و نیز به امیرالمؤمنین علی (ع) می فرمود:
ای علی! اگر خداوند انسانی را به دستان تو هدایت کند، از آنچه خورشید بر آن تابیده برای تو بهتر است.[۲۴]
ایشان در کلام دیگری لب به ستایش جایگاه مبلّغ می گشایند و می فرمایند: بهترین امّت من کسی است که بندگان خدا را به سوی خدای متعال بخواند و با وی دوست سازد.[۲۵]
۱-۴-۳- از نگاه ائمه اطهار
امیر مؤمنان علی (ع) می فرماید:
هرکس از شیعیان ما که آگاه به شریعت ما باشد و شیعیان ناتوان ما را از تاریکی جهل به روشنایی دانشی که ما ارزانی اش داشته ایم، رهنمون شود، در روز قیامت در حالی که بر سر خود، تاجی از نور خواهد داشت که برای مرد تمام عرصه های قیامت، روشنایی خواهد داد و [بر تن] جامه‌ای خواهد داشت که ارزش کوتاه ترین نخ آن از تمام دنیا افزون‌تر است[۲۶].
رهبر انقلاب سرخ عاشورا، حسین بن علی (ع) می فرماید:
هر کس بنده‌ای را از گمراهی خارج و به شناخت حق دعوت کند و او اجابتش نماید، برای دعوت کننده بسان آزاد کردن انسانی، پاداش خواهد بود.[۲۷]
امام زین العابدین، علیّ بن حسین (ع) می فرماید:
خداوند به موسی (ع) وحی کرد، مرا نزد بندگانم و آنان را نزد من محبوب گردان. [موسی] گفت: پروردگارا! چه کنم؟ فرمود، لطفها و نعمتهایم را به یادشان آور تا مرا دوست بدارند، که اگر یک گریزپا را به درگاهم یا گمراهی را به خانه ام بازگردانی، برایت از عبادت صد ساله‌ای که روزها روزه و شبها بیدار باشی، برتر است.[۲۸]
حضرت باقرالعلوم، محمد بن علی (ع)، می فرماید:
هر کس راه هدایتی بیاموزاند، بسان پاداش کسی که به آن عمل کند، از آن او خواهد بود و از پاداش عمل کنندگان، چیزی کاسته نخواهد شد؛ و هر کس راه گمراهی را بیاموزاند، بسانِ گناه کسانی که بدان عمل کنند، بر گردن او گناه خواهد بود، بی آنکه چیزی از گناه عمل کنندگان کاسته شود.[۲۹]
صادق آل محمد (ع) می فرماید:
روز قیامت، خداوند عالم و عابد را برمی انگیزد. وقتی آن دو نزد خداوند حاضر می شوند، به عابد گفته می شود، «به سوی بهشت برو!» و به عالم گفته می شود بایست و به خاطر ادب نیکی که به مردم آموختی، شفاعتشان کن.[۳۰]
امام هفتم شیعیان، موسی بن حعفر (ع) خطاب به هشام بن حکم فرمود:
خداوند پیامبران و رسولان خویش را تنها برای شناخت و درک خویش به سوی مردم فرستاد؛ پس، نیک پذیرنده ترین آنان، خوش شناخت ترین آنان است و آگاه ترین آنان، خردمندترین ایشان است و عاقل ترین آنان، بلند مرتبه ترین ایشان در دنیا و آخرت است.[۳۱]
۱-۵- فواید علمی و کاربردی موضوع:
از آنجا که عقیده را با زور و اجبار نمی‌توان به مغزها و افکار و دل‌ها تحمیل کرد و اندیشه و دانش بشر توسعه یافته است، بهترین و محکم‌ترین راه رسیدن به هدف، برای روشنگری و کشف حقایق و شناخت واقعیت‌ها تبلیغ و در واقع گفت‌و‌گو و مناظره است.
بنابراین اخلاق تبلیغ از زبان قرآن و سیره پیامبر (ص) (روایات) به طریق اولی مفید و کارآمد خواهد بود که به برخی فواید آن اشاره می شود.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

شناخت اصول و شیوه صحیح تبلیغ با افراد مختلف و در زمان های مختلف از منظر اسلام و قرآن.

آداب و شرایط و فنون تبلیغ.

تحصیل و ابزار قوی جهت به‌کارگیری برای تبلیغ اسلام در مسائل اعتقادی (توحید، نبوت، معاد).

نشان دادن جایگاه اخلاق تبلیغ ویژه مکتب اسلام در بیان عقاید نسبت به سایر ادیان و مکاتب.

۱-۶- پیشینه‌تحقیق:
تا آنجا که در حد آگاهی ماست، تقریباً اغلب کتابها و تحقیقاتی که در زمینه تبلیغ پیامبر به رشته تحریر درآمده است، تبلیغ پیامبر در روایات مورد بررسی قرار داده‌اند و سیره او را تبلیغ اسلام از آغاز بیعتش مورد مطالعه قرار داده‌اند. اما اخلاق تبلیغ در سیره رسول الله از جمله مسائلی است در حد مورد نیاز به آن توجه نشده است. از سویی که آگاهی یافتن جامعه اسلامی، از اصول شیوه اخلاقی پیامبر در تبلیغ اسلام باعث می شود که افراد زیادی با اسلام آشنا شوند و مفاهیم آن را درک کنند ولی با اینکه تبلیغ و امر به معروف و نهی از منکر و انذار و ارشاد از مسایل مهم اسلام است، که جامعه امروز به آن نیاز مبرم دارد، کمتر مورد توجه افراد قرار گرفته است. خداوند این توفیق را نصیب من کرده تا در مورد اخلاق تبلیغ در سیره رسول الله را مورد پژوهش قرار دهم تا به امید آنکه تبلیغ اسلام را جدی بگیریم و مبلغان خوبی برای دین مبین اسلام باشیم. البته کتابهایی که در زمینه تبلیغ نوشته شده‌اند کتاب قرآن و تبلیغ محسن قرائتی، کتاب تبلیغات یک واژه در دو حوزه فرهنگی، محمد هادی همایون و کتاب تبلیغ و مبلغ، مطهری و کتاب سیری در سیره نبوی، شهید مرتضی مطهری و روش تبلیغ رضا علی کرمی، که همه‌ی اینها کتاب بودند و چند مقاله که به موضوع سیره تبلیغی پیامبر در بیان توحید و معاد و نبوت بیان شده ولی با تحقیق که من از طریق سایتهای مختلف انجام دادم هنوز پایان نامه‌ای با عنوان اخلاق تبلیغ در سیره رسول الله (ص) نوشته نشده که من این موضوع را انتخاب کردم و خدا را شکر باعث شد که بیشتر از گذشته نکات ظریفتری راجع به اخلاق پیامبر در امر تبلیغ اسلام آشنا شوم و امیدوارم که مورد عنایت حضرت ولی عصر قرار گیرد.
۱-۶-۱- پیشینه تاریخی تبلیغ
۱-۶-۱-۱- تبلیغ پیش از اسلام
تاریخ پرفراز و نشیب جوامع انسانی گواهی می دهد که تبلیغ و ارتباط فکری و اعتقادی همواره بوده است. حتی جوامع ساده و ابتدایی نیز ناگزیر بوده اند پیامهای خود را با روش های گوناگون مانند نقاشی، سنگ تراشی، دود، آتش، شیپور، تصویر، پرچم، واژگان، اشاره‌ها، شایعات و… به یکدیگر منتقل کنند. آثار بر جای مانده از نسلهای پیشین، مانند خطها و تصویرهای نقش یافته بر سنگها، بناهای تاریخی، کوزه های سفالین، ظرفها، سکه‌ها و… اثبات‌گر این ادعاست که افراد و جوامع پیشین به منظور ایجاد ارتباط با یکدیگر و نیز انتقال اندیشه و عقایدشان به نسلهای بعدی، از هر راه ممکن بهره جسته‌اند. این امر همگام بودن تبلیغات و ارتباطات را با زندگی نوع بشر بازگو می کند.[۳۲]
در کتابهای تاریخی آمده است که فراعنه‌ی مصر بر دیوار معابد و اهرام، رموزی را نقش می کردند که دلالت بر اخبار سیاسی و پیروزیهای جنگی، عبادات و معاملات داشت.[۳۳]
روزگاری که افراد برای انتقال اندیشه و خواسته های خود به یکدیگر، به جز گوش و دهان وسیله دیگری نداشتند، پیران و کهنسالان، اسطوره هایی را که در بردارنده‌ی آموزه های مقدّس بود برای جوانان نقل می کردند تا آنها را به شرکت در مناسک و آیینهای کلان و قبیله ای برانگیزاند.[۳۴]
از آغاز تمدن و فرهنگ انسان، فیلسوفان، نویسندگان، هنرمندان، شاعران و خطیبان، از دانش، فن و هنر خود برای تبلیغات بهره می جسته و در این زمینه کتابها نوشته اند.
برای نمونه می توان از کتاب خطابه ارسطو و تاریخ تبلیغات جنگی که هر دو، پنج قرن قبل از میلاد نگارش یافته اند و کتاب هنر جنگ نوشته تئوریسین قدیمی چین، سان تزو و تبلیغ و نویسندگی برای زندگی بهتر نوشته کنفسیوس نام برد. همچنین خطیبان مشهوری چون دموستنس در یونان و سیسرون در روم و دانشمندانی مانند یسوکراتس را که به ترتیب مبلّغان و سخنوران می پرداختند و امیرس شاعر حماسه سرای یونان که شعر حماسی را در جنگها می سروده است، از آن زمره‌اند.[۳۵]
در یونان و روم باستان، فیلسوفان و سخنوران، اندیشه های خود را با صدای بلند در میدانهای عمومی برای مردم می گفتند. آنان به کمک جاذبه‌ی کلام خود، احساسات مردم را تحریک کرده، آنها را به دنبال خود می کشاندند. هومر، شاعر یونانی، اشعار خود را بر مبنای بیان شفاهی می سرود و نقالان که از دهکده ای به دهکده دیگر در رفت و آمد بودند، شعرهای او را که بیشتر در مورد داستانهای خدایان یونانی مورد تصوّر بود، در میدانهای عمومی برای مردم بازگو می کردند.
سقراط، حکیم و فیلسوف یونانی که نوشته ایاز او بر جای نمانده است، همه وقت خود را مصروف آن می داشت که در بازار و باغهای عمومی و چهار راه ها و میدانهای ورزشی برای مردم سخنرانی کند.[۳۶]
در جزیره العرب، پیش از اسلام، شاعران و خطیبان عرب که شعر و خطابه، قریحه‌ی ذاتی آنان بود، به بازارهای مشهور مانند عکّاظ، ذی المجاز، و مربد می آمدند تا با فصاحت، بلاغت و قدرت بیان که خصلت فطری اعراب بود، مطالب مور نظر خویش را اعلام کنند و اگر قصیده شاعری برگزیده می شد، به او مباهات کرده و قصیده‌اش را در خانه کعبه در ردیف «معلّقات» نصب می کردند.[۳۷]
۱-۶-۱-۲- تبلیغ در اسلام
صدور فرمان «إقرأ» در لحظه‌ی آغازین نزول وحی بر پیامبر اسلام (ص) نشان داد که اسلام مانند سایر ادیان الهی ماهیت تبلیغی دارد.
پیامبر اسلام (ص) از نخستین روزهای بعثت خویش به تبلیغ اسلام همت گمارد و سه سال دعوت سرّی و مخفیانه داشت. پس از آنکه دستور رسید دعوت و تبلیغ خویش را آشکار کند، از هر فرصتی برای ایفای وظیفه‌ی خویش بهره می جست. رنجها و دشواری های بسیاری مانند سه سال پرمشقّت در شعب ابی طالب را تحمّل کرد امّا دست از تبلیغ نکشید.
در سال سیزدهم بعثت، برای نشر دعوت خویش و نیز حمایت بیشتر از تازه مسلمانها به شهر یثرب (مدینه النبی) مهاجرت کرد.
پس از وفات آن پیامبر بلند مرتبه، محوریّت و مسئولیت این امر، بر دوش امامان معصوم (ع) افتاد؛ آنان نیز هر کدام به نوبه‌ی خود و بنا بر شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی خویش به این مهم پرداختند.
دوره جدید تبلیغ اسلامی پس از رحلت رسول خدا (ص) با افشاگریهای دخت گرامی آن حضرت، فاطمه زهرا (س) آغاز شد و با تبلیغ گفتاری و کرداری امیر مؤمنان علی (ع) و امام حسن مجتبی (ع) استمرار یافت و باعث شکل گیری جریان کربلا شد. با قیام عاشورا تبلیغ اسلامی دچار تحوّلی شگرف گردید و روح تازه‌ای در کالبد تبلیغ اسلامی دمیده شد.
در دوره امام باقر و امام صادق (ع) تبلیغ با تحوّل علمی و احیای کتاب و سنّت همراه شد. این روند تا عصر غیبت امام زمان (عج) ادامه یافت. در دوران غیبت کبری، مسئولیت تبلیغ بر دوش عالمان شیعه است و به دلیل عدم دسترسی همگان به امام معصوم (عج)، رسالت عالمان به عنوان نوّاب و واسطه‌های او، بسی دشوار و بااهمیت است.
۱-۶-۱-۳- تبلیغ در عصر حاضر
جهان امروز، جهان تبلیغات و ارتباطات است و نبرد امروز، نبرد اندیشه هاست. قدرتهای استبدادی و استعماری پس از سالها به این نتیجه رسیده اند که بهترین راه برای استعمار، تسخیر اندیشه ها و اذهان است. آنان تمام تلاش خود را به کار بسته و در این راه سرمایه گذاریهای بسیاری کرده اند. به عنوان نمونه، یکی از انتشارات تحت نفوذ آنان در انگلستان به نام انتشارات «پنگوئن» برای کتاب آیات شیطانی که مقدسات همه ادیان و پیامبران الهی، ابراهیم، موسی، عیسی و خاتم الانبیاء (ص) را به تحریف و استهزاء گرفته، مبلغ هشتصد و پنجاه هزار دلار حقّ التألیف پرداخت کرده است.[۳۸]
استعمارگران امروز، تشکیلات ویژه ای را که وسیع ترین منطقه تبلیغاتی را زیر پوشش گرفته و به زبانهای مختلف، نشریات گوناگونی در تیراژهای میلیونی در سطح جهان توزیع می کند، در اختیار دارند.
این تشکیلات به تأسیس مدارس میسیونری و مؤسسات فرهنگی، انتشار نشریه و کتاب، کمکهای درمانی و بهداشتی، به خصوص در مناطق محروم، اقدام می کند و بدین ترتیب سعی در نشان دادن چهره‌ی انسان دوستانه از خود و مسیحیت دارند.
از این رو، فعالیت میسیونرهای مسیحی در آفریقا بیش از سایر نقاط، جلب نظر می کند. زمانی اعلام شد:
هم اکنون در آفریقا چهارده هزار و صد و چهل و نه میسیونر (مبلّغ) مسیحی و شانزده هزار و ششصد و هفتاد و یک مدرسه عالی و پانصد مدرسه لاهوتی (مذهبی) و ششصد بیمارستان و صد و بیست اردوگاه آوارگان و پانصد و یازده درمانگاه به منظور ترویج مسیحیت فعالیت دارند.[۳۹]
و نیز گفته شد:
عامل اصلی هجوم کاروانهای تبلیغی مسیحی به قاره آفریقا، فقر و بیماری است و تأسف آنکه اکثر ایتام و آوارگان از مردم مسلمانند. هم اکنون صد و شصت ایستگاه رادیویی در آفریقا وجود دارد که به تبلیغ مسیحیت می پردازند. پنج میلیون مسلمان آفریقایی، علوم خود را از مدارس میسیونری فرا می گیرند و نود و هشت سازمان وابسته به کلیسا سعی می کنند از راه های گوناگون، عقاید جوانان تحصیل کرده آفریقایی را به مسیحیت متوجه کنند.[۴۰]
نشریه ای در تیر ماه ۱۳۸۲ نوشت:
بر پایه گزارشهای دریافت شده از کردستان عراق، تعدادی از نیروهای سازمان ملل در سلیمانیه و دیگر شهرهای شمال عراق، اخیراً جزوه ها و نوارهای ویدئویی زیادی را که در آنها آئین مسیحیت تبلیغ شده است، بین اهالی کردستان و به ویژه جوانان پخش کرده اند. گزارشهای رسیده همچنین حاکی است، توزیع این جزوه ها و نوارهای ویدئویی را خودروهای آرم‌دار سازمان ملل بر عهده دارند.[۴۱]
هم اکنون، مؤسسات به ظاهر خیریه و همچنین اداره‌های وابسته به سازمان ملل، از قبیل یونیسف و…، از فقر مردم سوء استفاده کرده به تبلیغ مسیحیت، به خصوص در افغانستان می‌پردازند. یک مدرسه مسیحی به نام «آلمن آکادمی» توسط آمریکایی‌ها در پایتخت این کشور تأسیس شده است و یک نفر داوطلب، در افغانستان به ارائه خدمات پزشکی و آموزشی مشغول است.[۴۲]
آنچه گفته شد وضعیت تبلیغات استعمارگران است؛ اما با نهایت تأسف، تبلیغ اسلامی بویژه تبلیغ عالمان شیعی هنوز انسجام و نیروی مطلوب را کسب نکرده است. تبلیغ در میان شیعیان نیازمند همکاری و اتحاد عالمان اسلام است تا از پراکندگی و خودجوشی خارج شده، به امری سازمان یافته بدل گردد؛ چرا که به دست آوردن نتیجه ها و موفقیت‌های بزرگ، مرهون اندیشه و همّت والاست.
۱-۷- سؤالات تحقیق:
۱-۷-۱- پرسش‌های اصلی تحقیق:

ویژگی‌های اخلاقی فردی واجتماعی پیغمبر اکرم (ص) در تبلیغ اسلام چه بوده‌اند؟
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

براساس ایات وروایات مبلغان کنونی بایددارای چه صفاتی باشد؟

۱-۷-۲- پرسش‌های فرعی:

ضرورت اخلاق در تبلیغ چیست؟

عدم رفتارهای اخلاقی در امر تبلیغ چه عواقبی در بر دارند؟

هدف ازاین تحقیق :