کلمات کلیدی: مدیریت سرمایه در گردش، مدیریت سود، ضریب واکنش سود جامعه اماری
فصل اول:
کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه
با توجه به جایگاه و اهمیت سرمایه در فرایندهای سازمانی، مدیریت آن از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در این میان سرمایه در گردش به طور کلی در همه سازمان ها و بخصوص در سازمان های با اندازه های کوچکتر، بخش عظیمی از سرمایه سازمان را به خود اختصاص می دهد، و مدیریت آن بر اساس مکانیزم های مدیریت عناصر زنجیره تامین نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است(پی نووه، ترجمه جهانخانی و پارسائیان، ۱۳۸۶). سرمایه در گردش یک شرکت مجموعه مبالغی است که در دارایی های جاری سرمایه گذاری می شود و مدیریت سرمایه در گردش نیز عبارت است از تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف سرمایه در گردش به نحوی که ثروت سهامداران افزایش یابد با وجود اهمیت زیاد سرمایه در گردش برای سازمان ها، ادبیات سازمانی به طور سنتی بر روی مطالعه تصمیمات مالی بلندمدت متمرکز است و پژوهش گران نیز بیشتر به مطالعه در زمینه تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری، ساختار سرمایه، تقسیم سود، ارزشیابی سازمان و موارد مشابه پرداخته اند(پی نووه، ترجمه جهانخانی و پارسائیان، ۱۳۸۶). اما باید توجه داشت سرمایه گذاری که شرکتها بر روی دارایی های کوتاه مدت انجام می دهند و منابعی که با سر رسید کمتر از یک سال به کاربرده می شود، قسمت عمده اقلام ترازنامه شرکت را تشکیل می دهد(گارسیا و دیگران[۱]، ۲۰۰۷) و در این فضای اقتصاد چالشی که سازمان ها ی بین المللی راه های جدید ی را برای رشد و بهبود عملکرد مالی و کاهش ریسک جستجو می کنند، سرمایه در گردش به عنوان منبعی مهم برای بهبود عملکرد مالی به شمار می آید(گانداولی[۲]، ۲۰۰۶).
عکس مرتبط با اقتصاد
۱-۲ بیان مسأله
عوامل مختلفی در کارکرد مناسب اقتصادی و مالی یک مؤسسه دخالت دارند. مؤسسات، چه تولیدی و چه توزیعی در بخشهای صنعتی، کشاورزی و خدماتی نیازمند به رعایت اصول و موازین علمی اقتصادی و حسابداری هستند. عوامل ورودی مؤسسه یا داده ها و ستاده ها در یک گردش مالی، باید به گونه ای فرجام یابند که موفقیت روزافزون مؤسسه را در پی داشته باشند(پی نووه، ترجمه جهانخانی و پارسائیان، ۱۳۸۶). یک مؤسسه اقتصادی وجوهی را بدست می آورد و بالاخره این وجوه را به مصرف می رساند، دارایی ثابت و جاری و هزینه های ثابت و متغیر، در گردش عملیات مالی آن نقش ایفا می کنند. حجم فروش، قیمت تمام شده، سود سهام، واگذاری سهام، وامهای کوتاه و بلند مدتی که دریافت می کند، نحوه بازپرداخت آنها، خریدهای نقدی و غیرنقدی آن، عملیات اعتباری که انجام می دهد، نحوه فروش اقساطی، وصول چکها، زمان پیش بینی شده برای وصولی ها،‌ افزایش یا کاهش ارزش ویژه کاهش و افزایش دارائی ثابت و جاری، مبادله سهام یا مواد اولیه چگونگی خرید مواد اولیه، نحوه پرداخت وامهای کوتاه مدت و بلندمدت به کارکنان و تأمین نیازهای پرسنلی همگی در گردش عملیات مالی یک مؤسسه دخیل هستند کلیه عوامل و پارامترهای فوق، تحت عنوان مدیریت سرمایه در گردش قابل تحقیق و بررسی است. مدیریت سرمایه در گردش فعال یک نیاز اساسی توانایی سازمان برای سازگاری در یک اقتصاد پرچالش است و هدف آن برقراری یک تعادل حساس بین حفط نقدینگی برای پشتیبانی از عملیات روزانه و حداکثر سازی فرصت های سرمایه گذاری کوتاه مدت می باشد(هاووتیس[۳]، ۲۰۰۳). امروزه سرمایه ­گذاران و سایر استفاده­کنندگان از صورت­های مالی جهت ارزیابی واحدهای تجاری، توجه و تمرکز خود را به گزارشگری مالی و به خصوص رقم سود خالص گزارش شده، معطوف می­ کنند. تحقیق­های اخیر مشخص کرده است که سرمایه ­گذاران در فرایند تصمیم­گیری، شرکت­هایی را انتخاب می­ کنند که سود آنها از پایداری بالاتر و در واقع از کیفیت بالاتری برخوردار است. در مواقعی که واحدهای تجاری به لحاظ اقتصادی دچار نوسان می­شوند و تحت فشارهای جنبی قرار می­گیرند، مدیران برای سامان بخشیدن به اوضاع شرکت به طور مستقیم و یا غیرمستقیم تلاش می­ کنند تا رقم سود منعکس شده در صورت­های مالی را تحت تاثیر قرار دهند و موجب مثبت شدن نگاه استفاده­کنندگان صورت­های مالی و به ویژه سرمایه ­گذاران شوند. مجموعه این اقدام­ها به مدیریت سود تعبیر می­ شود که دارای جوانب مثبت و منفی است. جنبه مثبت مدیریت سود شامل فعالیت­هایی است که در چارچوب قوانین و اخلاق حرفه­ای قرار می­گیرد. این در حالی است که جنبه منفی مدیریت سود می ­تواند جامه فریب­آمیزی بر تن کند و منجر به تقلب و گزارشگری و فساد در شرکت­ها توسط مدیران شرکت شود(خوش طینت، ۱۳۸۶). فیلبک و همکاران[۴](۲۰۰۷) نیز با اشاره به کاهش در قیمت سهام شرکت آمازون دات کام در اواسط سال ۲۰۰۰، مدیریت سرمایه در گردش کارا را کلیدی برای رسیدن به جریان نقدی سالم می دانند و بر این عقیده اند شرکت هایی که دارای استراتژی های مدیریت سرمایه در گردش ضعیف هستند به مرور زمان مزایای رقابتی و انعطاف پذیری خود را از دست می دهند(فیلبک و همکاران، ۲۰۰۷). اسمیت[۵](۱۹۹۸) معتقد است مدیریت سرمایه در گردش به خاطر تاثیری که بر روی ریسک و سودآوری شرکت و در نتیجه در ارزش شرکت دارد از اهمیت به سزایی برخوردار است. چرا که سرمایه گذاری در سرمایه در گردش مبادله بین سودآوری و رسیک را شامل می شود و تصمیماتی که به افزایش سودآوری گرایش دارد منجر به افزایش ریسک نیز می شود و برعکس، تصمیماتی که بر روی کاهش ریسک متمرکز است به کاهش سودآوری بالقوه منجر می شود (اسمیت، ۱۹۹۸). در دنیای سرمایه گذاری امروز فرایند تصمیم گیری شاید مهمترین بخش از فرایند یک سرمایه گذاری باشد. جایی که سرمایه گذاران در جهت حداکثر کردن منافع و ثروت خویش نیازمند اتخاذ بهینه ترین تصمیمات می باشند. در این راستا مهمترین عامل فرایند تصمیم گیری، اطلاعات است. در بازارهای اوراق بهادار تصمیمات سرمایه گذاری متأثر از منابع اطلاعاتی است. اخذ اطلاعات از منابعی چون رسانه های خبری، تحلیل گران مالی، گزارش های مالی شرکت ها و حتی خود قیمت بازار اوراق بهادار صورت می گیرد. نظریه پردازان بازارهای اوراق بهادار، حسابداری و گزارشگری مالی را مهمترین منبع اطلاعاتی می دانند و به همین علت یکی از هدفهای حسابداری و تهیه صورت های مالی، فراهم کردن اطلاعات به منظور تسهیل تصمیم گیری است. نتیجه تصمیمات سرمایه گذاران همان واکنش های بازار است. ما میتوانیم ارزش های جدید بازار اوراق بهادار را به اطلاعات جدید، واکنش نشان می دهند مشاهده کنیم. اولین شواهد قوی در مورد واکنش بازار اوراق بهادار به انتشار و اعلام سود توسط بال و براون(۱۹۶۸) تهیه شد. آنها در تحقیق خود علاوه بر اثبات واکنش بازار به انتشار و اعلام سود با توجه به پیش بینی آن چگونگی واکنش بازار را نیز به شکل میانگین و به طور متوسط اندازه گیری کردند. آنها نشان دادند که واکنش سرمایه گذاران به شرکتهای با اخبار خوب منجر به بازده غیر منتظره مثبت و به شرکت های با اخبار بد منجر به بازده غیر منتظرخ منفی می شود. بال و براون از میانگین بازده غبرمنتظره بهادار در پژوهش خود استفاده کردند. این میانگین می تواند انحراف زیاد از حد متوسط را بپوشاند. لذا احتمال بازده غیرمنتظره برخی شرکتها بیشتر از حد متوسط و برخی زیر حد متوسط می باشد. این موضوع سوالی را در ذهن متبادر می شازد که چرا بازار به اخبار خوب و بد شرکت ها نسبت به برخی شرکتهای دیگر واکنش بیشتری نشان می دهد. در واقع برای تعدادی از سودهای غیرمنتظره معین، واکنش بازار اوراق بهادار برای شرکت ها بیشتر است. یکی از مهمترین راهنمایی های پژوهش باب و براون شناخت و توضیح در مورد واکنش های مختلف بازار به اطلاعات سود است. این موضوع ضریب واکنش سود نامیده می شود. ضریب واکنش سود، بازده غیر منتظره بازار را در واکنش به اجزای غبر منتظره سود گزارش شده، اندازه گیری می کند(خوش طینت، ۱۳۸۶). در این پژوهش ما به دنبال این هستیم تا ارتباط بین مدیریت سرمایه در گردش را با مدیریت سود و ضریب واکنش سود بررسی کنیم.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
۱-۳ اهمیت موضوع
سیستم اطلاعاتی معتبر، صحیح و مربوط یکی از عوامل موثر بر کارائی و توسعه بازارهای سرمایه است که با ارائه اطلاعات به موقع و قابل اتکا، از میزان عدم اطمینان می کاهد و موجب تصمیم گیری بهینه می شود. مهم ترین اطلاعات در بازار سرمایه، اطلاعات و پیش بینی هایی است که مدیریت شرکتها به بازار عرضه می کنند. از جمله این پیش بینی ها، پیش بینی سود توسط مدیریت است که از مهم ترین منابع اطلاعاتی مورد استفاده سرمایه گذاران می باشد(هاتن و دیگران[۶]، ۲۰۰۳). پیش بینی سود توسط مدیریت در ارزیابی سودآوری، ریسک مرتبط با سود، قضاوت در مورد قیمت سهام و مدلهای ارزشیابی درسطح گسترده ای استفاده می شود. تحقیقات حسابداری نشان می دهد که قیمت ها در بازار اوراق بهادار، به اطلاعات حسابداری از جمله پیش بینی های مدیریت واکنش نشان می دهد. این واکنش نشان از محتوا و بار اطلاعاتی این پیش بینی هاست که باعث تغییر رفتار فعالان بازار سرمایه می گردد. برای شناخت و توضیح علل واکنش های مختلف بازار به اطلاعات سود، مفهومی تحت عنوان ضریب واکنش سود مطرح شده است(هاتن و اسکاتن[۷]، ۲۰۰۹). در بازار سرمایه، تصمیمات سرمایه گذاری بر اساس اطلاعاتی اتخاذ می شود که به روش های گوناگون به بازار ارائه می شود. این در حالی است که وجود برخی از شرایط در محیط گزارشگری مالی، امکان ارزیابی مستقیم کیفیت اطلاعات به وسیله استفاده کنندگان را دشوار می سازد، از آن جمله می توان به تضاد منافع، پیامدهای اقتصادی با اهمیت، پیچیدگی اطلاعات و عدم دسترسی مستقیم به اطلاعات اشاره کرد (نیکخواه و مجتهدزاده، ۱۳۷۸). واکنش و تغییرات قیمت سهام در زمان ارائه پیش بینی ها بسته به نوع پیش بینی ها و تعدیلاتی است که مدیریت طی دوره مالی جهت تحقق بخشیدن انتظارات سرمایه گذاران افشاء می نمایند(کینگ و همکارانش[۸]،۱۹۹۰).
حسابداری
۱-۴ اهداف پژوهش
۱-۴-۱ تعیین رابطه بین حسابهای پرداختنی و مدیریت سود.
۱-۴-۲ تعیین رابطه بین حسابهای دریافتنی و مدیریت سود .
۱-۴-۳ تعیین رابطه بین موجودی کالا و مدیریت سود .
۱-۴-۴ تعیین رابطه بین نسبت جاری و مدیریت سود.
۱-۴-۵ تعیین رابطه بین حسابهای پرداختنی و ضریب واکنش سود.
۱-۴-۶ تعیین رابطه بین حسابهای دریافتنی و ضریب واکنش سود .
۱-۴-۷ تعیین رابطه بین موجودی کالا و ضریب واکنش سود .
۱-۴-۸ تعیین رابطه بین نسبت جاری و ضریب واکنش سود .
۱-۵ فرضیه های پژوهش
۱-۵-۱ بین حسابهای پرداختنی، مدیریت سود رابطه و جود دارد.
۱-۵-۲ بین حسابهای دریافتنی و مدیریت سود رابطه وجود دارد.
۱-۵-۳ بین موجودی کالا و مدیریت سود رابطه وجود دارد.
۱-۵-۴ بین نسبت جاری و مدیریت سود رابطه وجود دارد.
۱-۵-۵ بین حسابهای پرداختنی و ضریب واکنش سود رابطه و جود دارد.
۱-۵-۶ بین حسابهای دریافتنی و ضریب واکنش سود رابطه وجود دارد.
۱-۵-۷ بین موجودی کالا و ضریب واکنش سود رابطه وجود دارد.
۱-۵-۸ بین نسبت جاری و ضریب واکنش سود رابطه وجود دارد
۱-۶ مدل مفهومی پژوهش
مدیریت سرمایه در گردش
نمودار ۱-۱ مدل مفهومی پژوهش(آریف[۹]، ۲۰۱۳: جولیس[۱۰]، ۲۰۱۴)
۱-۷ قلمرو پژوهش
۱-۷-۱ قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی این پژوهش، بررسی رابطه مدیریت سرمایه در گردش با ضریب واکنش سود و مدیریت سود می باشد.
۱-۷-۲ قلمرو زمانی انجام پژوهش
دوره ی زمانی در این پژوهش بین سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ می باشد.
۱-۷-۳ قلمرو مکانی پژوهش
قلمرو مکانی این پژوهش بورس اوراق بهادار تهران انجام می باشد.
۱-۸ تعریف متغیرها
۱-۸-۱ تعاریف مفهومی
مدیریت سود:
ﻣﺪاﺧﻠﺔ ﻋﻤﺪی در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮی ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﻮد؛ به عبارت دیگر مدیریت سود ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ و اهداف ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻮد اﻓﺰاﻳﺶ و ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﻳﺎ ﻫﻤﻮار ﺷﻮد(باینبریج[۱۱]، ۲۰۰۸).
ضریب واکنش سود:
ضریب واکنش سود، بازده غیر منتظره بازار را در واکنش به اجزای غیرمنتظره سود گزارش شده، اندازه گیری می کند(خوش طینت، ۱۳۸۶).
مدیریت سرمایه در گردش:
مدیریت سرمایه در گردش نیز عبارت است از تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف سرمایه در گردش به نحوی که ثروت سهامداران افزایش یابد(فتحی و توکلی، ۱۳۸۸).
حسابهای دریافتنی: دوره وصول مطالبات ، معیاری برای سنجش مدت زمان لازم برای وصول نقدی مطالبات حاصل از فروش مشتریان محسوب می شود(میچاسیکی[۱۲]، ۲۰۰۷)
حساب های پرداختنی:
دوره واریز بستانکاران مدت زمانی را که طول می کشد تا حساب های پرداختنی تسویه شوند را بیان می کند. معمولا دوره واریز بستانکاران را برای دو منظور مورد استفاده قرار می دهند: یکی برنامه ریزی پرداخت ها و تهیه بودجه نقدی و دیگری مقایسه آن با مهلت هائی که فروشندگان مواد اولیه و کالا برای دریافت مطالبات خود تعیین می کنند(دیلاف[۱۳]، ۲۰۰۳).
موجودی کالا:
دوره گردش موجودی کالا بیانگر مدت زمانی است که طول می کشد تا کالا فروخته شود(دیلاف[۱۴]، ۲۰۰۳)
نسبت جاری:
یکی از نسبت های نقدینگی است که قدرت شرکت را در پرداخت بدهی های جاری سررسید شده، نشان می دهد(دنیس و سیبلکو[۱۵]، ۲۰۰۹).
۱-۸-۲ تعاریف عملیاتی
۱- مدیریت سرمایه در گردش:
۱- حسابهای دریافتنی:
برای اندازه گیری حساب های دریافتنی از طریق مراجعه به صورت های مالی منتشرشده شرکت ها مبلغ حساب های دریافتنی استخراج می شود.
۲- حسابهای پرداختنی:
برای اندازه گیری حساب های پرداختنی از طریق مراجعه به صورت های مالی منتشرشده شرکت ها مبلغ حساب های دریافتنی استخراج می شود.
۳- موجودی کالا:
برای اندازه گیری حساب های موجودی کالا از طریق مراجعه به صورت های مالی منتشرشده شرکت ها مبلغ حساب های دریافتنی استخراج می شود.
۵- نسبت جاری:
دارایی های جاری / بدهی های جاری = نسبت جاری
۲- مدیریت سود:
طبق مطالعات انجام شده اقلام تعهدی اختیاری در یک شرکت معرف مدیریت سود می باشد. در این تحقیق برای اندازه گیری مدیریت سود، از مدل تعدیل شده جونز ارائه شده توسط (دچو و دیگران[۱۶]، ۱۹۹۵) استفاده خواهد شد؛ زیرا این مدل قادر به حل مسأله پژوهش می باشد. افزون بر این پژوهشگران فوق، بر اساس ۴ سری آزمونهای انجام گرفته به این نتیجه رسیدند که روش جونز تعدیل شده، آزمون مناسبتر و قویتری برای بررسی مدیریت سود می باشد. این مدل به شرح زیر است:
TACit/ TAit-1 = a0 (1/TAit-1) + a1 (DREVit – DRECit)/TAit-1 + a2 (PPEit/TAit-1) + it
: TACi جمع اقلام تعهدی (سود قبل از اقلام غیرمترقبه منهای جریان نقدی عملیاتی) در سال t برای شرکت i
: TAit-1 جمع داراییها در سالt-1 برای شرکت i
DREVit: تغییرات درآمد طی سالt-1 تا t برای شرکت i