گفتار دوم: مفهوم تکدی در زبان فقها

به طور خلاصه فقهای اسلامی در مورد حکم تکدی دو گروه هستند.
گروه اول: فقیهانی که تکدی را به طور اساسی امری حرام می دانند؛ از هر نوع که باشد(اعم از زبانی، نوشتاری و… ) این گروه اکثریت فقها را تشکیل می دهند.
گروه دوم: آن دسته از فقیهانی هستند که تکدی را امری مکروه می دانند. از این رو قائل به مجازاتی برای این گونه افراد نیستند.
برای جلوگیری از طولانی شدن کلام در این قسمت از میان عقاید و نظرات فقها عظام فتوای حضرت امام خمینی رحمه الله علیه را انتخاب نموده که عینا نقل می گردد: در صدقه و بخشش به مستمندان، قصد قربت شرط است و سؤال(گدایی) در صورت نیاز مکروه و در صورت عدم نیاز شدیدا، مکروه و بنابر احتیاط حرام است.
امام خمینی در فتوای خود قایل به تفکیک شده اند. در صورتی که متکدی نیاز داشته باشد؛ حکم کراهت داده اند و در صورتی که نیازی به کمک دیگران نداشته باشد و از روی حرص و رفاه طلبی و با وجود قدرت بر انجام کار، دست نیاز به سوی مردم دراز کند؛ احتیاط واجب در حرمت آن دانسته اند و عمل به آن گناه است و مجازات دارد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

گفتار سوم: مفهوم تکدی در روایات

در لسان روایات تکدی با لفظ سؤال، آمده است. روایات در این زمینه فراوان است و به چند روایت به عنوان نمونه اشاره می کنم. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «شهادت کسی که گدایی کند؛ پذیرفته نمی شود» قانون مدنی ما هم این را پذیرفته است.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: «هرکس بدون نیاز گدایی کند؛ مثل این است که شراب
می نوشد. در حدیثی دیگر از ایشان آمده است: «شیعتنا من لایسأل الناس و لو مات جوعا: یعنی شیعه ما کسی است که از مردم گدایی نمی کند؛ هر چند که از گرسنگی بمیرد» حضرت رضا علیه السلام می فریایند: «المسأله مفتاح البؤس: یعنی گدایی کلید فقر است» حضرت امام موسی کاظم علیه السلام می فرمایند: «لَا تَصْلُحُ الْمَسْأَلَهُ إِلَّا فِی ثَلَاثَهٍ فِی دَمٍ مُنْقَطِعٍ أَوْ غُرْمٍ مُثْقِلٍ أَوْ حَاجَهٍ مُدْقِعَه: یعنی گدایی و درخواست، صحیح نیست مگر در سه چیز: ۱- در مورد پرداخت خونبهای قتل غیر عمدی. ۲- یا پرداخت قرض سنگین. ۳- یا حاجت بسیار ضروری»
در مورد کلاشی با وجود تحقیق فراوان در کتاب ها و از طریق نرم افزارها، روایتی در این مورد ندیدیم.

مبحث دوم: مفهوم تکدی و کلاشی در حقوق عرفی[۴]

با توجه به ماده ۷۱۲ ق. م. ا. شرایط تحقق جرم تکدی و کلاشی عبارتند از:
۱- داشتن قدرت جسمانی.
۲- شخص قصد انجام عمل تکدی و کلاشی را داشته باشد و به صورت اعتیاد و عادت درآمده باشد.
۳- از این راه امرار معاش نماید.
در توضیح بند ۲ باید گفت: همین که شخص در عمل خود، عمد دارد؛ سوء نیت عام را از عنصر معنوی و روانی ایجاد کرده است. ولی در مورد سوء نیت خاص متکدی و کلاشی، ظاهرا قصد کمک گرفتن از دیگران و بخشش بلاعوض از طرف آنان را می توان مطرح نمود. هر چند بعید نیست که بگوئیم سوء نیت خاص در این جرایم امکان تحقق ندارد و از سوء نیت عام فهمیده می شود. ماده ۷۱۲ ق. م. ا. مجازات افراد متکدی وکلاش را بسته به حالات مختلف تفکیک نموده است.
حالت اول: اگر شخص متکدی با وجود تمام شرایط، قدرت مالی نداشته باشد؛ تا زندگی خود را اداره نماید به مجازات حبس از یک ماه تا سه ماه محکوم می شود.
حالت دوم: اگر شخص مورد نظر دارای قدرت مالی برای اداره کردن زندگی داشته باشد و با این حال تکدی یا کلاشی نماید؛ علاوه بر مجازات حبس از یک ماه تا سه ماه، تمام اموالی را که از این راه به دست آورده است؛ ضبط می شود.
نکته ای که حائز اهمیت است؛ این است که مجازات حبس مقرر در ماده ۷۱۲ ق. م. ا. طبق قانون وصول برخی از درآمدها دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب ۷۳ ۱۲ ۲۸ ماده ۳ بند یک به جزای نقدی از هفتاد هزار و یک ریال تا یک میلیون ریال تبدیل شده است.
ماده ۷۱۳ ق. م. ا. افرادی را شامل می شود که محجورین را، وسیله تکدی قرار می دهند یا اینکه به افراد دیگری دستور انجام این کار را، می دهند؛ مجازات این گونه افراد، حبس از سه ماه تا دو سال و استرداد کلیه اموالی که از این طریق به دست آمده است؛ باشد. نکته ای که اهمیت دارد؛ این است که مجازات حبس مقرر در ماده ۷۱۳ ق. م. ا طبق قانون وصول برخی از.. . ماده ۳ بند ۲، امکان دارد بسته به نظر دادگاه به جزای نقدی از هفتاد هزار و یک ریال تا سه میلیون ریال تبدیل شود. طبق ماده ۷۱۲ قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم تکدی و ولگردی حبس از یک تا سه ماه می باشد. (م۷۱۲ق.م.ا ) هر کس تکدی یا کلاشی را پیشه خود قرار داده باشد و از این راه امرار معاش کند یا ولگردی نماید؛ به حبس از یک تا سه ماه محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالی، مرتکب عمل فوق شود؛ علاوه بر مجازات مذکور، کلیه اموالی که از طریق تکدی و کلاشی، به دست آورده؛ مصادره خواهد شد.

مبحث سوم: جرم تکدی گری

چرا متکدیان دوست ندارند از خیابان بروند؟ حضور زنان کولی و گدایان بر سر چهارراه و قرار گرفتن جلوی ماشین‌های ایستاده پشت چراغ قرمز، فروش گل، فال و تمیز کردن شیشه‌های ماشین توسط کودکان متکدی، ایستادن زنان کولی در کنار پمپ بنزین یا افراد بیماری که پاهایشان را دراز کرده و آستین را بالازده و دست قطع شده و زخم‌هایشان را به رخ می‌کشند تا دل هر رهگذری را ریش کند، از جمله صحنه‌هایی است که هرکدام ما در شهر و دیارمان به وضوح می‌بینیم؛
صحنه هایی که هر چند گاهی به همت شهرداری یا نیروی انتظامی برای مدتی از چهره شهر پاک میشوند اما به دلیل نداشتن برنامه مدون برای سازمان دهی آنها طولی نمی کشد که دوباره مثل سربازی اماره به خدمت بر سر چهار راه ها ظاهر می شوند .
با وجودی‌که ظاهراً چهره متکدیان گذشته به دستفروشان امروز بدل شده، ولی با نگاهی به کالاهایی که برای فروش برمی‌گزینند و قیمت این کالاها می‌توان دریافت که آنها سهل‌ترین راه را برای بازگشت به همان شیوه زندگی سابق خود برگزیده‌اند، درحالی‌که این اقدام در چشم برخی شهروندان مثبت‌تر از گدایی جلوه می‌کند و آنان را برای تغییر اندکی که در روش کسب درآمد خود ایجاد کرده‌اند، مستحق حمایت می‌بینند.
به طور کلی فقر، مهاجرت توأم با بیکاری، فرار از منزل، مشکلات جسمی و روحی، از کار افتادگی، اعتیاد، پنهان‌سازی کارهای خلاف و بالأخره کسب سود از آسان ترین راه، دلایلی است که برای تکدی‌گری عنوان می‌شود؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر متکدیان به دلیل کسب سود آسان تکدی‌گری را رها نمی‌کنند، به این ترتیب، آنها که تکدی‌گری ادامه می‌دهند، متکدیان حرفه‌ای و اغلب جزء باندهای تکدی‌گری هستند؛از طرفی تکدی‌گری و دلایل روی آوردن به این موضوع بسیار متعدد است و شاید مهم ترین عامل این موضوع افزایش میزان آسیب های اجتماعی مانند اعتیاد و طلاق باشد به طور مثال وقتی یک خانم از همسر خود جدا می‌شود برای تأمین معاش زندگی خود فریب یکی از باندها و گروه‌هایی که در زمینه تکدی گری فعالیت می کنند را می خورد و بر سر چهار راه گدایی می کند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

مبحث چهارم: جرم تکدی گری در قانون جرم

در ماده ۷۱۲ قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران آمده است: هر کس تکدی یا کلاشی را پیشه خود را قرار داده باشد و از این راه امرا معاش نماید یا ولگردی کند به حبس از یک ماه تا سه ماه محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالی مرتکب عمل فوق شود علاوه بر مجازات مذکور کلیه اموالی که از طریق تکدی و کلاشی به دست آورده است مصادره می شود.
در ماده ۷۱۳ نیز آمده است که هر کس طفل صغیر یا غیر رشیدی را وسیله تکدی قرار دهد یا افرادی را به این امر بگمارد به سه ماه تا دو سال حبس و استراد کلیه اموالی که از طریق مذکور به دست آورده است محکوم خواهد شد.
در سال ۱۳۷۵، اولین مرکز نگهداری کودکان کارو خیابان به نام خانه سبز و ریحانه تأسیس شد و در آن مرکز گروهی از کارشناسان ملزم به ریشه یابی وضعیت، شرایط زندگی و اجتماعی این کودکان شدند.
دین اسلام، تکدی را بسیار منفور دانسته و آن را سخت مورد مذمت و سرزنش قرار داده، دستور
می دهد که مردم تن به مذلت و خواری ندهند و دست گدایی دراز نکنند.
پیامبر اسلام فرموده است: اگر مردم می دانستند در سوال وتکدی چه بدی هایی وجود دارد هرگز کسی از کسی چیزی درخواست نمی کرد. امام صادق نیز فرمودند: مؤمن اظهار فقر و تنگدستی پیش مردم نمی کند. هر کس زبان به سوال و گدایی گشاید در حالی که دارای مال و توانمندی باشد روز قیامت در حالی خدا را ملاقات می نماید که صورت او مجروح و خون آلود است. عده زیادی از فقها نیز اعتقاد دارند که گدایی امری حرام است. حال عمل گدایی به هر شیوه ای که باشد، حرام است. برخی دیگر از فقها گدایی را مکروه می دانند.
چندین سال است که هزینه های هنگفتی برای جمع آوری وساماندهی متکدیان در نظر گرفته
می شود اما نه تنها تکدی گرها روز به روز رشد می کنند بلکه بسیاری از آنها با اعمال نیروی انسانی و هزینه ارگان ها جمع آوری شده، دوباره و به زودی آزاد می شوند و گدایی را به شیوه مدرن یا سنتی از سر می گیرند. خلاءهای قانونی بحث تازه ای نیست اما شاید اکنون بیش از پیش نیاز به رفع این خلاءها باشد.
تکدی گری جزو جرایم محسوب شده و مجازات دارد ، متاسفانه این روزهاوقتی گدایی شغل
می شود ،کودکان اولین قربانی آن به حساب می آیند .
بدون تردید پدیده رقت برانگیز و ناهنجار کودکان، نوجوانان و بزرگسالان ژنده پوش و بی خانمان در اکثر قریب به اتفاق شهرهای جهان وجود داشته و به عنوان یک معضل اجتماعی که هم خود مصداق آسیب اجتماعی بوده و هم زمینه ساز گسترش و شیوع آسیب ها می باشد، در جوامع امروزی مطرح است.
فردا، روزی است که طفل در آغوش مادر شب و روز در خیابان کنار مادر می نشیند، می خوابد، غذا می خورد و زندگی می کند. محروم از مدرسه، محروم از خواندن و نوشتن، محروم از خانه، خانواده و محبت، بزرگ می شود. حال این کودک در شرایطی که هیچ آموزشی غیر از گدایی و دراز کردن دست جلوی دیگران ندیده ، آیا راهی جز اعتیاد، بزهکاری، دزدی و جنایت برای او باقی می ماند؟
این روزها متکدیان چه نیازمند و چه حرفه ای با شیوه های بسیار نوین، احساسات برانگیز، به امرار معاش می پردازند و از عواطف این ملت بهترین استفاده را می کنند؛بدون تردید پدیده تکدی گری در اکثر شهرهای جهان وجود داشته و به عنوان یک معضل اجتماعی که هم خود مصداق آسیب اجتماعی بوده و هم زمینه ساز گسترش و شیوع آسیب ها است در جوامع امروزی مطرح است .

مبحث پنجم:مهمترین عامل گسترش تکدی گری

فقر اجتماعی است؛ ما در جامعه‌ای که شاهد فقر باشیم حتما نتایج سوء آن را هم در جامعه می‌بینیم و تکدی گری از نتایج بارز فقر در جامعه می باشد. دین اسلام برای مقابله با مسئله
تکدی گری اندیشیده و راه حل هایی را ارائه داده است. در این ارتباط رسیدگی و مراقبت از بیماران، معلولین، از کارافتادگان، آسیب دیدگان، محرومان را مطرح کرده و از جمله وظایف حکومت اسلامی و امت مسلمان قلمداد نموده است و از طرف دیگر با پدیده تکدی گری به عنوان یک حرفه برخورد کرده و آن را فعل حرام دانسته است.
تکدی و تکدیگری از زمره زشت ترین مناسبات اجتماعی است که قانونگذار هر کشور بر حسب فرهنگ و آداب و سنن موجود برای آن مجازات نیز تعیین نموده، از جمله در قوانین کشورمان از جمله جرائم محسوب می گردد.

مبحث ششم: عوامل بروز تکدی گری

یک مدرس دانشگاه و کارشناس حقوق شهری به بیان ریشه ها و زیربناهای بروز مشکل تکدی گری می پردازد و می گوید: اولین چیزی که با دیدن متکدیان به ذهن متبادر می شود، فقر است. ممکن است این افراد اصلا فقیر نباشند و از این راه درآمد بسیاری هم داشته باشند. اما ظاهرشان فقر را به ذهن متبادر می کند.
علی زمانیان ادامه می دهد: بسیاری از خانواده ها برای تامین معاش خود، کودکان خود را به این کار وادار می کنند. وی توضیح می دهد: باید گفت تا زمانی که مسئله اشتغال در جامعه متناسب با میزان جمعیت حل نشود، نمی توان انتظار داشت که شاهد صحنه های مذکور نباشیم.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه به علت آسیب پذیر بودن این قشر و مشکلاتی که دارند و برای جامعه هم ایجاد می کنند حمایت و توجه بیشتر قانون به آنها ضروری است می گوید: سازمان ها و نهادهای خاصی برای ساماندهی و جمع آوری این افراد شکل گرفته است.
زمانیان در توضیح سازمان هایی که در این حوزه تشکیل شده اند می گوید: طبق مصوبه ۱۵/۲/۷۸ شورای عالی اداری، سازمان های مسئول در این حوزه عبارتند از دادگستری استان، نیروی انتظامی سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره)، اداره کار و امور اجتماعی و شهرداری.

فصل دوم: تکدی گری از نظر قانون

مبحث اول: ماده های جزایی قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با تکدی گری

ماده ۷۱۲ – هرکس تکدی یا کلاشی را پیشه خود قرار داده باشد واز این راه امرار معاش نماید یا ولگردی نماید به حبس از یک تا سه ماه محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالی مرتکب عمل فوق شود علاوه بر مجازات مذکور کلیه اموالی که از طریق تکدی وکلاشی بدست آورده است مصادره خواهد شد .
ماده ۷۱۳ – هرکس طفل صغیر یا غیر رشیدی را وسیله تکدی قرار دهد یا افرادی را به این امر بگمارد به سه ماه تا دوسال حبس و استرداد کلیه اموالی که از طریق مذکور به دست آورده است محکوم خواهدشد .
تکدی گران سودجو از روش های گوناگونی همچون پاک کردن شیشه اتومبیل، دستفروشی، فالگیری و دیگر روش های مرسوم اقدام به تکدیگری می کنند.
متکدیان و کودکان خیابانی باعث شیوع بیماریهای واگیردار، نازیبا شدن چهره شهر و حتی افزایش سرقتهای خیابانی می شوند و رسیدگی به امور متکدیان و جمع آوری آنها وظیفه شهرداری، اداره کل اتباع بیگانه، کمیته امداد، بهزیستی و سازمان های مردم نهاد و موسسسات خیریه شناسنامه دار است.
روش صحیح و کارشناسی شده برخورد با این پدیده و برخورد با این ناهنجاری در راستای رفع این مشکل ضروری است که یکی از این راه ها فرهنگ سازی در جوامع در خصوص عدم کمک رسانی مردم به متکدیان حرفه ای است.
امید است، همه (مردم و مسئولین) دست در دست هم دهیم تا جلوی این ناهنجاری اجتماعی را همین امروز بگیریم تا شاهد عواقب بسیار بدتر و شکل گیری ناهنجاریهای اجتماعی سخت تر از تکدی گری نباشیم که فردا دیر است.

مبحث دوم: بررسی جرایم ولگردی و تکدی گری

به گزارش حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران، ماده ۷۱۲ قانون مجازات اسلامی بیان می ‌کند که هر کس تکدی یا کلاشی را پیشه خود قرار داده باشد و از این راه امرار معاش یا ولگردی کند به حبس از یک تا سه ماه‌ محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالی مرتکب عمل فوق شود علاوه بر مجازات مذکور کلیه اموالی که از طریق تکدی وکلاشی به دست آورده است مصادره خواهد شد.
ماده ۲۷۳ قانون مجازات عمومی برای نخستین‌بار، ولگردی را در زمره جرایم قرار داد، به‌دنبال آن، آیین‌نامه امور اخلاقی، با اشاره به تکدی و کلاشی، برای افرادی که مرتکب این اعمال می‌شوند، مجازات جرم ولگردی مقرر شده است.
بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۵ و به‌دنبال انجام تغییراتی در قانون مجازات اسلامی، دو ماده ۷۱۲ و ۷۱۳، به جرایم ولگردی، کلاشی و تکدی‌گری اختصاص یافت. در این مواد، بدون آن‌که جرایم مذکور تعریف شوند، با ذکر عناوین و عباراتی مبهم و نارسا، نهایتا برای مرتکبین این جرایم، مجازات حبس و حسب مورد مصادره، استرداد اموال، درنظر گرفته شده است.
با این احتساب و با توجه به سابقه تعریف این جرم در ماده ۲۷۳ قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۲۲ تعریف آن قانون را مد نظر قرار می‌دهیم: “کسـانی‌ که وسیله معاش معلـوم ندارند و از روی بی‌قیدی و تنبلی درصدد تهیه کار برای خـود بر نمی‌آیند ولگرد محسوب می‌شوند، ولگردی خلاف و مجازات آن مطابق باب چهارم قانون کیفر عمومی است.” جرم ولگردی جزو جرایم اعتیادی است و نیاز به تکرار دارد. یعنی اگر فردی یک روز بیکار باشد نمی‌توان او را ولگرد دانست و با او برخورد قانونی کرد.

مبحث سوم: برخورد قانون با ولگردان

مجازات این جرم طبق قوانین جاری حبس از یک تا سه ماه است. طبق بند ۶ ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری ولگردی از زمره جرایم مشهود بوده و دولت مکلف است اشخاص مذکور را به کار مناسب وادار نماید. در صورتی که این افراد از قبول کار امتناع نمایند یا برای طفره از کار فرار کنند به حبس جُنحه‌ای، از یازده روز تا سه ماه محکوم می‌شوند.

پایان نامه

ولگردی علاوه بر این‌که جرمی مستقل است، در برخی از اوقات یکی از عناصر جرم است. رای وحدت رویه ۱۴، سال ۱۳۶۱ هیئت عمومی دیوان عالی کشور به صراحت ماده ۸‌ لایحه قانونی تشدید مجازات مرتکبین جرایم مواد مخدر مصوب ۱۹/۳/۵۹ شورای انقلاب جمهوری اسلامی‌ایران، تعقیب کیفری را منوط به این می‌داند ‌که متهم ولگرد باشد و اعتیاد او مورد تایید پزشکی قانونی قرار بگیرد و در صورتی که ولگرد بودن معتاد محقق نباشد تعقیب کیفری او مخالف صریح‌این ماده خواهد بود.
اما جز مجازات قانونی حبس محدودیتهایی برای افراد ولگرد در قانون ایران پیش بینی شده که فهرست وار به همراه منبع آن در زیر می‌آید:
یکم: ‌‌قانون متمم اصلاح اصول محاکمات جزایی ‌مصوب ۱۲ مهرماه ۱۳۱۱ شمسی (‌کمیسیون قوانین عدلیه) ماده ۲۳ – در موارد جرایم مشهوده مامورین نظمیه مکلفند تا وقتی که مدعی‌العموم یا مستنطق مداخله نکرده کلیه اقدامات لازمه را برای جلوگیری از‌امحای اثرات جرم و فرار متهم و هر تحقیقی را که برای کشف جرم لازم بدانند به عمل آورند. ‌.
دوم: قانون اقدامات تامینی ‌مصوب ۱۲ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۹ (‌کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین) ماده ۲ – دولت مکلف است ظرف پنج سال از تاریخ تصویب این قانون اقدام به تشکیل موسسات تامینی بنماید: نگاهداری مجرمین بیکار و ولگرد در کارگاه‌های کشاورزی و صنعتی.
سوم: قانون گذرنامه ‌مصوب ۱۰/۱۲/۱۳۵۱ ‌ماده ۱۶ – به اشخاص زیر هیچ نوع گذرنامه برای خروج از کشور داده نمی‌شود: کسانی که در خارج از ایران به سبب تکدی یا ولگردی یا ارتکاب سرقت و کلاهبرداری و با به هر عنوان دیگر دارای سوءشهرت باشند.