۲-۱-۷- مفهوم جنگلداری اجتماعی
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
جنگلداری اجتماعی یک رهیافت مهم جهت حفاظت و احیای جنگل ها با در نظر گرفتن تأمین نیازهای جنگل نشینان می باشد که مردم این جوامع با ارتباط و هماهنگی با یکدیگر و همچنین ارتباط عقلایی با محیط اطراف خود به نوعی از مدیریت محلی بر جنگل ها جامه عمل می پوشانند که در نهایت منجر به توسعه پایدار منابع طبیعی خواهد شد.
جنگلداری اجتماعی یا مدیریت مشارکتی جنگل، سیستمی است که اجتماعات محلی و ادارات دولتی با همدیگر در توسعه یک طرح برای مدیریت منابع طبیعی همکاری می کنند و هر کدام مسئولیت های طرح را با همدیگر تقسیم می کنند.
برای اجرای یک جنگلداری اجتماعی به شرایطی به شرح زیر نیاز است:
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
اراضی ارزان
نواحی جنگلی وسیع نزدیک شهرها و روستاها
بازارهای محلی برای فروش فرآورده های جنگلی
در کشورهای در حال توسعه، میل و علاقه اجتماعات محلی در این نوع برنامه های مدیریت جنگل بیشتر به خاطر نیازهای اساسی به چوب سوخت، الوار، غذا و سایر فرآورده های غیر چوبی است.
۲-۱-۸- اهداف جنگلداری اجتماعی
در خصوص اهداف جنگلداری اجتماعی می توان گفت که این اهداف در کشورهای مختلف بسته به شرایط حاکم بر آنها متفاوت می باشد.
سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد(۲۰۰۱, FAO ) در کارگاه آموزشی جنگلداری اجتماعی در آفریقا با اندکی تغییرات اهداف عمده جنگل داری اجتماعی را به شرح ذیل اعلام نموده است:
حفاظت از محیط زیست از طریق حفاظت از جنگل ها به منظور دستیابی به توسعه پایدار
عکس مرتبط با محیط زیست
حمایت، پشتیبانی و کمک جنگل نشینان و سازمان های غیر دولتی به دولت در امر جنگلداری به منظور توسعه و ظرفیت سازی فعالیت های مشارکتی
تأمین معاش و توجه به اقتصاد جنگل نشینان به منظور فقر زدایی و ایجاد اشتغال
عکس مرتبط با اقتصاد
۲-۱-۹- قلمرو جنگلداری اجتماعی
قلمرو جنگلداری اجتماعی نیز با توجه به شرایط و موقعیت هر کشور متفاوت است اما قلمرو و ابعادی که سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد(۱۹۹۱, FAO) برای این نوع جنگلداری مد نظر قرار داده به شرح ذیل است:
۲-۱-۹-۱- جنگل زراعی
در این شکل از جنگلداری اجتماعی بستر اصلی کار، اراضی زراعی و انجام کشت و زرع و یا تولیدات کشاورزی در انواع متفاوت و بسته به نوع اقلیم، خاک و نیازها یا روش تولیدات سنتی می باشد.
۲-۱-۹-۲- جنگل مرتعی
این نوع از جنگلداری اجتماعی تلفیقی از دو نوع مدیریت جنگل و مرتع می باشد که با تخریب سطوح جنگلی، توان تولیدی جنگل کاهش یافته و بیشتر به صورت مراتع مشجر در می آید.
۲-۱-۹-۳- جنگل زراعی مرتعی
بسته به موقعیت مکانی و نیازهای منطقه ای امکان تلفیق سه نوع مدیریت عملی خواهد بود.
۲-۱-۹-۴- جنگلداری روستائی
اگر چه سه شکل جنگلداری اجتماعی فوق رابطه بسیار نزدیکی با جوامع روستایی دارند و به نوعی روستاها عملاً محاط در روش های فوق می باشند در پاره ای اوقات ممکن است با روستاهای فاقد اراضی کشت، دامداری و … مواجه باشیم در این حالت جنگلداری روستایی که هدف آن کاشت درخت در سطح روستا، حاشیه جاده ها و اماکن عمومی برای استفاده مردم روستایی می باشد قلمرو جنگلداری اجتماعی است.
۲-۱-۹-۵- جنگلداری شهری
توسعه گسترده مناطق شهری و تراکم جمعیت به همراه استقرار مراکز صنعتی و تولیدی مجموعاً پیامدهای زیست محیطی ناهنجاری را به دنبال داشته است که جهت کاهش عوامل ناهنجار و مخرب زیست محیطی روی آوردن به کاشت انواع گونه های درختی و درختچه ای و به عبارتی توسعه فضای سبز شهری یکی از مهم ترین و ضروری ترین اقدامات در قالب جنگل داری اجتماعی به حساب می آیند که در این راستا آحاد مختلف جامعه با برنامه ریزی صحیح نقش مهمی را بر عهده می گیرند. ایجاد پارک های جنگلی، کمربند سبز شهرها، توسعه جنگل در اماکن و معابر عمومی شهر، ورودی شهرها و مکان های مشابه از جمله اقداماتی است که با مشارکت مردم قابل اجرا است (ثمری و چیذری، ۱۳۸۴).
۲-۱-۹-۶- جنگلداری در نقاط مستعد
غیر از ابعاد پنجگانه اشاره شده، مناطق و سطوح دیگری نیز وجود دارد که با داشتن موقعیت های مناسب امکان اعمال مدیریت جنگل داری اجتماعی در آنها عملی می باشد. ایجاد و توسعه فضای سبز در اطراف مراکز صنعتی، نظامی، تولیدی، آموزشی، مذهبی و آستانه های مقدسه و … از جمله سطوح قابل کار در قالب جنگلداری اجتماعی با مشارکت افراد جامعه است.
۲-۱-۱۰- مشکلات جنگلداری اجتماعی
با توجه به مطالب گفته شده در خصوص اهمیت جنگلداری اجتماعی، این رهیافت با مسائل و چالش های زیادی مواجه می باشد. سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد (۱۹۸۲, FAO ) در گزارشی مشکلات جنگل داری اجتماعی را به شرح ذیل بیان می کند:
عدم اطلاع کامل دولت ها، سازمان های محلی و گروه های ترویج نسبت به جنگل داری اجتماعی
مشکلات مربوط به کار کردن با سرویس های جنگل داری که به ندرت دارای افراد آموزش دیده در زمینه اشاعه جنگلداری اجتماعی هستند
دیر بازده بودن فعالیت های اقتصادی مربوط به جنگل داری اجتماعی
۲-۱-۱۱- حفاظت، احیاء و توسعه منابع طبیعی (جنگل و مرتع)
از طریق:
فرهنگ سازی و تنویر افکار عمومی به منظور تبیین جایگاه جنگل ها و مراتع و مدیریت پایدار از این منابع
تثبیت مالکیت دولت بر اراضی ملی و دولتی و تفکیک مستثنیات
اصلاح نظام های بهره برداری از منابع طبیعی و مهار عوامل ناپایداری این منابع
تقویت همکاری و مشارکت مردم و بهره برداران در مدیریت پایدار و حفاظت از منابع طبیعی
احتساب ارزش های اقتصادی منابع طبیعی و محیط زیستی در فرایند توسعه
اعمال و رویکرد مدیریت یکپارچه و نظام مند منابع طبیعی کشور بر اساس حوزه های آبخیز
تدوین و اجرای برنامه های جامع پیشگیری و مقابله با حوادث غیر مترقبه و بالای طبیعی در عرصه های منابع طبیعی
گسترش طرح های مدیریتی منابع طبیعی (در قالب طرح های مرتعداری، جنگل داری و …) در عرصه های فاقد طرح های مدیریت با رویکرد حفاظتی
ملحوظ نمودن اصول آمایش و توان طبیعی در تعیین کاربری های عرصه های منابع طبیعی
اجرای طرح های احیاء و توسعه پوشش گیاهی، به ویژه در مناطق کوهستانی (فصلنامه جنگل و مرتع، ۱۳۸۶)
۲-۱-۱۲- مشارکت
۲-۱-۱۲-۱- مروری بر مفهوم مشارکت
مشارکت در فارسی به معنای انبازی، دخالت، اصل علاقه مندی و توجه به مسئله است. در تعریف دیگری از مشارکت چنین آمده است: مشارکت شامل دخالت دادن مردم در فرایند تصمیم گیری و اجرای طرح های توسعه و سهیم نمودن آنها از منافع و مداخله آنها در ارزیابی این گونه طرح هاست (لیسک، ۱۹۸۴)[۶].
مشارکت شرکت داوطلبانه مردم در یک یا چند برنامه عمومی که فرض می شود در توسعه ملی نقش دارند (اوکلی و مارسده، ۱۹۹۶)[۷].
مشارکت عبارت است از درگیری ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیت های گوناگون، به گونه ای که آنان را بر می انگیزد تا برای دستیابی به هدف های گروهی دیگران را یاری دهند و در مسئولیت کار شریک شوند (طوسی، ۱۳۷۲).
و بالاخره کاملترین تعریف مشارکت که توسط آبهوف و کوهن تعریف شده است به این گونه است که: مشارکت شرکت افراد در تصمیم گیری، اجرا، ارزشیابی و تقسیم منافع حاصل از یک پروژه است (آپهوف و کوهن، ۱۹۷۶)[۸].
۲-۱-۱۲-۲- عوامل مؤثر بر مشارکت
چهار عامل در دستیابی به مشارکت مردمی ضروری است:
الف) اعتقاد به مشارکت که خود شامل:
– تقسیم عادلانه قدرت بین مردم
– ایجاد روحیه خوداتکایی
– اقدامات گروهی و تشکیل انجمن
ب) بعد سازمانی مشارکت و وجود مؤسسات مشارکتی
ج) فراهم نمودن اطلاعات کافی و ایجاد شبکه اطلاع رسانی که شامل:
