تعاریف مفهومی
سرمایه اجتماعی :
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
اولین متغیر مورد بررسی در پژوهش حاضر سرمایه اجتماعی است. مفهوم سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیم مدرن است که در گفتمان علوم اجتماعی و محافل سیاسی معاصر در سطوح مختلف استفاده شده است.در کلی ترین سطح ،سر مایه اجتماعی موضوعاتی اعم از شدت و کیفیت روابط وتعاملات بین افراد و گروه ها ،احساس تعهد و اعتماد دوجانبه نسبت به هنجارها و ارزش های مشترک راشامل می گردد و به عنوان یک حس تعلق و همبستگی ،پایه مهم پیوستگی اجتماعی در نظرگرفته می شود(بهزاد،۱۳۸۲:۴۴).بحث سرمایه اجتماعی قبل از سال ۱۹۱۶ در مقاله ای توسط هانی فان برای نخستین بار مطرح شد(الوانی و نقوی ۱۳۸۰:۱۰).
پاتنام سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از مفاهیم چون اعتماد،هنجارها و شبکه ها می داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه یک اجتماع شده ودر نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد.
پیشرفت تحصیلی :
اصطلاح پیشرفت تحصیلی به میزان یادگیری آموزشگاهی فرد به صورتیکه توسط آزمونهای مختلف درسی مثل حساب ، دیکته ،جغرافیا و نظایر اینها سنجیده می شود اشاره می کند.(شمس ،۱۳۸۷)تا قبل از سال ۱۹۵۰ میلادی با تحقیقات مک کللند و همکارانش علاقه ای به بعد انگیزش پیدا شد.نتایج این تحقیق ،روانشناسان را به متغیرهای مهم تر از آزمون های هوش یعنی عوامل شناختی و انتظارات آشنا کرد.(سیف ،۱۳۵۷ )
پیشرفت تحصیلی را توانایی آموخته شده یا اکتسابی حاصل از درس ارائه شده یا به عبارت دیگر توانایی آموخته شده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی می دانند که به وسیله آزمون های استاندارد شده اندازه گیری می شود.(سیف ،۱۳۸۰)
فعالیت های فوق برنامه داوطلبانه :
خط مشی حوزه امور فرهنگی وفوق برنامه دانشگاه ها ،پشتیبانی مشارکت داوطلبانه و فعالیت خودجوش دانشجویان مستعد و علاقمندی است که متقاضی اجرای برنامه علمی ،فرهنگی و هنری در سطح دانشگاه و نیز اجرای برنامه های بین دانشگاهی و ملی در قالب ارائه طرح های پیشنهادی به دفتر امور فرهنگی وزارت علوم تحقیقات و فناوری است .در وزارت علوم تحقیقات و فناوری که محل و مأمن حضور فرهیختگان کشور می باشد،جایگاه و نقش پژوهشی به عنوان مبنای برنامه ریزی واتخاذ تصمیم بر همگان روشن است . رکن اصلی این نهادراجوانان دانشجو که سرما یه های اصلی و آینده سازان کشور می باشند تشکیل می دهد.بی تردید توفیق در دستیابی به اهداف عالی و پیشرفت کشور ،مر هون جهدوجهاد و تکاپوی فکری و عملی وتلاش و سازندگی نسل جوان به ویژه دانشجویان است.از این رو وزارت علوم تحقیقات وفناوری بادرک زمانشناسانه دز تحولات جهانی در عرصه منابع نیروی انسانی داوطلب وبه منظور فعالیت های مختلف دانشجویی و افزایش انگیزه آنان و ایجاد شورونشا ط اجتماعی و کمک به توسعه وفاق وسازگاری جمعی وبه ویژه توجه به اصل تغییر نیازها وبا تآکید براصل مشتری مداری وتوانمندسازی دانشجویان در عرصه های مختلف از جمله فعالیت های ورزشی مبادرت به راه اندازی انجمن ها ،کانون ها،شوراها و نهادهای مختلف نموده است.
از جمله فعالیتهای فوق برنامه که لیست آن ازمعاونت فرهنگی وزارت علوم وتحقیقات وفناوری گرفته شده:۱-کانون های فرهنگی وهنری ۲-انجمن های علمی ۳-تشکل های سیاسی می باشد.
تعاریف عملیاتی
سرمایه اجتماعی: نمره ای است که نمونه تحقیق از پرسشنامه سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال (۱۹۹۸) به دست می آورند
فعالیتهای داوطلبانه فوق برنامه: نمره ای است که نمونه تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته فعالیتهای داوطلبانه فوق برنامه به دست می آورند
پیشرفت تحصیلی:منظور معدل ترم گذشته نمونه تحقیق می باشد.
فصل دوم:
مروری بر مطالعات انجام شده
۲-۱-مبانی نظری تحقیق
۲-۱-۱-سرمایه اجتماعی
اگر سرمایه فیزیکی چیزی است که در ساختمان، زمین یا تجهیزات و مواد وجود دارد، سرمایه مالی چیزی است که یک فرد در بانک دارد(پول) و سرمایه انسانی هم چیزی است که در ذهن وجود دارد (آموزش مهارتهای مختلف)، سرمایه اجتماعی چیزی است که در روابط یا شبکههای خود با دیگر افراد داریم. از این حیث سرمایه اجتماعی آنگونه که از اسم آن پیداست، به مشارکت اجتماعی و همبستگی بیشتر ملی کمک میرساند. بر این اساس هماکنون دانشمندان علوم انسانی بر اهمیت این نوع سرمایه در حفظ انسجام اجتماعی تأکید دارند. در مطلبی که از پی میآید، پس از تاریخچه این مفهوم نزد جامعهشناسان بزرگ معاصر به اهمیت آن در معادلات اجتماعی اشاره میشود.
بحث سرمایه اجتماعی در سال۱۹۱۹ در مقالهای توسط هنیفن[۶] از دانشگاه ویرجینیای غربی برای نخستینبار مطرح شد. وی یک تصویر اجمالی از سرمایه اجتماعی ارائه داد که بیشتر متوجه ابعاد انسانی و تربیتی این واژه بود اما با وجود اهمیت آن در تحقیقات اجتماعی تا سال۱۹۶۰ میلادی که توسط جین جاکوب در اثرش به نام مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی در برنامهریزی شهری به کار برده شد، شکل جدی بهخود نگرفت. به اعتقاد او، برای یک شهر شبکهها نقش اجتماعی را دارند.
جین جاکوب سرمایه اجتماعی را شبکههای اجتماعی فشردهای میداند که در محدودههای قدیمی شهری در ارتباط با حفظ نظافت، نبودن جرم و جنایات خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی، پلیس و نیروهای انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان میدهند. سپس این مفهوم در اقتصاد مورد استفاده قرارگرفت ولی در واقع این جیمز کلمن و تحقیق او در زمینه مشارکت در امر مدرسه در شهر شیکاگو بود که سبب جلب توجه امروزی به این مفهوم شد. سپس بوردیو و بعد در دهه۱۹۹۰ پاتنام[۷] از این مفهوم برای مطالعه نهادهای دمکراتیک در ایتالیا استفاده کردند. اکنون در ذیل به تعریف این مفهوم از نگاه اندیشمندان میپردازیم
عکس مرتبط با اقتصاد
۲-۱-۲-مفهوم سرمایه اجتماعی از نگاه اندیشمندان
۲-۱-۲-۱-پاتنام
اولین توصیههای پاتنام به بحثهای سرمایه اجتماعی از اواخر مطالعات وی در طرح دولت محلی در ایتالیا آغاز شد. او با بهکارگیری مفهوم سرمایه اجتماعی میخواست تفاوتهای موجود در التزام شهروندی را با وضوح بیشتری به نمایش درآورد. او ابتدا به ارائه بحثهای مفصل شواهد خود در مورد عملکرد نهادهای نسبی و سطوح التزام شهروندی پرداخت و سپس تعریف خود را از سرمایه اجتماعی ارائه کرد: سرمایه اجتماعی اشارهکننده به مشخصات تشکیلات اجتماعی است؛ مشخصاتی چون اعتماد، معیارها و شبکهها که میتوانند با تسریع فعالیتهای هماهنگ، کارایی جامعه را بهبود بخشند. تعریف سرمایه اجتماعی توسط پاتنام در دهه ۱۹۹۰ کمی تغییر یافت. او در سال ۱۹۹۶ بیان داشت: منظور من از سرمایه اجتماعی، مشخصات زندگی اجتماعی- شبکهها، معیارها و اعتماد – است که سبب میشود تا شرکتکنندگان در فعالیت مشترک کاراتری برای تعقیب اهداف مشترک خود وارد شوند. ۳عنصر اصلی اولیه از سال۱۹۹۳ تغییری نیافتهاند اما عنصر جدید ارائه شده « شرکتکنندگان» است که در واقع به جای جامعه از منافع سرمایه اجتماعی سود میجوید. پس از این پاتنام در اثر معروف خود اینگونه میگوید: هسته اصلی سرمایه اجتماعی همان شبکههای با ارزش است… ارتباطات اجتماعی بر مولدیت افراد و گروهها تأثیرگذار است. از نظر او، ارتباطات اجتماعی یعنی ارتباطات بین افراد، شبکههای اجتماعی و معیارهای تعامل و اعتمادی که ایجاد میشود.
۲-۱-۲-۲-بوردیو[۸]
بوردیو به آسانی به مفهوم سرمایه اجتماعی دست یافت و در حالی که کلمن و پاتنام با سنت آمریکای شمالی مشغول جستوجو در افکار سیاسی و اجتماعی بودند، بوردیو در واقع یک جامعهشناس اروپایی علاقهمند به مسئله دوام طبقه اجتماعی و دیگر انواع تعدی در مسئله بیعدالتی به شمار میآمد.
تعریف واژهها توسط بوردیو، با توجه خاصی که به مفهوم سرمایه فرهنگی داشت، متفاوت از تعریف دیگران بود. وی در تحقیق به یادماندنی خود در مورد ذائقه و تشخیص در میان طبقه متوسط فرانسویها، که توجهی خاص به شاخصهای عملی سرمایه اجتماعی کرده بود، فقط یک شاخص سرمایه اجتماعی را ارائه داد؛ عضویت در باشگاههای گلف که چرخهای زندگی حرفهای را روغنکاری میکرد.بوردیو برای نخستینبار در سال ۱۹۷۳سرمایه اجتماعی را اینگونه تعریف کرد: سرمایه اجتماعی عبارت است از سرمایه ارتباطات اجتماعی که درصورت لزوم حمایتهای مفید را ایجاد میکند؛ سرمایهای از مقبولیت و احترام که غالبا زمانی که شخص میخواهد توجه مردم را در یک موقعیت اجتماعی مهم جلب کند، ضروری است و شاید مانند پول در حرفه سیاسی بهکار آید. او بعدا این تعریف را اصلاح کرد و گفت: سرمایه اجتماعی عبارت است از مجموع منابع فیزیکی در دسترس فرد یا گروهی که دارای شبکه نسبتا بادوامی از ارتباطات نهادینه شده با آشناییهای دوجانبه محترم هستند.
۲-۱-۲-۳-کلمن [۹]
همانند بوردیو، علاقه کلمن به سرمایه اجتماعی ناشی از کوششهای وی در تشریح ارتباطات فیمابین نابرابری اجتماعی و توفیقات در تحصیلات است. کلمن تعریف گستردهتری از سرمایه اجتماعی را در تالیف جامعهشناسی منطقی ارائه کرد. او سرمایه اجتماعی را به قرار زیر تعریف کرد: مجموعه منابعی که همراه ارتباطات فامیلی و مؤسسات اجتماعی جامعه است و در توسعه اجتماعی و ادراکی کودک یا فرد جوان مفید واقع میشود. این منابع برای افراد مختلف یکسان نبوده و در توسعه سرمایه انسان، کودکان و جوانان مزیت فوقالعادهای به حساب میآید. کلمن، اعتماد و تعهد را لازمه سرمایه اجتماعی یک گروه میداند. بهنظر او، سرمایه اجتماعی ترکیبی از ساختارهای اجتماعی مانند اشکال سرمایه مولد است و بدون آن نیل به برخی از اهداف میسر نیست.
سرمایه اجتماعی منبعی برای کنش افراد است. برای مثال، گروهی از افراد که واقعا به یکدیگر اعتماد دارند در قیاس با گروهی که فاقد چنین اعتمادی در بین خود هستند از قوای همکاری بیشتری با یکدیگر برخوردارند. در یک اجتماع روستایی یک کشاورز علوفه را از کشاورز دیگر میگیرد و ابزار و ادوات کار کشاورزی را بهطور گسترده به یکدیگر قرض میدهند. سرمایه اجتماعی اجازه داده که هر کشاورز کارش را با حداقل سرمایه فیزیکی در قبابل ابزارها و تجهیزات لازم انجام دهد.کلمن تأکید میکند که سرمایه اجتماعی ضرورتا از بافت ویژهای برخوردار است. در واقع سرمایه اجتماع در رابطه اجتماعی و هنجارهای اجتماعی موجود بین گروههایی که کار مشارکتی را تسهیل میکنند وجود دارد اما این ضرورتا قابل انتقال به دیگر بافتها نیست.کلمن بر سودمندی سرمایه اجتماعی بهعنوان منبعی برای همکاری، روابط دوجانبه و توسعه اجتماعی تأکید میورزد. بهنظر کلمن، عواملی چون کمک، ایدئولوژی، اطلاعات و هنجارها به ایجاد و گسترش سرمایه اجتماعی کمک میکنند.
۲-۱-۳-سطوح سرمایه اجتماعی
برخی نویسندگان، سرمایه اجتماعی را در ۲سطح سازمانی و ملی بررسی و مطالعه کردهاند:
سطح ملی :
سرمایه اجتماعی در این سطح، اشاره به شبکهها، تعاملات و هنجارهایی دارد که کیفیت و کمیت تعاملات اجتماعی را شکل میدهد. سرمایه اجتماعی فقط مجموع نهادهایی که جامعه را تشکیل میدهند، نیست بلکه سبب انسجام این نهادها نیز میشود. سرمایه اجتماعی مجموعهای از هنجارهای موجود در سیستم اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه شده و موجب پایین آمدن سطح هزینهای تبادلات و ارتباطات میشود.
سطح سازمانی:
در تحقیقات کوهن و پروساک (۲۰۰۱) به ایده بررسی سرمایه اجتماعی در سطح سازمانها اشاره شده است. افرادی مانند کوهن و پروساک اعتقاد دارند که سرمایه اجتماعی میتواند به توسعه اقتصادی کمک کند. برخی از مزایای مورد اشاره توسط این افراد به شرح زیر است:
“به اشتراک گذاشتن بهتر دانش، ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد، ایجاد روح تعاون (درون سازمان، بین سازمان و مشتریان و شرکا)، کاهش نرخ جابهجایی، کاهش هزینه های استخدام، کمک به آموزش، ابقای دانش سازمانی، کاهش تغییرات نیروی کار، افزایش فعالیت مرتبط با ثبات سازمانی و درک مشترک”.
کلارک سون سرمایه اجتماعی را بهعنوان فرایند حل مشکل توصیف میکند. یک شخص به تنهایی نمیتواند سرمایه اجتماعی را ایجاد کند، ولی منبعی است برای افرادی که در شبکه روابط اجتماعی کم و بیش بلندمدت قرار میگیرند.اهمیت سرمایه اجتماعی سازمانی در این است که سبب اجتماع افرادی میشود (گروهها، تیمها، سازمانها و…) که با همدیگر بهطور موفقیتآمیز کارها را به پایان میرسانند.
سرمایه اجتماعی در تعریفی دیگر در سه سطح مطرح و بررسی شده است:
الف) سطح فردی ب) سطح گروهی ج) سطح اجتماعی
پاتنام و فوکویاما در مطالعاتشان بیشتر به سطح اجتماعی پرداختهاند. از نظر پاتنام سرمایه اجتماعی موجب شده تا نهادهای دمکراتیک حکومتی بهتر وظایف خود را انجام دهند و از نظر فوکویاما، سرمایه اجتماعی نظم اجتماعی را به طریق مؤثر و کارآمد حفظ میکند و تداوم میبخشد.
۲-۱-۴-نقش سرمایه اجتماعی در پیشرفت سازمان
۱- تشویق و تقویت نهادهای اجتماعی، صنفی و حرفهای:
تشویق به ایجاد و تقویت نهادهای اجتماعی یکی از راهحلهای ساختاری برای افزایش سرمایه اجتماعی است. نتیجه فعالیت گروهی موفق تقویت شبکههای اعتماد است. ایجاد چنین نهادهایی در سطوح سازمانی نیز امکان پذیر است. تشکیل گروه ها و انجمنهای تخصصی و حرفهای در سازمانها با مشارکت داوطلبانه کارشناسان و متخصصان میتواند موجب افزایش سرمایه اجتماعی در سازمانها شود. بنابراین نقش مدیران رسمی سازمان در این رابطه را میتوان تشویق و هدایت کلی ایجاد و تقویت چنین نهادهایی دانست.
۲- برنامهریزی برای غنیسازی فرهنگ اجتماعی و سازمانی: سرمایه اجتماعی منتج از ویژگیهای فرهنگی یک سیستم اجتماعی است. به بیان دیگر سرمایه اجتماعی تبلور اقتصادی فرهنگ اجتماعی یا سازمانی مبتنی بر اعتماد و مشارکت افراد است. بنابراین هرگونه اقدامی از طرف مدیران برای غنیسازی فرهنگ سازمانی میتواند موجب افزایش سرمایه اقتصادی شود.
۳- توجه به ارتقای سرمایه اجتماعی در آموزشهای عمومی و آموزش کارکنان:
یکی از مهمترین فرایندهای موجود در جوامع برای ایجاد سرمایه اجتماعی، نظامهای آموزشی است. گذر افراد از آموزشهای عمومی در تمامی سطوح و نیز آموزشهای دانشگاهی، نقش اصلی را در ایجاد این نوع سرمایه داراست. مؤلفههای فرهنگی در سطح جامعه به شدت متأثر از عملکرد نظامهای آموزشی و تربیتی هستند. در سطح سازمانی نیز دورههای آموزشی کارکنان میتوانند بستر مناسبی برای تقویت سرمایه اجتماعی باشند.
یکی از مسائلی که موجب از میان رفتن سرمایه اجتماعی در سازمان میشود، جدایی مدیران از کارکنان و سازمان (نظیر ساختار سلسله مراتبی) است. مدیران از راه های مختلف میتوانند به ایجاد توسعه سرمایه اجتماعی در سازمان یاری رسانند که بعضی از آنها مربوط به جامعه (در سطح کلان) و بقیه مربوط به درون سازمان (در سطح خرد) است که عبارتند از:
۱- پایبندی به اخلاقیات:
مدیرانی که اصول اخلاقی را در عملکردها و تصمیمات سازمانی به کار میگیرند، با ایجاد روابطی مبتنی بر اخلاقیات سرمایه اجتماعی ایجاد میکنند. البته در تعریف و تبیین اصول اخلاقی دشواریهای بسیاری وجود دارد و به سادگی نمیتوان اصول اخلاقی واحدی را که مورد توافق و قبول همگان باشد، به دست آورد
۲- احساس مسئولیت اجتماعی:
سازمان و جامعه با هم در تعاملی پویا قرار دارند و در این رابطه است که افراد و اعضای جامعه مایلاند سازمان در مقابل آنان احساس مسئولیت کند و تنها به فکر سود و نفع سازمانی نباشد. هر گاه شهروندان اطمینان حاصل کنند که مدیریت سازمانها نسبت به آنها احساس مسئولیت میکنند و به پاسخگو بودن در مقابل جامعه میاندیشند، تلقی مثبتی در مقابل سازمان پیدا میکنند و در پرتو این جو اطمینان و اعتماد سرمایه اجتماعی تولید میشود.
۳- وحدت با جامعه:
یکی از مسائلی که موجب از میان رفتن سرمایه اجتماعی میشود، جدایی مدیران با جامعه است که به صورت عارضه متفاوت بودن «ما» و «آنها» جلوه میکند. در چنین حالتی مدیران خود را با دیگران متفاوت میبینند و بین خود و مراجعهکنندگان جدایی احساس میکنند. این نوع نگرش بر تصمیمات و رفتارهای مدیران اثر منفی به جای میگذارد و اعتماد جامعه را از سازمان سلب میکند. برای ایجاد سرمایه اجتماعی مدیران باید بر این جدایی غلبه و نوعی یگانگی و وحدت با دیگران احساس کنند. آنها باید بدانند که کارکنان، مراجعان، مشتریان، شهروندان و همسایگان «آنها» نیستند، بلکه جزئی از ما به عنوان مدیر و وابسته و پیوسته به «ما» هستند. اگر آنها آسیب ببینند ما هم آسیب خواهیم دید.
۴- تلاش در جهت ایجاد اعتماد در سازمان:
یکی دیگر از اقدامات مهم در این زمینه، تلاش مدیران و رهبر سازمان برای اعتمادسازی بین اعضای گروه ها و واحدهای سازمانی و نیز بین واحدهای مختلف است. اعتماد نیز صرفاً با ایجاد روابط و ارتباطات مستمر موفق و تدریجی شکل میگیرد. انسانها پس از کسب شناخت مناسب و تدریجی از یکدیگر، به هم اعتماد پیدا میکنند. این امر در روابط بین افراد، واحدهای مختلف درون سازمانی و روابط بین سازمانها دارای اهمیت است. متأسفانه در بسیاری از سازمانها نوع روابط و ارتباطات سازمانی به گونهای است که افراد و واحدهای سازمانی از یکدیگر شناخت واقعی مناسبی کسب نمیکنند و طبیعتاً زمینه لازم نیز برای ایجاد شبکههای اعتماد فراهم نخواهد بود.
۵- تأکید مداوم بر آموزش:
ایجاد و استفاده از سرمایه اجتماعی به تغییر رفتار و طرز تفکر نیاز دارد. برنامههای آموزشی جامع، الگوی مطلوب برای افرادی است که قصد دارند رفتارهای جدید را بیاموزند، مشاهده، کشف و اجرا کنند. از این رو، یکی از وظایف مهم مدیران برای ایجاد سرمایه اجتماعی، این است که فرصتهای مداوم و مشخصی برای آموزش درون سازمانی و برون سازمانی تدوین و برنامه سالانه برای تمامی سطوح مشاغل تهیه و به کارکنان ابلاغ کنند.
۶- چرخش مشاغل:
یکی از اهداف مهم چرخش شغلی، ایجاد و تقویت سرمایه انسانی و اجتماعی است چرخش مشاغل، این فرصت را به کارکنان میدهد که ضمن شناخت وظایف و فعالیتهای سایر مشاغل و افزایش توانمندی خود، ارتباطات و تعامل خود را با همدیگر افزایش دهند و در نتیجه روح اعتماد جمعی را (که جوهره سرمایه اجتماعی است) گسترش بخشند که این امر موجب تسهیم و تسهیل دانش و تجربه کارکنان میشود
وجود دستورالعملها و بخشنامه های بیش از حد، نهادهای متعدد نظارتی، تخلفات اداری، شایعه پراکنی و بیاعتنایی کارکنان به سازمان از جمله نشانه های ضعف سرمایه اجتماعی در سازمان یا به عبارتی ضعف سازمان در ایجاد سرمایه اجتماعی است.
۷- افزایش رضایت شغلی کارکنان:
پیش بینی رضایت شغلی زنان شاغل در مشاغل خدماتی غیر دولتی مشهد
سرمایه فیزیکی، با ایجاد تغییرات در مواد برای شکل دادن و تسهیل ابزارهای تولید به وجود میآید. سرمایه انسانی با تغییر نگرش افراد، مهارتها و توانایی های آنان را افزایش میدهد. سرمایه اجتماعی نیز هنگامی به وجود میآید که روابط میان کارکنان به شیوهای دگرگون شده باشد که هرکدام از آنان بتوانند براحتی نقش و وظیفه خود را انجام دهند. از این رو، فضای مبتنی بر تفاهم، صداقت، اعتماد و همکاری باعث افزایش رضایت شغلی کارکنان و در نهایت بهرهوری سازمانی میشود.
۲-۱-۵-عناصرسرمایه اجتماعی
ناهاپیت و گوشال [ ۲۴ ] با رویکرد سازمانی جنبه های مختلف سرمایه اجتماعی را درسه طبقه جای می دهند: ساختاری، رابطه ای و شناختی.
۱٫ عنصر ساختاری:
عنصر ساختاری سرمایه اجتماعی اشاره به الگوی کلی تماسهای بین افراد دارد یعنی ،شما به چه کسانی و چگونه دسترسی دارید. مهمترین جنبه های این عنصر عبارتند از روابط شبکه ای بین افراد ؛ پیکربندی شبکه ای ؛ و سازمان مناسب.
۱-۱ . روابط شبکه ای:
برای