با توجه به شکل فوق چهار نوع شیوه گذران اوقات فراغت به دست می‌آید که آن ها را به اختصار و با ذکر نمونه توضیح می دهیم :

الف. شیوه‌ های فردی و غیر فعال گذران اوقات فراغت عبارتند از:

تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، تماشای ویدئو، گوش دادن به نوار، استفاده از کامپیوتر و اینترنت، استفاده از مطبوعات و مکتوبات، استراحت و دراز کشیدن.

ب. شیوه ‌های جمعی و غیر فعال گذران اوقات فراغت عبارتنداز:

تماشای مسابقات ورزشی در استادیوم ها، صحبت با افراد خانواده.

ج. شیوه ‌های فردی و فعال گذران اوقات فراغت عبارتنداز:

انجام امور خیریه، بازدید از موزه‌ها و نمایشگاه‌ها، قدم زدن در پارک، کوچه و خیابان، کارهای هنری، موسیقی، رفتن به کافه تریا یا قهوه خانه، شرکت در پایگاه های بسیج.

د. شیوه‌ های جمعی و فعال گذران اوقات فراغت عبارتنداز:

بازی و ورزش، رفتن به سینما، رفتن به تئاتر، رفتن به پیک نیک و مسافرت های سیاحتی و زیارتی، گفتگو و دیدار دوستان و اقوام (سازمان ملی جوانان، ۱۳۸۱: ۱۱۲و۱۱۳).
یکی از مهم ترین شیوه‌های فردی و غیر فعال گذران اوقات فراغت تماشای تلویزیون است. بسیاری از متخصصین در زمینه تعلیم و تربیت نه تنها تاثیر چگونگی گذران اوقات فراغت را در فرایند اجتماعی شدن کودکان و نوجوانان مهم می‌دانند بلکه اثر آن را در اجتماعی شدن مجدد و همچنین اجتماعی شدن تدریجی افراد بزرگسال نیز مهم می‌شمارند. از مجموعه فعالیت های گذران اوقات فراغت وسایل ارتباط جمعی و سایر وسایل گذران اوقات فراغت اثر قابل توجهی در اجتماعی شدن افراد دارد. امروزه در اکثر جوامع تا حدود زیادی فعالیت های فراغتی جوانان بوسیله رسانه‌های جمعی و مراکز خاص تبلیغات جهانی تعیین می‌گردد و مسئولین این مراکز از این طریق نگرش تفکرات، علاقه‌ها و اطلاعات خاص یک جانبه‌ای را از طریق مسئولین رسانه‌های جمعی به مردم می‌رسانند (همان ۱۱۳). سهم وسایل ارتباط جمعی در پر کردن زمان فراغت در جامعه امروز بسیار با اهمیت است، زیرا از یک جهت ضرورت اطلاع از اخبار رویدادها و حوادث و همچنین نیازهای مختلف فرهنگی در جهان امروز مردم رابه سمت این وسایل متمایل می‌کند. از جهت دیگر برای اکثریت مردم وسایل ارتباط جمعی سهل‌ترین و ارزان ترین و بعضاً مناسب ترین و موجه‌ترین امکان جهت استفاده در زمان فراغت می‌باشد. نقش وسایل ارتباط جمعی در جوامع امروز بسیار گسترده و آشکار است کم‌تر جنبه‌ای از شئونات زندگی بشر امروز از وسایل جمعی متاثر نیست. دنیای امروز دیگر از جزایر بسته بی‌ارتباط تشکیل نشده بلکه به واسطه تاثیر وسایل ارتباط جمعی مرزها از میان برداشته شده و همانطور که مک لوهان می‌گوید: وسایل ارتباط جمعی دنیای بزرگ امروز را به دهکده ی جهانی تبدیل کرده است (به نقل از لول، ۲۰۰۰).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در این دهکده جهانی تنها مساله سرعت انتقال اطلاعات و اخبار نیست بلکه دراین دهکده وسایل ارتباط جمعی،همشکلی ها و تشابهات زیادی را نیز ایجاد کرده است و مرزهای فرهنگی را کاهش داده و یا نابود کرده است.درگذشته هر منطقه عادات، آداب، رسوم، نوع غذا و پوشاک و به طور کلی فرهنگ خاص خودش را داشت که از فرهنگ مناطق دیگر متمایز بود. اما در اثر اشاعه فرهنگی که عمدتاً به واسطه وسایل ارتباط جمعی صورت گرفته است بسیاری از فرهنگ‌های بومی یا از بین رفته است و یا به طور کلی ضعیف گردیده است. مک لوهان در همین ارتباط تنها به تلویزیون اشاره می‌کند و می‌گوید: یک طفل ۵ ساله در دورانی که وارد کودکستان می‌شود بیشتر از تمام ساعاتی که تاپایان تحصیلات خود در مدرسه و کلاس درس به سربرده اوقات خود را با تلویزیون گذرانده است. بقیه عمر او نیز در پای این گیرنده سحر‌آمیز سپری خواهد شد. انسان در اجتماع محدود به زمان هنگامی که به ۶۵ سالگی می‌رسد به طور متوسط ۹ سال از تمام عمر خود را جلوی تلویزیون سپری کرده است (همان ۱۱۵و۱۱۴ و لول، ۲۰۰۰).
۲-۲۰ چرا رسانه‌های جمعی ایجاد شدند؟
در دوره رنسانس هنگام رخت بربستن جامعه‌ی سنتی از جهان غرب انسان‌ها طوفانی از نیازها و فعالیت ها بر پا کردند که دیگر نظام قدیمی ارتباطات برای پاسخگویی به آن‌ ها مناسب نبود. بدین معنی که آهنگ سرعت یافته‌ی جهان نیاز به انتقال اطلاعات به نقاط دوردست، توجه به عقاید و علم، گره خوردن فزاینده‌ی ‌معیارهای اقتصادی در نقاط مختلف با یکدیگر، اهمیت یافتن طبقه‌ی متوسط از نظر اقتصادی و سیاسی، تحرک روز افزون اجتماع و تمامی این حرکت صعودی متشکل از عمل و تعامل فراخوان چیزی فراتر از کتاب‌های دست نویس، نقاره چی ها و جارچی های شهری بود. در آسیا صدها سال قبل از گوتنبرگ انسان‌ها می‌دانستند چگونه به وسیله حروف چاپی متحرک، کاغذ و مرکب کار چاپ را انجام دهند ولی امری که به ایجاد رسانه‌های جمعی بیانجامد روی نداد تا اینکه در اروپای غربی این فرایند با دیگر نیازهای مربوط جمع آمدند. آنگاه رسانه‌ها موجود مورد استفاده قرار گرفتند. زیرا بهترین وسیله‌‌ی موجود برای برآوردن برخی نیازهای مهم به شمار می‌رفتند (ویلبر شرام ، جک لایل، ادوین بی پارکر، ۱۳۷۷ :۹۷).
عکس مرتبط با اقتصاد
۲-۲۱ کارکرد وسایل ارتباط جمعی
۲-۲۱-۱ کارکرد خبری و آموزشی
از عمده وظایف وسایل ارتباط جمعی پخش اطلاعات و اخبار در سطح جامعه است انسان امروز نیازمند به شنیدن اطلاعات تازه و قرار گرفتن در جریان حوادث است. روح کنجکاو بشر و همچنین نقش‌های مختلفی که فرد در جامعه امروز بر عهده دارد او را وادار می‌کند که پیوسته در جریان اخبار و رویدادها قرار داشته باشد. توصیه در مورد موضوع های عملی یا عقاید و گزینه‌های تصمیم‌گیری، ارضای کنجکاوی و علاقه‌ی عمومی، فراگیری، خود آموزی، کسب احساس امنیت به واسطه آگاهی حاصل می شود. نقش آموزشی رسانه‌ها مهم‌تر از آموزش رسمی مراکز آموزشی در نظر گرفته شده است زیرا دامنه کار مراکز آموزشی محدود است در صورتی که آموزش از طریق وسایل ارتباط جمعی همیشگی است. البته وسایل ارتباط جمعی خصوصاً تلویزیون آموزش را همراه با صحنه‌های زنده ارائه می‌دهد که شوق بیشتری را برای یادگیری ایجاد می کند.
۲-۲۱-۲ کارکرد یکپارچه سازی و تعامل اجتماعی
پیدا کردن بینش راجع به اوضاع و احول دیگران همدلی اجتماعی، همذات‌پنداری با دیگران و کسب احساس تعلق، یافتن مبنایی برای گفتگو و تعامل اجتماعی، پرکردن جای یک همراه واقعی در زندگی، کمک به اجرای نقش‌های اجتماعی، توانا ساختن فرد به ایجاد پیوند با خانواده دوستان و جامعه.
۲-۲۱-۳ کارکرد راهنمایی و راهبری
همراه با وظایف آموزشی وسایل ارتباط جمعی افراد جامعه را در جهت اهداف خاص هدایت و راهبری می کنند وآنها را با مسولیت‌های فردی و اجتماعی خود آشنا می سازند و حقوق آن‌ ها را بیان می نمایند و از این طریق سبب حرکت و مسولیت پذیری مردم می شوند تا در برابر شرایط اجتماعی جامعه خود عکس‌العمل مناسب نشان دهند. در این ارتباط می‌توان به نقش مطبوعات در تقویت افکار مردم در تاریخ گذشته جهان، در دفاع از حقوق اجتماعی و در مبارزات آزادی بخش اشاره کرد. موضوع مهم در ارتباط با وظیفه راهنمایی وسایل ارتباط جمعی مسئله توسعه اقتصادی در کشور‌های جهان سوم است که توسط رسانه‌های گروهی می‌توان ضمن دادن آموزش‌های لازم به تحریک و تشویق و هدایت مردم در جهت اهداف اقتصادی و اجتماعی پرداخت.
۲-۲۱-۴ کارکرد تفریحی
کارکرد مهم وسایل ارتباط جمعی در جهان امروز کارکرد تفریحی است. مردم امروز در بسیاری از مواقع بیش از آن که تقاضای تنوع در برنامه های علمی و اجتماعی از رادیو و تلویزیون داشته باشند، خواستار تنوع و افزایش برنامه‌های تفریحی فیلم و سریال و جز آن می‌باشند. گریز یا انحراف توجه از مشکلات، آسودن، کسب لذت درونی فرهنگی و زیبایی شناختی، پرکردن اوقات فراغت، تخلیه عواطف، برانگیخته شدن جنسی همه در جهت برآوردن نیاز به تفریح است (سازمان ملی جوانان، ۱۳۸۱: ۱۱۴ و ۱۱۵).
البته برخورد افراد مختلف با توجه به پایگاه اجتماعی سطح سواد و شرایط سنی با وسایل ارتباط جمعی در زمان فراغتشان متفاوت است. بسیار دشوار است که انگیزه توقع یا استفاده خاصی را با نوع خاصی از محتوا مرتبط کنیم، زیرا استفاده از رسانه به طور کلی ممکن است در هر لحظه یکی از فواید فوق را داشته باشد. توقع اینکه مخاطبان بر موارد مذکور آگاهی داشته و آن‌ ها را به عنوان فایده‌ی رسانه اعلام کنند نیز کمتر از آن دشوار نیست. تعدادی از این کارکردها برای هر استفاده کننده ای قابل تشخیص است اما به راحتی قابل بیان نیست. با وجود این برای هر یک از موارد فوق شواهد تجربی کافی وجود دارد تا ثابت شود که این مورد یکی از عناصر موجود در الگوی کلی انگیزش است که از رفتار مخاطبان پشتیبانی می‌کند. تشریح کارکردهای رسانه صرفاً محدود به استفاده‌ی آشکار نیست بلکه ممکن است فرایندهای پنهان و ناشناخته‌ای در سطح جامعه در کار باشد که اهداف حقیقی رسانه‌ها را مخفی یا مخدوش کنند (همان ۱۱۸). نگاهی به آمار مستخرج از پژوهش ها گویای این امر خواهد بود. بر اساس پژوهش سازمان ملی جوانان در سال ۱۳۷۶ حدود ۹۱ درصد از جامعه کلی مورد بررسی، اولویت اول گذران زمان فراغت خود را تماشای تلویزیون ذکر کردند که البته دربین دو گروه جنسی زن و مرد نیز تفاوت چندان زیادی دیده نشد. تندنویس نیز در پژوهشی در سال (۱۳۸۲) دریافت که ۶/۸۲ درصد دانشجویان روزانه تلویزیون تماشا می‌کنند و دریافته های این پژوهش ذکر شده که اولین فعالیت فراغتی برای دانشجویان ۲۱ دانشگاه از ۲۵ دانشگاه بزرگ کشور تماشای تلویزیون بوده است و با کسب ۲/۱۶ درصد از کل امتیازات در بین ۱۹ فعالیت فراغتی مقام نخست را کسب کرده است. دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر به تماشای تلویزیون می‌پردازند و در تعطیلات تابستان تماشای تلویزیون برای دانشجویان دختر و پسر اولین فعالیت فراغتی تلقی می‌شود، تماشای فیلم‌های سینمایی و سریال های تلویزیونی رتبه اول در مجموعه برنامه‌های تلویزیون را به خود اختصاص می‌دهد و پس از آن به ترتیب اخبار، برنامه‌های سیاسی، گزارش های ورزشی و غیره می‌باشد (سازمان ملی جوانان۱۳۸۱ :۱۱۵و۱۱۶). قلی‌زاده در تحقیقی که درسال ۱۳۸۱ برای بررسی نقش صدا و سیما در غنی ساختن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان ۳۵۰ نفر از نوجوانان مذکر و مونث مناطق شمال و جنوب شهر تهران از سنین ۱۲ تا ۲۷ سال که با روش نمونه‌گیری تصادفی و سیستماتیک انتخاب شدند. به این نتیجه رسید که بیشترین میزان اوقات فراغت را جوانان سنین۲۰تا ۲۳ سال ساکن در مناطق شمالی شهر و کمترین میزان را نوجوانان ۱۲ تا۱۵ ساله ساکن جنوب شهر به خود اختصاص داده اند. متوسط زمان فراغت نوجوانان و جوانان مناطق شمالی ۲۰۱ دقیقه و مناطق جنوبی ۵/۱۴۳ دقیقه در شبانه‌روز است. میزان اوقات فراغت افراد از سن ۱۲ تا ۲۴ سالگی افزایش و از آن به بعد تا ۲۷ سالگی کاهش می‌یابد. در هر دو منطقه شهر تهران متوسط زمان فراغت افراد مجرد بیشتر از افراد متاهل است. همچنین متوسط زمان فراغت دختران در شبانه روز در هر دو منطقه بیشتر از پسران است. گوش دادن به نوار موسیقی، تماشای تلویزیون تماشای فیلم های ویدئویی، مطالعه روزنامه و مجله و کتاب و رفتن به مجموعه های تفریحی در نوجوانان و جوانان شمال تهران بیشتر و بازی و ورزش گوش‌دادن به رادیو و پرداختن به فعالیت های هنری، قدم زدن در خیابان‌ها و ایستادن سرکوچه در نوجوانان و جوانان جنوب شهر بیشتر است. نوجوانان و جوانان مونث در هر دو منطقه بیشتر از افراد مذکر از نحوه گذران اوقات فراغت خود ناراضی هستند و اوقات فراغت ۷۵ درصد نوجوانان و جوانان بین ساعات ۱۸ تا ۲۰ قراردارد. انگیزه‌ی ۶۲ درصد از نوجوانان تهرانی از تماشای برنامه‌های تلویزیونی تفریح و سرگرمی است. همچنین افراد مونث بیشتر از افراد مذکر سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی ایرانی، برنامه‌های طنز و کمدی،برنامه‌های خانواده را تماشا می‌کنند درحالی که در مورد تماشای سریال ها و فیلم های سینمایی خارجی،برنامه‌های ورزشی، مستند، سیاسی،آموزشی و اخبار این رابطه برعکس است و برنامه‌های مورد علاقه نوجوانان و جوانان به ترتیب طنز (۱۸%) سریال(۷۶%) فیلم سینمایی(۶۷%) وکمدی (۵۵%) است. بر اساس نتایج به دست آمده فیلم‌های سینمایی با ۷۵% و انواع شوها با ۶۰% بیننده از جمله برنامه‌هایی هستند که نوجوانان و جوانان تهرانی دارای ماهواره به تماشای آن می‌نشینند (قلی زاده، ۱۳۸۱). شامپاى، پژوهشگر دیگر ارتباط جمعی، براساس تحقیقات خود چنین اظهار مى‌دارد که تنها ۱۲ درصد از کسانى که با آنان مصاحبه شده است، به تنهائى تلویزیون نگاه مى‌کنند، در حالى که ۸۷ درصد دیگر در جمع خانواده‌ها به تماشا مى‌نشینند. تلویزیون، وسیله ی سرگرمى و اوقات فراغت است که با بسیارى از جنبه‌هاى زندگى خانوادگى پیوند دارد، به‌ویژه با مراسم صرف شام که دقایق مهمى در زندگى روزانه ی هر فرد فرانسوى به شمار مى‌رود. شامپانى نتیجه مى‌گیرد که به علت تأثیر تلویزیون، شیوه ی سنتى زندگى توده‌ها در محدوده ی خانواده در حال تغییر است (بیریوکف، ، ۱۳۷۲، ص ۱۳۱).
برخى از متفکران و اندیشمندان معتقد هستند که رسانه‌ها مخاطبان بیشترى را با شاهکارهاى گذشته و حال آشنا کرده‌اند، و برنامه‌هاى سرگرم‌کننده با سهولت بسیار بیشترى در دسترس مردم قرار گرفته است. بدون شک، برنامه‌هاى سرگرم‌کننده پاسخگوى یک نیاز واقعى است، لیکن بسیارى از این برنامه‌ها آنقدر مبتذل و کلیشه‌اى است که به جاى برانگیختن قوه ی ابتکار، آدمى را کودن مى‌سازد. بیریوکف در این زمینه مى‌گوید: سرگرمى – تفریح که در آن، تلویزیون به‌عنوان نیرومندترین و مؤثرترین رسانه، به لحاظ پوشش و ارتباط، مقامى برجسته را دارا است- این‌چنین محصولاتى (سرگرمى و تفریح مربوط به آنها) را به مقدار فراوان تولید مى‌کند. گیرنده ی تلویزیون به مثابه یک وسیله ی سرگرمى خانوادگى مورد توجه قرار مى‌گیرد و این امر، باعث پرورش نوعى شخصیت جفت و جور و با طبقه ی حاکم مى‌شود: شخصیتى قانع و راضى از زندگى خود که تنها به مصرف مى‌اندیشد. بنابراین، مى‌توان چنین نتیجه گرفت که تلویزیون، هرچند در مواردى مى‌تواند خلاء سرگرمى را در بسیارى از خانواده‌ها پر کند، با وجود این، باید توجه داشت که تنها از این دیدگاه نباید به تلویزیون نگریست؛ زیرا در این صورت، تلویزیون ارزش و اعتبار واقعى خود را بر ما آشکار نخواهد ساخت (بیرکیوف، ۱۳۷۲، ص ۱۹۰). تلویزیون اگرچه در مواردی، موجب سطحى شدن، انفعالى و مبتذل بار آمدن انسان مى‌شود، اما در بسیارى اوقات وسیله یگسترش دید و ذهن و گشایش مرزهاى وجود بر جهان هستی، دستیابى مستقیم به آثار و افراد و برقرارى ارتباط انسانى به مقیاس جهانى نیز مى‌تواند باشد؛ مشروط بر آنکه تلویزیون وسیله‌اى جهت مقابله و مبارزه با جهل و بیسوادى استثمار و به‌طور کلی، جایگزین ساختن دنیاى واقعى به جاى جهان نمایشى و رسانه‌اى و ارائه ی روش‌هائى باشد که باعث مشارکت و دخالت فعال و خلاق افراد در زندگى اجتماى مى‌شود. تلویزیون مى‌تواند با نقش آموزشى خود، افق دید ما را وسعت بخشد. تلویزیون مى‌تواند در روند فرهنگ‌پذیرى فرد تا آخر عمر مؤثر باشد. تلویزیون مى‌تواند با گشودن پنجره‌اى از اتاق نشیمن به دنیاى خارج، محیط زندگى را به‌صورتى که جریان دارد، معرفى کند و در نتیجه به ما قدرت انطباق و سازگارى بیشترى بخشد. تلویزیون، افزون بر اینها، مى‌تواند به‌طور نسبی، محرکى براى درمان بیمارى‌هاى روانى باشد. تلویزیون، واقعیت‌ها را به‌صورت تصاویر نشان مى‌دهد، تصاویر واقعى یا تخیلى که به‌طور مستقیم با ناخودآگاه ما سخن مى‌گویند و در روند اندیشه‌هاى تخیلى ما پژواک دارند. تلویزیون از طریق انتشار اخبار و نمایش داستان‌هاى جنائى و پلیسی، موجب مى‌شود تا آروزها و تمایلاتى را که در دل داریم، ولى به خاطر رعایت آداب و رسوم و محرمات جامعه از بیان آن خوددارى مى‌کنیم، در خارج از فضاى ذهن خود مجسم ببینیم. به عبارت دیگر، با فرافکنى هوس‌ها و تمنیات خود در شخصیت‌هاى خیالى یا قهرمانان نمایش، به ارضای اینگونه تمنیات مى‌پردازیم. به‌عنوان مثال، قهرمانان تراژدى به جاى ما کارهائى را انجام مى‌دهند که ما جرأت انجام آنها را در زندگى واقعى نداریم، بدون شک وسایل ارتباطی، اولین نهادها و نمایش‌هائى نیستند که در طول تاریخ براى ایفاء این نقش پدید ‌آمده‌اند. نخستین بار، ارسطو بود که دریافت علت و انگیزه اصلى استقبال مردم از تراژدى‌هاى یونان باستان، همین فرافکنى است (همان).
۲-۲۲ دلایل گرایش به تماشای برنامه های تلویزیونی
۲-۲۲-۱ به عنوان یک عادت یا وقت پرکن
یکى از برجسته‌ترین دلایلى که براى تماشاى برنامه های تلویزیون و ماهواره ذکر کردند، این است که از این وسیله، تنها براى گذران یا پر کردن زمان استفاده مى‌کنند.
۲-۲۲- ۲ یادگیرى
ممکن است مردم به تلویزیون، ماهواره و … به‌عنوان منبعى براى یادگیرى بنگرند، اما انگیزه‌هاى یادگیری، بینندگان را تنها به سوى برنامه‌هاى به‌طور مطلق اطلاعاتى سوق نمى‌دهند. مى‌توان از طریق تماشاى نمایشنامه و سرگرمی، به‌طرق مختلف از مزایاى یادگیرى بهره برد.
۲-۲۲-۳ مؤانست
تماشاى تلویزون مى‌تواند منبعى براى دوستى فراهم کند، چه از طریق گرد هم جمع کردن خانواده براى دور هم جمع شدن و لذت بردن از برنامه‌ها و چه با در اختیار گذاشتن مجموعه‌اى از دوستان خیالی، که کودک مى‌تواند به‌طور غیرمستقیم با آنها درگیر و مشغول شود.
۲-۲۲-۴ به عنوان منبعى براى گفتگو
کودکان و بزرگسالان، هر دو، تلویزیون را به‌عنوان منبع اصلى ایجاد موضوعاتى براى گفت و گو ذکر کرده‌اند. برنامه‌ها به‌عنوان تجربه مشترک، براى گفت و گوهاى روز بعد در کلاس، زمینه مساعدى فراهم مى‌کنند.
۲-۲۲-۵ به عنوان دوست و همنشین
یک جنبه متفاوت نقش تلویزیون به‌عنوان دوست و همنشین، از ارتباطات مختلفى ناشى مى‌شود که اغلب بین بینندگان و شخصیت‌ها و چهره‌هاى محبوبى به‌وجود مى‌آید که از طریق دستگاه تلویزیون به‌طور منظم وارد خانه آنها مى‌شود.
۲-۲۲-۶ براى گریز از مشکلات
تلویزیون مى‌تواند دنیایى خیالى عرضه کند تا جانشین لذّت‌هاى دیگر در بینندگان شود، به‌طورى که بتوانند به واسطه آن از مشکلات یا خستگى زندگى روزمره بگریزند.
۲-۲۲-۷ غلبه بر خستگى و ملال
یک جنبه از کارکرد استفاده از تهییج درتلویزیون، این است که مى‌توان از آن به‌عنوان روشى براى غلبه بر خستگى و ملال سود جست. تلویزیون مى‌تواند منبعى براى تهییج – هم فکرى و هم‌احساسى – براى بیننده باشد و مى‌تواند روز تیره یا شب را روشن سازد.
۲-۲۲-۸ براى ایجاد هیجان
مدّت مدیدى است که روان‌شناسان دریافته‌اند نوع بشر نیاز بنیادین به تهییج دارد. مدارک دقیقى به‌ثبت رسیده است که نشان مى‌دهد مردم به‌طور طبیعى کنجکاوند و همین کنجکاوى و دنبال تجارب جدید و متنوع بودن، نشان‌دهنده این کشش‌ها در انسان است.
۲-۲۲-۹ بهبود حالات روحى
روش دیگرى که رد آن تلویزیون براى تهییج بیننده ایفاى نقش مى‌کند. زمانى است که از آن براى بهبود شرایط روحى فردى که در حالت نامناسب روحى به‌سر مى‌برد، استفاده مى‌شود. انتخاب برنامه در این بستر، نه‌تنها بر این مسئله متکى است که این برنامه تهییج کننده است یا نه، بلکه بر چگونگى آن نیز اتکا دارد.
۲-۲۲-۱۰ آسایش خاطر
علاوه بر سرگرمی، اطلاعات نهفته شده در برنامه‌ها مى‌تواند موجب آسایش و راحتى خیال هرچند اندک، بیننده شود. بنابراین، ممکن است برنامه‌ها دست‌چین و استفاده شوند، نه تنها با این نگاه که مى‌خواهند با آن برنامه‌ها سرگرم شوند یا لذّت ببرند، بلکه به این دلیل که آن برنامه‌ها تسکین دهنده و آرامش‌بخش هستند و به فرد آگاهى مى‌دهند.
۲-۲۳ میزان و دلایل تماشای برنامه های ماهواره ای
طی پژوهشی که سازمان صدا و سیما در سال ۱۳۹۲ به انجام رساند، ۵۲ درصد پاسخگویان در حد زیاد و خیلی زیاد و ۴۰ درصد در حد کم و خیلی کم برنامه های تلویزیون داخلی را تماشا می کنند. از نظر پاسخگویان، مهمترین انگیزه کسانی که شبکه های ماهواره ای را تماشا می کنند به ترتیب عبارتند از تنوع، جذابیت، فیلم ها، شاد و سرگرم کننده بودن آنها و سرعت پوشش اخبار.
نتایج حاصل از نظرسنجی جامع مرکز تحقیقات صداوسیما که در سال ۹۰ انجام شده در رابطه با بینندگان شبکه های ماهواره ای در ۳۱ مرکز استان کشور که حدود ۶۰ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده اند برای نخستین بار در این پژوهش درج شده است. ۵۲ درصد پاسخگویان در حد زیاد و خیلی زیاد و ۴۰ درصد در حد کم و خیلی کم برنامه های تلویزیون داخلی را تماشا می کنند. از نظر پاسخگویان، مهمترین انگیزه کسانی که شبکه های ماهواره ای را تماشا می کنند به ترتیب عبارتند از تنوع، جذابیت، فیلم ها، شاد و سرگرم کننده بودن آنها و سرعت پوشش اخبار.
۳۳ درصد در حد زیاد و خیلی زیاد و ۳۲ درصد در حد کم و خیلی کم به تماشای برنامه های ماهواره ابراز علاقه کرده اند. ۳۵ درصد نیز اصلا به تماشای این شبکه ها علاقه ای ندارند. ۵۸ درصد پاسخگویان اصلا شبکه های ماهواره ای را تماشا نمی کنند در حالی که ۴۲ درصد، بیننده برنامه های ماهواره هستند. بینندگان ماهواره در هر شبانه روز به طور متوسط حدود ۳ ساعت برنامه های ماهواره را تماشا می کنند.
مهمترین قالب مورد علاقه بینندگان ماهواره به ترتیب عبارتند از: «فیلم و سریال، شوی تلویزیونی، مسابقات و سرگرمی، برنامه های ورزشی، خبر و تحلیل سیاسی، موسیقی و هنر و برنامه های علمی.» از میان بینندگان شبکه های ماهواره ای ۴۰ درصد گفته اند در مقایسه با سال گذشته یعنی سال ۱۳۸۹ مانند قبل به تماشای ماهواره می پردازند در حالی که ۲۸ درصد بیش از قبل و ۲۷ درصد کمتر از قبل ماهواره تماشا می کنند. در حالی که بنابر نتایج این نظرسنجی، شبکه های ماهواره ای به طور متوسط دارای ۴۲ درصد بیننده در مراکز استان های کشور هستند، در پایان سال ۹۰ شبکه بی بی سی فارسی نتایج نظرسنجی مستقل خود را منتشر کرد که طبق آن بینندگان این شبکه ۲۸ درصد بینندگان کل شبکه های ماهواره ای در کشور را تشکیل می دهد و مجموع بیننده در کل ایران برابر با حدود ۴۰ درصد جمعیت است.
۲-۲۴ پیشینه ی پژوهش

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

نگرش وگرایش مردم ایلام به کارکرد برنامه های شبکه های ماهواره ای، مقاله ای است بر اساس یک پژوهش در شهر ایلام توسط پیری، نعمتی و صیدی (۱۳۹۰) انجام شده است. در این پژوهش با بررسی کارکرد ماهواره در منازل، نظر پاسخگویان مورد بررسی قرار گرفت؛ لذا سوالات و فرضیات تحقیق بر اساس نظریات مطرح در حوزه ارتباطات طراحی و با روش پیمایش، مورد آزمون قرار گرفته اند. جامعه آماری، افراد ۱۵ سال به بالای ساکن شهر ایلام می باشد. حجم نمونه ۱۰۰ نفر است که انتخاب آن از طریق روش نمونه گیری تصادفی، اطلاعات جمع آوری، تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که اکثریت پاسخگویان بر این باورند که ماهواره اوقات فراغت مناسب و لحظات شادی را برای آنها فراهم می کند، این در حالی است که از سوی دیگر همین افراد نگران تغییراتی که ماهواره به دلایل مسائل اخلاقی و خانوادگی در ساختار زندگی خانوادگیشان به وجود می آورد نیز هستند.

بررسی عوامل موثر بر گرایش به ماهواره و تاثیر آن بر باورها و رفتارهای دینی مردم مشهد. پژوهش حاضر که توسط بنفشه افهمی و آقا محمدیان (۱۳۸۶) انجام شده است، با روش توصیفی ـ تبیینی از نوع علی- مقایسه ای به بررسی عوامل موثر بر گرایش مردم مشهد به ماهواره و تاثیر آن بر باورها و رفتارهای دینی مردم پرداخته است. جامعه آماری این پژوهش شامل ۴۰۰ نفر از شهروندان مشهدی واقع در سنین ۱۵ سال و بیشتر در سال ۱۳۸۵ می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که سن، جنس، سطح تحصیلات، محل سکونت، نحوه گذران اوقات فراغت و ارزیابی افراد از برنامه های تلویزیون داخلی در گرایش آنان به ماهواره تاثیرگذار می باشد. در سنجش بعد شناختی گرایش به ماهواره، اکثریت پاسخگویان ماهواره را باعث افزایش دانش خود و پاسخگوی نیازهای مختلف گروه های سنی و جنسی دانسته و در بعد عاطفی گرایش به ماهواره هم اکثریت پاسخگویان برنامه های ماهواره را لذت بخش، سرگرم کننده و جالب می دانند. در بعد رفتاری اکثریت مردم به تماشای برنامه های ماهواره ای تمایل دارند و لیکن تشویق دیگران به تماشای ماهواره را وظیفه خود نمی دانند.

الگوی مصرف شبکه های ماهواره ای. سؤال اصلی این تحقیق که در سال ۱۳۸۵ توسط دانش انجام گردیده، در رابطه با الگوی مصرف شبکه های تلویزیونی ماهواره ای توسط دختران جوان است. این مطالعه توسط دختران دبیرستانی منطقه ۵ تهران صورت گرفته و یافته های حاصل از آن نشان می دهد جوانان تمایل زیادی به استفاده از شبکه های تلویزیونی ماهواره ای دارند و خانواده ها نیز آن ها را در این مسیر همراهی می کنند که همراهی خانواده ها در این زمینه، راه را برای پذیرش رفتارهای جدید هموار می کند. ساعات زیاد استفاده، آشنایی با انواع شبکه ها و توجه به برنامه های شاد و موزیکال از ویژگی های رفتارهای مصرفی پاسخ دهندگان این تحقیق محسوب می شوند.

خاستگاه اجتماعی الگوهای استفاده از تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان در میان مخاطبان تهرانی. مقاله حاضر توسط شهابی و جهانگردی در سال ۱۳۸۷ تدوین شده و به دو پرسش اساسی پاسخ می دهد: الگوهای استفاده از تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان در میان مخاطبان تهرانی کدامند؟ و منشأ یا خواستگاه اجتماعی این الگوها کدامند؟ برای پاسخ گویی به این سؤالات از دیدگاه استفاده و رضامندی رسانه ای با رویکردی ساختاری-فرهنگی استفاده شده است. اعضای نمونه پژوهش ۴۰۰ بیننده تلویزیون های ماهواره ای بوده که بر اساس روش نمونه گیری گلوله برفی در شهر تهران انتخاب شده اند. تحلیل عاملی انجام شده بر روی ۶۰ نوع انگیزه یا دلیل برای استفاده از این تلویزیون ها به شناسایی ۱۰ عامل منجر شده است. آزمون های همبستگی عامل های بدست آمده به عنوان متغیرهای وابسته با متغیرهای مشتق نشان داده است که مفهوم تأثیرات هنجاری ناشی از فرایند جامعه پذیری و مفهوم فرصت های زندگی توزیع شده به لحاظ اجتماعی که منجر به استفاده مکمل یا جبرانی از رسانه ها می شود به خوبی الگوهای استفاده از تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان در تهران را توضیح می دهد. بر این اساس، افراد مختلف با نقش های مختلف به این تلویزیون ها روی می آورند و از آن ها برای مقاصد مختافی استفاده می کنند. همچنین الگوی غالب استفاده از این تلویزیون ها به تسهیل یا تکمیل ارتباطات و پیوند های اجتماعی مربوط می شود تا به جبران این ارتباطات و پیوند ها.

متانی، حسن زاده و فرهنگی (۱۳۹۲) طی پژوهشی به بررسی نگرش مخاطبان قائم شهری به شبکه های تلویزیونی ماهواره ای پرداختند. هدف اساسی این مقاله مطالعه مهم ترین نیازهای رسانه ای مخاطبان در استفاده از شبکه های ماهواره ای فارسی زبان است. برای این منظور ۴۵۸ نفر از شهروندان قائم شهری که بیننده شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بوده اند با روش نمونه گیری هرفمند انتخاب شده اند. روش تحقیق از نوع پیمایشی بوده و از پرسشنامه محقق ساخته به عنوان تکنیک جمع آوری داده ها استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشان داده اند که پاسخ گویان بیشتر از برنامه های ماهواره که جنبه سرگرمی و یادگیری داشته استفاده کرده اند. همچنین بین انواع نیازهای مخاطبان تفاوت وجود داشته و ترتیب اهمیت این نیاز ها عبارت بوده از: عاطفی، شناختی، اجتماعی و سیاسی. طبق یافته های توصیفی بیشتر مخاطبان در شب ها به تماشای ماهواره می گردازند و میزان مصرف ماهواره در مخاطبان با تحصیلات پایین بیشتر و با افزایش تحصیلات کاهش می یابد. همچنین میزان استفاده از ماهواره در زنان بیشتر از مردان بوده، به گونه ای که زنان به طور میانگین ۳/۵ ساعت و مردان ۲/۵ ساعت در طول شبانه روز وقت صرف تماشای شبکه های ماهواره ای می کنند.

در مورد اقبال جوانان به رسانه های داخلی یا ماهواره، نتایج تحقیقی که توسط سازمان ملی جوانان (۱۳۸۶) انجام شده است نشان می دهد که در مجموع، جوانان برنامه ها و عملکرد صدا و سیما را قابل قبول نمی دانند. در عین حال پاسخ های آنان به سؤالات مختلف حاکی از گرایش های مثبت و منفی گوناگون به هر بخش از برنامه ها و عملکرد صدا و سیما است. نیمی از جوانان معتقد اند که افزایش شبکه های تلویزیونی در برآورده کردن انتظارات جوانان مؤثر بوده است، اما ۶۷ درصد آنان معتقد اند که این تغییرات نتوانسته است گرایش جوانان به ماهواره را کاهش دهد. مشکل دیگر این است که ۶۵ درصد جوانان معتقد اند تصویری که صدا و سیما از زندگی مردم ارائه می دهد واقعی نیست. ۷۳ درصد آن ها گله مند از فقدان تنوع لازم در برنامه های رادیو و تلویزیون در ایران هستند و ۶۴ درصد آنان می گویند که صدا و سیما در انعکاس مسائل و مشکلات جامعه عملکرد مناسبی نداشته است. ۶۰ درصد جوانان می گویند که اگر امکان استفاده از ماهواره را داشته باشند ترجیح می دهند برنامه های تلویزیونی سایر کشورها را تماشا کنند. ۵۳ درصد آنان معتقد اند که صدا و سیما در مقابله با تهاجم فرهنگی غرب عملکرد مناسبی نداشته و نکته دیگر این که ۵۷ درصد جوانان برنامه های صدا و سیما را شادی بخش و نشاط آفرین نمی دانند و ۴۵ درصد جوانان نیز برای دسترسی به اخبار و اطلاعات به رسانه های کشورهای بیگاه روی می آورند( هیأت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۳۸۶).

تحقیق دیگری که در سطح تهران توسط ربیعی و اسماعیلی (۱۳۸۹) با جامعه آماری ۳۳۰ نفر از مناطق ۲۲ گانه انجام شده است نیز تأکید کننده وضعیت نه چندان مطلوب صدا و سیما در زمینه جذب مخاطب می باشد. در این تحقیق نزدیک به ۶۹ درصد پاسخ گویان اعلام نموده اند که دارای ماهواره و حدود ۳۱ درصد فاقد ماهواره بوده اند. نتیجه این تحقیق این بوده است که شبکه های ماهواره ای از اقبال بیشتری نسبت به سایر رسانه ها برخوردار بوده اند . میزان روی آوردن به صدا و سیما در این وقایع شهر تهران کاهش یافته است. این بررسی همچنین نشان می دهد که بیش از ۳۹ درصد از پاسخ گویان از شبکه بی بی سی استفاده می کنند و نزدیک به ۲۳ درصد از پاسخ گویان به صدای آمریکا گرایش داشته اند. طبق یافته های این پژوهش اطمینان نسبت به صدا و سیما به نسبت سایت های اینترنتی و شبکه های ماهواره ای کاهش یافته است.