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان های خدماتی ایران احساس می شود که در برگیرنده شرایط بومی کشور باشد.

• فصل سوم

روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
بکار گیری روش علمی در تحقیق تنها راه دستیابی به دستاورد های قابل قبول و علمی است لذا برای انجام یک پژوهش معتبر به روش شناسی نیاز است بعضی روش شناسی را موضوعی نظری می دانند که با منطق و فلسفه پیوسته است و بعضی دیگر روش شناسی را از فلسفه جدا دانسته و آن را یک رشته علمی می دانند بررسی و تحلیل نقادانه، شیوه های خاص شناخت و نظریه در حوزه های علمی وظیفه خاصی از فلسفه علم است که روش شناسی نامیده می شود. دستیابی به هدف های پژوهش زمانی حاصل می شود که جستجوی شناخت با روش شناسی درست انجام پذیرد. روش شناشی، پژوهش را منظم و منطقی و اصولی کرده و جستجوی علمی را نیز راه وری می کند(خاکی، ۱۳۹۱ :۷۳ ).
منظور از “فرایند” با معنای متداول “روش” است، فرایند تحقیق اشاره به مجموعه گام ها و مرحله هایی دارد که پژوهشگر برای رسیدن به پاسخ و راه حل باید یکی پس از دیگری آنها را بردارد تا به پاسخ یا راه حل دست یابد. روش معادل فارسی برای واژه (Method) است. روش از واژه یونانی متا یعنی «در طول» و به معنی (معین کردن گام هایی برای رسیدن به هدفی) برگرفته شده است. ماهیت این گام ها و ویژگی آنها بستگی به هدف مطلوب دارد. اگر هدف از علم ،تسلط بر طبیعت یا کشف حقیقت اجتماعی باشد، روش آن فرق دارد(خاکی، ۲۰۴:۱۳۹۱).
پژوهش به دلیل بکار گیری روش درست (نه موضوع پژوهش )، اعتبار می یابد، خیلی از پژوهش ها به دلیل به کار گیری روش های نامناسب علی رغم موضوع های خوب و جذاب از اعتبار برخوردار نیستند(خاکی، ۱۵۰:۱۳۹۱).
روش این پژوهش در شناسایی و تحلیل شاخص‌ها و مدل‌های ارزیابی آمادگی الکترونیکی رویکرد ترکیبی(کمی _ کیفی) بوده، که در سه مرحله انجام شده است. در مرحله اول این پژوهش که یک تحقیق کیفی می باشد، با بهره گرفتن از روش رویش نظریه ها مدلی جهت سنجش آمادگی الکترونیکی سازمان های خدماتی طراحی شده است. مرحله دوم و سوم با بهره گرفتن از روش های کمی یک نوع تحقیق توصیفی– پیمایشی می باشند، در مرحله دوم وزن معیار های مدل را با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بدست آوردیم و در مرحله سوم آمادگی الکترونیکی سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح را بر اساس مدل حاصله و اوزان بدست آمده از مرحله دوم سنجیده ایم.
اشباع نظریه
کــــــــــــمی
کـــــــــــــــیفی

• چارچوب کلی تحقیق

۳-۲- مرحله اول – روش تئوری‌سازی داده ‌بنیاد
۳-۲-۱- علت انتخاب روش
تئوری سازی داده بنیاد (نظریه زمینه ای) یک روش پژوهش عمومی برای تولید تئوری است. منظور از نظریه زمینه ای، نظریه برگرفته از داده هایی است که در طی فرایند پژوهش به صورت نظام مند گردآوری و تحلیل شده اند. در این راهبرد، گردآوری و تحلیل داده ها و نظریه ای که در نهایت از داده ها استنتاج می شود، در ارتباط نزدیک با یکدیگر قرار دارند. پژوهشگر به جای این که مطالعه خود را با نظریه از پیش تصور شده ای آغاز کند، کار را با یک حوزه مطالعاتی خاص شروع کرده، اجازه می دهد که نظریه از دل داده ها پدیدار شود. نظریه بر گرفته از داده ها نسبت به نظریه ای که حاصل جمع آمدن یک سلسله مفاهیم بر اساس تجربه یا تاملات صرف است، با احتمال بیشتری می تواند نمایانگر واقعیت باشد و از آن جا که نظریه های زمینه ای از داده ها استنتاج می شوند، می توانند با ایجاد بصیرت و ادراک عمیق تر، رهنمود مطمئنی برای عمل باشند( استراوس و کوربین،۱۹۹۰). رویکرد اکتشافی تئوری سازی داده بنیاد نیز دلیل استفاده از آن در این تحقیق بود زیرا هدف ما تولید مدلی برای سازمانهای خدماتی و بومی سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح می باشد.
۳-۲-۲- رویش نظریه :
رویش نظریه یک روش شناسی تحقیقی–تفسیری است که با بهره گرفتن از یک مجموعه نظام یافته از روش ها به توسعه نظریه ای می پردازد که ریشه در داده های غنی دارد (استراوس و کوربین ،۱۹۹۰). نظریه ای دارای ساختار خوبی است که اصول تناسب، ادراک ،کلیات و قابل کنترل بودن را داشته باشد(گلیسر و استراوس ۱۹۶۷ به نقل از دانایی فرد). نظریه بایستی متناسب با محدوده تحقیق، قابل درک و تولید کننده مفهوم باشد، در بافت های مختلف قابلیت کاربرد داشته باشد و همچنین در ارتباط با فعالیت های مرتبط با پدیده، قابلیت کنترل داشته باشد( استراوس و کوربین،۱۹۹۰).
رویش نظریه ممکن است چالش هایی را برای محقق ایجاد کند. مخصوصاً اینکه بایستی ایده ها و نظریه های مرتبط با پدیده تحت بررسی را کنار گذاشت تا اینکه نظریه تحلیلی و اصلی بتواند شکل بگیرد(کراسول ،۲۰۰۷). ما در این تحقیق تمام مفاهیم و پیش ادراکات خود را از فرهنگ سازمانی کنار گذاشتیم و همواره این نکته را در ذهن خود داشتیم که ما در حال ایجاد یک نظریه هستیم نه اثبات یک نظریه.
۳-۲-۳- نمونه گیری در پژوهشهای کیفی
نمونه گیری در پژوهش های کیفی بسیار متفاوتر از پژوهش های کمی است. زیرا هدف آن به جای تعمیم یافته ها کسب درک عمیق از پدیده ی مورد بررسی است. از آنجا که پژوهش کیفی راهی برای رسیدن به محتوای ذهنی افراد است و نمی توان آن را از طریق روش های سخت کمی انجام داد ابزارها و روش های آن بسیار متفاوت هستند. در پژوهش کمی تأکید زیادی بر انتخاب تصادفی و شانس برابر برای همه اعضا جامعه مورد پژوهش وجود دارد. اما در پژوهش کیفی نمونه پژوهش یا به عبارت صحیح تر مشارکت کنندگان انتخاب یا دعوت می شوند. به همین دلیل است که در پژوهش های کیفی به جای نمونه از مشارکت کنندگان و بجای نمونه گیری از انتخاب موارد یا مشارکت کنندگان نامبرده می شود(هادی رنجبر و دیگران،۱۳۹۱).
۳-۲-۴- روش های نمونه گیری برای جمع آوری داده های کیفی(نمونه گیری غیر احتمالی)
برای جمع آوری دادهای کیفی از روش های غیر احتمالی نمونه گیری استفاده می شود که عبارتند از: ۱- نمونه برداری اتفاقی ۲- نمونه برداری جهت دار ۳- نمونه برداری نمونه غالب۴- نمونه برداری تخصصی ۵- نمونه برداری نامتجانس۶- نمونه برداری تئوریک ۷- نمونه برداری گلوله برفی(علی احمدی، ۱۳۸۹ :۲۹۲). در اینجا ۲ نمونه برداری آخر یعنی تئوریک و گلوله برفی که در این تحقیق به کار برده شد را تشریح می کنیم.
۳-۲-۴-۱- نمونه برداری تئوریک
در نمونه برداری تئوریک فرایند جمع آوری اطلاعات به منظور نظریه پردازی، باجمع آوری، کدگذاری و تجزیه وتحلیل اطلاعات صورت می گیرد به نحوی که محقق می بایستی تصمیم درستی برای انتخاب نمونه بعدی اتخاذ نماید تا نظریه او پدیدارگشته وتوسعه پیدا نماید( Corbin & Strauss 2008 Cresswell 2007,).
از مزیت های نمونه برداری تئوریک این است که فرصت توسعه مفاهیم و تشخیص ارتباط میان آنها را به طور همزمان فراهم می سازد( استراوس و کوربین،۲۰۰۷).
۳-۲-۴-۲- نمونه برداری گلوله برفی:
در نمونه برداری گلوله برفی افرادی را تعریف می کنیم که ما را به اهداف و معیارهای مورد نظر برای مطالعه نزدیک می کنند. سپس از آنها دعوت می کنیم تا افرادی را پیشنهاد دهند که ما را به معیارهایمان نزدیکتر می کند(علی احمدی،۲۹۴:۱۳۸۹).
۳-۲-۵- انتخاب اسناد و مدارک
داده های مورد استفاده محققان در رویش نظریه شامل انواع گوناگونی از داده های کیفی، نظیر گفتگو، مشاهده، مصاحبه، گزارش های عمومی، یادادشت های روزانه پاسخ دهندگان، تعاملات و تفکرات خود پژوهشگر، اسناد و مدارک می باشد. جهت گردآوری داده ها در این تحقیق تصمیم گرفته شد ازروش مصاحبه استفاده کنیم. با یک نمونه برداری ساده شروع کردیم با افرادی که فکر می کردیم تجارب گسترده ای در حوزه فناوری اطلاعات و مدیریت دارند تماس گرفتیم و با ارسال دعوتنامه ای (ضمیمه یک را ببینید) از آنها برای مصاحبه وقت گرفتیم. نمونه برداریی که برای انتخاب افراد نمونه انتخاب کردیم نمونه گیری به روش گلوله برفی بود به این صورت که پس از مصاحبه با اولین فرد از او می خواستیم نفر بعدی را که فکر می کند می تواند با توجه به موضوع تحقیق ما را یاری کند به ما معرفی کند.
در ابتدای هر مصاحبه توضیح مختصری و مفیدی راجع به مفاهیم آمادگی الکترونیکی و هدف از آن داده می شد و مصاحبه شوندگان به بیان ویژگی های سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح و نیازمندی های الکترونیکی شدن سازمان پرداخته و برخی نیز در پایان مصاحبه مستندات و اسناد معماری سازمان را جهت آشنایی با سازمان معرفی کردند که با مطالعه آن اسناد اطلاعات با ارزشی برای کشف الگو ها و مفاهیم بدست آوردیم.