فصل پنجم خلاصه ،جمع بندی و پیشنهادها

5-1-مقدمه
این فصل مشتمل بر دو قسمت اصلی است :یکی خلاصه تحقیق و دیگری پیشنهاد ها . خلاصه تحقیق شامل اطلاعات و یافته هایی است که محقق از طریق تحقیق خود بدست آورده است و همچنین اطلاعات و یافته ها یی که محقق از مطالعه تحقیقات دیگران جمع آوری کرده است .(نادری و سیف نراقی ،1392)و پیشنهادهایی نیز در قالب راهکار عملی ارائه شده است .

5-2-خلاصه تحقیق
چکیده :پژوهش حاضر با هدف تهیه پاسخ مناسب برای این پرسش است که جنبه های آموزشی و تربیتی امیددر اسلام چیست ؟و چه نقشی درسلامت روان دارد ؟روش تحقیق ، توصیفی –تحلیلی است و جامعه پژوهش (بستر تحقیق )کلیه کتب ،پایان نامه ها ،مقالات و سایتهای مرتبط با موضوع پژوهش است نمونه تحقیق ،کتب ،پایان نامه ها ،مقالات و سایتهای مرتبط با موضوع د ر حد بضاعت علمی محقق است . روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای و از ابزار فیش برداری استفاده شده است. طرح آن از طرح های تحقیق نظری و کیفی تبعیت می کند . دراین پژوهش با توجه به هدف کلی واهداف ویژه تحقیق به نتایجی دست یافته که امید از معرفت و شناخت نسبت به مبدا و معاد حاصل می شود وامید در سلامت روحی و روانی انسانها نقش مهمی داردو عامل مهم تلاش ورفتار های انسانی است .امید مایه حیات و ادامه دهنده زندگی است .امید رحمت و هدیه الهی برای انسان است و انسان را فعال و حرکت در آدمی ایجاد می کند .

واژگان کلیدی : امید – سلامت روان -آموزش –تربیت
ودر فصل اول پس از مقدمه به تبیین مساله تحقیق پرداخته شده ،سپس اهداف کلی و اهداف جزیی تحقیق را به شرح زیر بیان نموده است :
هدف کلی :
جنبه های آموزشی تربیتی امید در اسلام چیست و چه نقشی در سلامت روان انسان دارد ؟
سوالات ویژه تحقیق
-1اثر جنبه های تربیتی و آموزشی امید از دیدگاه اسلام کدامند؟
-2از نظر اسلام امید چه تأثیری در سلامت روان انسان دارد؟
-3راهکارهای افزایش امید از نظر اسلام کدام است ؟
پس از بیان اهمیت و ضرورت تحقیق ، روش تحقیق ارائه شد که این پژوهش توصیفی بوده و بستر پژوهش آن قرآن کریم و نهج البلاغه ،کلیه کتب ،مقالات ،پایان نامه ها و سایتهای مرتبط با موضوع پژوهش می باشد.نمونه تحقیق نیز کتب و مقالات ،پایان نامه ها و سایتهای مرتبط با اهداف است و روش جمع آوری داده ها ی این تحقیق “فیش برداری ” و از فن کتابخانه ای بهره گرفته شده ،آنگاه محدودیت های تحقیق تحقیق ارائه گردیده که به دو دسته
الف- محدودیت های قابل کنترل محقق
1-موضوع تحقیق توسط پژوهشگر به “تبیین جنبه های آموزشی و تربیتی امید و نقش آن در سلامت روان از دیدگاه اسلام “منحصر شده است .
-2روش تحقیق که به شیوه توصیفی واز نوع مطالعه کتابخانه ای انجام شده است .
ب- محدودیت خارج از کنترل محقق
1- عدم تسلط کافی به زبان عربی برای استفاده بهتر از قرآن و متون اسلامی
2- محدودیت زمانی
3- محدودیت منابع مرتبط با موضوع پژوهش
و فصل اول با تعریف واژه ها و اصطلاحات به پایان می رسد .
در فصل دوم مفهوم امید و سلامت روان از دیدگاه روان شناسان ،فلاسفه و اندیشمندان اسلامی تبیینگردیدهودر ادامه به تبین واژه امید با نگاه اسلامی پرداخته شده سپس به تبیین واژه رجاءو آرزو و در ادامه به جنبه های آموزشی و تربیتی امیدو نقش آن در سلامت روان در اسلام و راهکارهای افزایش امید و ویژگی انسانهایی که به این درجه رسیده اند اشاره شده است . در فصل سوم به روش انجام تحقیق پرداخته شد بدین شرح که پس از ذکر مقدمه به توصیفی بودن روش تحقیق اشاره شد و بستر پژوهش و نمونه تحقیق قرآن کریم و نهج البلاغه ،کلیه کتب ،مقالات ،پایان نامه ها و سایتهای مرتبط با موضوع پژوهش می باشد. روش جمع آوری داده ها ی این تحقیق “فیش برداری ” و از فن کتابخانه ای بهره گرفته شده در فصل چهارم به بررسی پرسش های تحقیق پرداخته شده است .

5-3-جمع بندی
با توجه به آن چه در فصل چهارم این پایان نامه بیان گردید در خصوص پرسش اول نتایج زیر به دست آمد :
انسان همواره به گذشته، حال و آینده خود می اندیشد و این امر بر افکار و روحیات او اثر میگذارد. وی همواره آرزوهایی در سر می پروراند اما بسیاری از آرزوهای او دست نیافتنی، غیرمعقول و حتی بعضا محال و نشدنی است. این امید و آرزوست که انسان را به پیشرفت وا می دارد و با رسیدن به آرزویی، آرزویی دیگر در دل می پروراند اما اگر این آرزوها محال و دست نیافتنی باشند اثرات ناگوار و نامطلوبی بر روح و روان او خواهند گذاشت و با خود یاس و ناامیدی را به همراه خواهند آورد.
هیچ گاه بشر نمی تواند مطمئن باشد که تلاشش به نتیجه می رسد و این امید است که باعث حرکت وتلاش می شود و موتور محرک زندگی می شود و باید توجه داشت که آرزوهای تهی جایگزین اهداف برتر نشود. امیدواری نباید جای تلاش وعمل را بگیرد .نباید آنقدر به رحمت خدا امیدوار بود که ترس از خشم وغضب خدا از دل خارج شود امیر مومنان (ع)می فرماید: از آرزوهای طولانی بپرهیزید که زیبایی نعمت های الهی را از نظر شما می برد و آنها را نزد شما کوچک می کند و به کمی شکر فرا می خواند .
در خصوص پرسش دوم نتایج زیر حاصل شد :
واژه بهداشت و سلامتی به ویژه سلامت روانی، همیشه انسان را در طول تاریخ به خود مشغول کرده است، تدوین برنامه های تربیتی – بهداشتی برای حفظ سلامتی و بهداشت روان نمونه ای از این اقدام بشری است و در این میان دین باوری و آموزه های قرآنی نقش بسزایی در تأمین بهداشت روانی دارند.
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
امید در سلامت‏روانی انسان نقش مهمی بر عهده دارد. امید، به زندگی انسان معنا می‏بخشد و هنگام هجوم مشكلات، ناملایمات، رنج‏ها و اندوه‏ها و مصایب و ناگواری‏ها، از فروپاشی روانی انسان جلوگیری می‏كند و مانع استیلای یأس و دل‏سردی بر انسان می‏گردد. بدون امید، زندگی، بی‏معنا، تلاش ناموجّه، و اضطراب و افسردگی حضور موجّه پیدا می‏كنند و سیاهی و تاریكی و ابهام افق آینده را می‏پوشاند.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحًا عَسَى رَبُّکُمْ أَن یُکَفِّرَ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ یَوْمَ لَا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعَى بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید بسوی خدا توبه کنید، توبه‌ای خالص؛ امید است (با این کار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغهایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است وارد کند، در آن روزی که خداوند پیامبر و کسانی را که با او ایمان آوردند خوار نمی‌کند؛ این در حالی است که نورشان پیشاپیش آنان و از سوی راستشان در حرکت است، و می‌گویند: «پروردگارا! نور ما را کامل کن و ما را ببخش که تو بر هر چیز توانائی!»( تحریم، 8)

در خصوص پرسش سوم نتایج زیر حاصل شد :
از نگاه قران “امید “در بعد تربیتی عامل تحرک و باعث عمل می باشد که بازده کار را بالابرده ،باعث تقویت قدرت صبر ،حس شادکامی ،کارایی ،کاردانی و…می گردد. که همه این ها سلامت روانی انسان را به همراه دارد . امید در تربیت و سلامت روانی انسان نقش مهمی برعهده دارد .از نظر قرآن “رجا “(امید ) انبساط سرور در دل به جهت امر محبوب است ،در صورتی که انسان بسیاری از اسباب رسیدن به محبوب را تحصیل کرده باشد و به آرامش قلبی برسد.نمونه های قرآنی عوامل روانی و نفسانی امید
وَإِلَى مَدْیَنَ أَخَاهُمْ شُعَیْبًا فَقَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَارْجُوا الْیَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ
و ما بسوی «مدین»، برادرشان «شعیب» را فرستادیم؛ گفت: «ای قوم من! خدا را بپرستید، و به روز بازپسین امیدوار باشید، و در زمین فساد نکنید!»( عنکبوت، 36)
فَأُولئِکَ عَسَى اللَّهُ أَن یَعْفُوَ عَنْهُمْ وَکَانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُورًا
ممکن است خداوند، آنها را مورد عفو قرار دهد؛ و خداوند، عفو کننده وآمرزنده است.(نساء،99)
.

5-4-پیشنهادها

5-4-1پیشنهاد های مبتنی بر یافته های تحقیق
1-دست اندر کاران نظام آموزش و پرورش باید به دانش آموزان کمک کنندکه علیرغم سیل تهاجم فرهنگی شخصیتی باثبات پیدا کنند که پرورش روحیه مذهبی دانش آموزان نقش موثر و سازنده ای در ایجاد شخصیت با ثبات دانش آموزان دارد و آن ها را از بی هویتی و انزوا نجات می دهد . اعتقاد و ایمان به خدا و انجام اعمال و مناسک مذهبی توسط دانش اموزان در شکل گیری شخصیت سالم دانش آموزان نقش مهمی ایفا می کند .
2-امید در سلامت روان انسان نقش بسزایی دارد و شادی و نشاط نقش موثری در جنبه های مختلف زندگی انسان ایفا می کنند در واقع شاد کامی محصول سلامت روانی است ،ایجاد محیط شاد در مدرسه نقش موثری در امید افزایی در نتیجه سلامت روان دارد .
3-رشد همه جانبه (تربیت )از عمد ه ترین مسائل انسانی است . زیرا شکل گیری شخصیت انسان ها به نحوی تربیت آنها وابسته است . به عبارتی دیگر ،انسان شدن انسانها به کیفیت تربیت آنها بستگی دارد . از این رو است که ” تکیه گاه دعوت ،امر تربیت است و اسلام آیین تربیت و سازندگی است “. (قائمی ،1363) پس انتظار می رود برای رشد همه جانبه دانش آموزان باید کلیه کسانی که در تربیت فرزندان نقش موثر دارند تعلیم دیده تا بتوانند در ایفای نقش خود کار آمد باشند.
4-سوق دادن دانش آموزان به شرکت در فعالیت های اجتماعی مدرسه مانند شرکت در شورای دانش اموزی و فعالیت های پرورشی و اجرایی و…
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
5- ایجاد امید به زندگی و حل مشکل ها یکی از جنبه های مهم در مشاوره و روان درمانی هم هست . مشاورین مومن و متعهد می توانند روی انتظارهای افرادی که دچار ناامیدی و به دنبال آن ترس هستند ،بسیار تاثیر گذارباشند .در واقع انتظارهای مثبت می تواند باعث ایجاد انگیزه در افراد در جهت تلاش برای بهبود شود . امید اثر مثبت برمشکل فردی دارد مشاوران میتوانند امکانات بالقوه عقلی و عاطفی –روانی مراجعه کنندگان را به فعلیت برسانند و به منظور درمان آنان از ایجاد امید به زندگی بهره ببرند بهترین و آسان ترین راه حل کاهش اضطراب ،متوجه کردن آنان به وجود یک تکیه گاه عظیم و پایدار است که همان ایزد یکتااست . (انصاری و میر شاه جعفری 1389)با توجه به این مسئله استفاده از مشاوران مجرب و آگاه در مدرسه باعث ایجاد دلگرمی دانش آموزان و اولیاء مدرسه می شود . انجام خدمات مشاوره ای و ارجاء دانش آموزان به مراکز مشاوره می تواند در ایجادسلامت روان آن ها نقش مهمی ایفا کند .
6-تقویت امید در دانش آموزان با آموزش مهارتهای زندگی که به صورت یک راهکار ارتقای سلامت روانی و هم به صورت ابزاری در پیشگیری از آسیب‌های روانی – اجتماعی جامعه قابل استفاده است . به طور کلی مهارت‌های زندگی، ابزاری قوی در دست متولیان بهداشت روانی جامعه برای توانمندسازی جوانان در ابعاد روانی – اجتماعی است. این مهارت‌ها به افراد کمک می‌کنند تا مثبت عمل کرده، خود و جامعه شان را از آسیب‌های روانی اجتماعی حفظ کرده و سطح بهداشت روانی خویش و جامعه را ارتقاء بخشند. این مهارت ها عبارتند از :
مهارت در تصمیم‌گیری ، مهارت حل مسئله ،مهارت تفکر خلاق ،مهارت تفکر نقاد
توانایی برقراری ارتباط موثر، مهارت ایجاد و حفظ روابط بین فردی . ،مهارت مهارت خودآگاهی
مهارت همدلی کردن ،مهارت مقابله با هیجان ،مهارت ایجاد امید ،مهارت بخشش
7-از انجا که امید عامل ذاتی و شالوده زندگی و عامل پویایی و دینامیک روان انسان است شناخت همه جانبه دانش آموزان در ابعاد جسمانی ،اجتماعی ،روانی و رفتاری (از طریق تنظیم فرمهای اطلاعات فردی ) از ضروریات کار مدارس بشمار می رود تا از طریق آن بتوان افراد را شناسایی و گامهای موثری در پرورش روحیه امیدواری آن ها برداشت .
8-” مثبت اندیشی مهم ترین گام در اضطراب زدایی و رسیدن به آرامش است. مثبت اندیشی یک هنر ارزشمند زندگی، پیشگیری از گمانه زنی های عجولانه و غیرمنطقی، خمیرمایه خویشتن داری، مقدمه لازم امیدآفرینی و درمان مؤثر نگرانی ها و پریشانی هاست .”(افروز ،1393)افزایش انرژی روانی دانش آموزان ،با دادن انرژی مثبت به آنها .
9- پیشنهاد می شود در جلسه شورای معلمین ،از اساتید تعلیم و تربیت دعوت بعمل نموده و از آن ها خواسته شودمحور آموزش برپایه شناسایی عوامل و رفتارهایی که موجب ایجاد ناامیدی در دانش آموزان می شود رابه همراه راه حل آن ارائه دهد .
10-از پژوهشگران و متخصصین ،دینی ودانشگاهی برای رشد اخلاقیات وارزیابی رفتار دانش آموزان دعوت به همکاری شود .
11-از آن جا که ،آموزش و پرورش شاه راه ورود به بسیاری از مشاغل بوده آموزش امید به دانش آموزان اثرات سودمندی در آینده تحصیلی آنها دارد .