طراحی یک برنامه نظارتی به منظور پی بردن به تغییرات ایجاد شده در ویژگی اکولوژیکال؛

______________________________
۱ Ibid, p.7.

ارزیابی منظم نتایج برنامه نظارتی در جهت مساعدت در مدیریت سایت؛

ارزیابی تاثیر احتمالی اقدامات برنامه ریزی شده بر روی ویژگی اکولوژیکال و

گزارش تغییرات ایجاد شده در ویژگی اکولوژیکال سایت های رامسر به عنوان یک التزام بر اساس بند ۲ ماده ۳٫

البته باید گفت تمامی تالاب ها خدمات اکوسیستمی را به صورت مشابه و یکسان اعمال و اجرا نمی نمایند بلکه برخی از آن ها از ارزش های کارکردی پایینی برخوردار بوده و حتی ممکن است کارکردهایی را ارائه نمایند که مغایر با نیازهای انسانی باشند. مانند تالاب های ساحلی، که ممکن است به مثابه مناطق ایجاد کننده روان آب عمل نمایند، که می تواند خطر افزایش سیلاب در پایین دست را افزایش دهد. بنابراین لازم و ضروری است که، کیفیت کارکرد های یک تالاب از قبل مورد ارزیابی قرار گیرد.
بخش دوم: عوامل تهدید کننده تالاب ها
اشاره گردید در دهه های اخیر تالاب ها مورد توجه دانشمندان (زیست شناسان ) و سیاستمداران قرار گرفته است. ارزش ها و کارکرد های ارائه شده توسط تالاب ها مانند بهبود کیفیت آب، حبس( گیر انداختن ) کربن، حفظ تنوع زیستی و همچنین تولیدات فراوان و کارکرد های اجتماعی به نحو فزاینده ای مورد شناسایی قرار گرفته است. با این وجود تالاب ها همانند سایر اکوسیستم ها در معرض تهدید قرار دارند.زیرا آنها مواجه با تهدید تغییر و تبدیل به واسطه فعالیت های صنعتی، کشاورزی و توسعه پروژه های مسکونی، همچنین اختلال هیدرولوژیکی، آلودگی و تاثیرات ناشی شده از آن ها هستند. .(Kimmel,2010,375)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
این نگرش که تالاب ها صرفا برهوت ( خراباتی ) بیش نیستند، در نتیجه بی اطلاعی یا برداشت نادرست از ارزش های فرآورده ها و خدمات موجود است، که منجر به تغییر و تبدیل آن ها به کشاورزی مفرط، بهره برداری های صنعتی یا مسکونی می گردد. علایق شخصی کشاورزان یا انبوه سازان بواسطه سیاست ها و مساعدت های حکومت مورد حمایت قرار دارد و منافع خصوصی ناشی از تغییر و تبدیل تالاب ها اغلب به موجب مشوق هایی همچون اقدام به لایروبی تالاب ها به منظور کشاورزی یا جایگزینی تالاب های ساحلی با کشت آب نامتوازن در جهت توسعه شهری، صنعتی و توریستی ترویج و برانگیخته شده است.
نزدیک به ۵۰ درصد از تالاب ها در سراسر جهان طی قرن گذشته از بین رفته اند و تالاب های باقی مانده هم بواسطه تاثیرات ناسازگار فعالیت های انسانی با درجات مختلفی در حال نابودی می باشند.
مبحث اول: وضعیت و چگونگی فعلی تالاب ها
ارزیابی گردیده که گستره تالاب ها تا بیش از ۱٫۲ میلیون کیلومتر مربع می باشد، اما ثابت شده که این ارزیابی کمتر از حد، برآورد گردیده است. این ارزیابی شامل تالاب های محصور در خشکی و ساحلی (مانند دریاچه ها، رودخانه ها و باتلاق ها)، مناطق دریایی نزدیک به ساحل (تا عمق ۶ متر در پایین ترین حد جزر) و تالاب های ساخته شده توسط انسان (مانند منابع و ذخایر آبی و مزارع کاشت برنج) است. با این وجود، تالاب های گفته شده در بین انواع تالاب ها درصد کمی را نمایندگی می کنند و داده های بیشتری برای بسیاری از مناطق جغرافیایی ضروری است.
بیش از ۵۰ درصد از انواع خاصی از تالاب ها دربخش هایی از آمریکای شمالی، اروپا، استرالیا و نیوزلند در طی قرن بیستم تغییر کرده اند. نتیجه گرفته شده از این ارزیابی نسبت به مناطق جغرافیایی وسیعتر یا سایر انواع تالاب ها صرفا جنبه نظری دارد. بااین حال، مدارک کافی از تخریب و خسارت وارد آمدن به تالاب های منحصر به فرد وجود دارد. به عنوان نمونه، مناطق تالابی بین النهرینی واقع شده بین رودهای دجله و فرات در نتیجه اتلاف بیش از حد آب، احداث سد و توسعه صنعتی از میزان ۱۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ کیلومتر مربع در سال ۱۹۵۰ به کمتر از ۴۰۰ کیلومتر مربع در زمان فعلی رسیده است.
اکوسیستم های تالابی در جهان در بین سیستم های مولد به شدت در معرض تهدید قرار دارند. این اکوسیستم ها نسبت به سایر اکوسیستم ها خدمات گسترده تری را به منظور رفاه و سعادت مردم ارائه می دهند، اما در معرض تخریب و نابودی سریع تری می باشند:

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

تقریبا ۳۵ درصد از مانگروها (از کشورهایی که اطلاعات سالیانه ارائه می دهند و ۵۴ درصد از مجموع مانگروهای موجود) در دو دهه گذشته به دلیل توسعه کشت آبی، تخریب جنگل ها و تغییر مسیر آب شیرین از بین رفته اند.

نزدیک ب ۲۰ درصد از صخره های مرجانی در دهه های اخیر بواسطه بهره برداری بیش از حد و ظرفیت، ماهیگیری غیر استاندارد، آلودگی و تشکیل لجنزار ، تغییرات در نوسانات و شدت نابسامانی های جوی قرن بیستم دچار خسارت شده و بیش از ۲۰ درصد از آن ها دچار فرسایش گردیده اند.۱

مبحث دوم: عوامل انسانی تهدید کننده تالاب ها
بسط و توسطه کشاورزی
زهکشی و پاکسازی، به منظور بست و توسعه کشاورزی و افزایش اتلاف آب شیرین دلایل مهمی در خسارت و تخریب تالاب های داخلی همچون باتلاق ها، مرداب ها، رودخانه ها و منابع آبی جلگه ای به شمار می رود.
اگر چه رشد و نمو در عرصه کشاورزی در قیاس با قرن گذشته منجر به پیشرفت هایی در امنیت غذایی جهانی از طریق تولیدات غذایی با ثبات تر و فراوان تر شده است، اما بواسطه این تمایلات در استفاده از زمین، کشاورزی یک عامل اساسی در تغییر محیط زیست جهانی به شمار می رود. تغییرات الگوی بهره برداری از زمین، زهکشی نامناسب، موجبات تغییرات جهانی فراووانی در چرخه هیدرولوژیکی کمیت و کیفیت آب گردیده است. برای مثال، در حال حاضر آبیاری، ۶۶ در صد از برداشت های آبی را در بر می گیرد، که به مراتب بیش از میزانی است که به منظور شرب استفاده میگردد. کشاورزی همچنین موجب تغییر در الگوهای جوی تبخیر در سطح جهانی، کاهش تبخیر در مناطق وسیع فاقد درختان جنگلی و افزایش آن در بسیاری از مناطق آبیاری شده می گردد. که این امر بر آب و هوا (اقلیم) و اکوسیستم ها در بسیاری از مناطق تاثیر می گذارد. .(Horwitz,2012,7)
عکس مرتبط با محیط زیست
طی سال ۱۹۸۵، بر اساس ارزیابی صورت گرفته ۵۶ تا ۶۵ درصد باتلاق های ساحلی و داخلی در اروپا و آمریکای شمالی، ۲۷ درصد در آسیا، ۶ درصد در آمریکای جنوبی و ۲ درصد در آفریقا به منظور کشاورزی انبوه و گسترده مورد زهکشی قرار گرفته اند.
______________________________
۱ A Report of the Millennium Ecosystem Assessment, Ecosystems and Human Well- Being : Wetlands and Water , ۲۰۰۵, p.3.
مجموع آب ذخیره شده در پشت سدها به منظور آبیاری از سال ۱۹۶۰ چهار برابر گردیده است. تغییر در جریان های آب و هوایی، انتقال رسوبات و آلاینده های شیمیایی، کاهش کیفیت تالاب های داخلی و اختلال مسیر مهاجرتی پرندگان، بسیاری از گونه ها را در معرض خطر قرار داده و در نهایت به سایر اجزای سیستم آسیب وارد می نماید.
افزایش رو به رشد جمعیت انسانی
افزایش رو به رشد جمعیت انسانی، به طور اساسی موجبات تغییر تالاب را فراهم کرده است. توسعه جمعیت شهری و روستایی و توسعه کشورها، تقاضای جدی را برای تهیه مواد غذایی را ایجاد کرده است.
این موضوع، تقاضا برای آب آشامیدنی، که معمولا از طریق منابع آبی و آب زیرزمینی فراهم می شود را نیز موجب گردیده است. توسعه شهری اساسا نیاز به تغییر زمین دارد، که آن هم از طریق پاکسازی زمین یا قطع درختان و از بین بردن تالاب ها صورت می گیرد. تقاضای شهری برای آب آشامیدنی و تغییر کاربری تالاب ها، اسباب تغییر رژیم آبی را فراهم کرده است. همزمان،این رویه ها باعث تغییرات فراوان در الگوهای گردش رودخانه ایی، اکوسیستم های ساحلی پایین دست و تالاب ها و منجر به اثردهی اندک رودخانه ها گردیده است.
تغییر مسیر منابع آب شیرین از خورها و مصب رودخانه ها
این اقدام، آسیب های جدی بر فراهم سازی آب و رسوباتی که نقش حفاظتی در مناطق و منابع ماهی موجود در مناطق ساحلی و همچنین جلگه های سیلابی که امرار و معاش میلیون ها انسان به آن وابسته است خواهد داشت. در سطح جهانی، اگرچه فعالیت های انسانی جریان های سیلابی را در رودخانه ها تا ۲۰ درصد افزایش داده است، تغییر جهت مسیر آب از دسترسی ۳۰ درصد به رسوبات ایجاد شده توسط اقیانوس ها جلوگیری به عمل می آورد، که این امر کاهش اساسی را در ارائه رسوبات برای خورها و مصب رودخانه ها تا میزان ۱۰ درصد را موجب خواهد شد.
وارد کردن گونه های جانوری بیگانه به تالاب ها
در جهان مصب ها یا خورها به واسطه وارد کردن گونه های بیگانه به علت تغییرات اکولوژیکی گسترده، از جمله اکوسیستم های آسیب دیده به شمار می روند. معرفی گونه های بیگانه (غیر بومی) بوسیله انسان، خود تهدیدی بالقوه برای تنوع زیستی تالاب ها قلمداد می شود. وقتی گونه ایی بیگانه به اکوسیستم تالاب ها وارد می گردد. گونه های بومی آن اکوسیستم نمی توانند از عهده سازگاری با وضع جدید برآیند و ممکن است حتی زنده نمانند. برای مثال، در خلیج سانفرانسیسکو کالیفرنیا در نتیجه تخلیه آب تعادل کشتی های بزرگ یا فعالیت های ماهگیری بیش از ۲۱۰ گونه بیگانه ایجاد گردیده اند. نتایج اکوسیستمی وارد شدن گونه های بیگانه شامل آسیب و تغییر زیستگاه، تغییر جریان آب و شبکه غذایی، تشکیل زیستگاه های غیر طبیعی و متعاقب آن سکنی گزیدن گونه های بیگانه، تصفیه و پالایش بیش از حد منابع آبی و بروز بیماری و پاتوژن در جانوران ریز اندام می باشد. ۱
تخلیه پسماند ها و فاضلاب های صنعتی و کشاورزی
پسماندها و آب های استفاده شده، در نتیجه فاضلاب های صنعتی، کشاورزی و فعالیت های صنعتی ایجاد می شود. چنین فاضلاب هایی می توانند شامل یک میزان گسترده ای از مواد شیمیایی طبیعی و غیر طبیعی ایجاد شده از فلزات سنگین در آفت کش ها، آنتی بیوتیک ها باشند. این موارد، معضلات جدی را برای سلامتی انسان و تغییر در اکوسیستم های آبی ایجاد می کند. تخلیه این آلاینده ها تغییرات کاربری آب و زمین را موجب می گردد که نهایتا موجبات اسیدسازی، شوری آب و تاثیرات منفی بر کیفیت آب تالاب می شود.
مبحث سوم: تغییرات اقلیمی و تالاب ها
در دو دهه اخیر تغییرات آب و هوایی به عنوان یکی از نگرانی های عمده جامعه جهانی مطرح بوده است. پدیده تغییر آب و هوایی که عمدتاً مربوط به افزایش گازهای گلخانه ای در جو است، از نمونه هایی بارز تغییر در محیط زیست جهانی به شمار می رود. این پدیده باعث به وجود آمدن بسیاری از مشکلات کنونی مانند گرم شدن تدریجی آب و هوا، ذوب شدن یخچال ها، بالا آمدن سطح آب دریاها، بارش رگبارهای سیل آسا، افزایش میزان خشکسالی، باران اسیدی و تهدید سلامتی انسان و گونه های حیات وحش در مناطق مختلف زمین شده است. .(عتابی,۱۴۶,۱۳۸۹)
______________________________
۱ Ibid, p.6.
تا اواخر قرن بیستم تغییرات آب و هوایی در عمل مورد شناسایی قرار نگرفته بود. اما با انتشار گزارش چهارم IPCC1 در سال ۲۰۰۷ این نگرش تغییر یافت و تغییر اقلیم و تاثیر آن بر روی محیط زیست جهانی مورد توجه قرار گرفت. (Dale,2008,268)
افزایش سطح آب دریاها و طوفان های سهمگین در نتیجه تغییرات اقلیمی باعث نابودی سواحل و زیستگاه ها، افزایش شوری خورها (مصب ها) و سفره های آب زیرزمینی، تغییر خطوط جزر و مدی در رودخانه و خلیج کوچک، تغییر در حمل رسوبات و مواد مغذی و افزایش سیلاب های ساحلی و همچنین افزایش آسیب پذیری بسیاری از جمعیت های ساحلی خواهد شد.

در این میان تالاب ها از جمله مانگروها و جلگه های سیلابی نقش اساسی را در کاهش اثرات مخرب تغییرات اقلیمی ایفا می کنند و در واقع به عنوان یک سپر و حایل عمل می نمایند.با وجود آن ها که تالاب ها به عنوان مانعی در تاثیرگزاری تغییرات اقلیمی بر محیط زیست منطقه ای عمل می کنند و نقش مثبتی را دارند، منتهای مراتب از تغییرات اقلیمی به شدت تاثیر می پذیرند. در واقع تغییرات اقلیمی در کنار عوامل تهدیدکننده انسانی یکی از اسباب تخریب کنندگی تالاب ها به حساب می آیند.
تاثیرات آسیب زا و مضر تغییرات اقلیمی، مانند افزایش سطح آب دریا، از بین رفتن صخره های مرجانی(coral bleaching) و تغییرات در ساختار آب و درجه حرارت منابع آبی، منجر به کاهش خدمات اکوسیستمی تالاب ها می گردد. رفع و از بین بردن تهدیدات موجود بر روی تالاب ها و بهبود انعطاف پذیری آن ها، روشی موثر در مقابله با تاثیرات آسیب زننده تغییرات اقلیمی به شمار می رود. (Horwitz,2012,2)
پیش بینی گردیده است که تغییرات اقلیم جهانی، خسارات وارده به تالاب ها و تخریب بسیاری از آن ها، کاهش گونه های موجود در آن ها و همچنین خسارت به جمعیت های انسانی وابسته به خدمات تالاب ها را تشدید نماید.
______________________________

۱ Intergovernmantal Panel on Climate Change
البته راجع به حدود و میزان تاثیرگذاری تغییرات آب و هوای جهانی بر تالاب ها هنوز قطعیتی وجود ندارد. تغییرات اقلیمی در واقع پدیده ای است که منجر به افزایش بارندگی در بیش از نیمی از مناطق جغرافیایی زمین شده و به دنبال آن موجبات افزایش دسترسی به آب برای جوامع و اکوسیستم ها را فراهم نماید. با این وجود، افزایش بارندگی جهانی نبوده و در سایر مناطق جغرافیایی کاهش اساسی در بارش را باعث می شود.
با این وجود که، افزایش بارندگی می تواند منافعی را در فراهم آوری تالاب های آب شیرین داشته باشد، تغییرات اقلیمی تاثیرات زیانباری را بر بسیاری از اکوسیستم های تالابی خواهد گذاشت.
بسیاری از تالاب های ساحلی در نتیجه افزایش سطح آب دریا، افزایش نابسامانی های جوی در جریان های جزر و مدی، تغییرات در شدت و فراوانی طوفان و تغییرات بعدی در جریان های رودخانه ای و انتقال رسوبات تغییر خواهند کرد.در این وضعیت، نتایج نامساعدی بر گونه های موجود در تالاب ها و به طور ویژه گونه هایی که قابلیت جا به جایی به زیستگاه های مناسب را ندارند و همچنین گونه های مهاجری که در طی چرخه حیاتی شان به گوناگونی انواع تالاب ها وابسته اند، وارد خواهد کرد.
در بین انواع اکوسیستم های جهانی، صخره های مرجانی ممکن است بیشترین تاثیر را از تغییرات اقلیمی داشته باشند. تغییرات اقلیمی، تاثیرات سایر عوامل تغییر و تخریب تالاب ها را شدت خواهد بخشید. به عنوان نمونه، کاهش بارندگی در نتیجه تغییرات اقلیمی، مشکلات مربوط به رشد تقاضا برای آب را افزایش می دهد. افزایش درجه حرارت آب دریاها، تهدیدات نسبت به رسوب گذاری صخره های مرجانی را افزایش خواهد داد. البته در موارد محدود و استثنایی، تغییرات اقلیمی به طور ویژه در مناطقی که افزایش بارندگی وجود داشته است، تهدید جزئی بر تالاب ها به شمار می رود.
نتایج نا مطلوب تغییر اقلیم جهانی باعث تغییراتی در پراکندگی پرندگان ساحلی زمستانی اروپای غربی به دلیل افزایش درجه حرارت زمستانی می گردد. قابل پیش بینی است که تغییرات اقلیمی منجر به کاهش جمعیت گونه های پرندگان آبی به دلیل از بین رفتن زیستگاه هایشان و پراکندگی بسیاری از گونه های ماهی ها گردیده است. (Horwitz,2012,7)
در این راستا بود که در سومین گزارش ارزیابی هیات بین المللی تغییرات آب و هوایی (IPCC) این نتیجه حاصل گردید ، به این دلیل که تغییرات آب و هوایی بر چرخه هیدرولوژیکی تالاب ها تاثیر گزار است این قلمرو آبی نسبت به سایر سیستم های طبیعی در برابر تغییرات آب و هوایی آسیب پذیرتر می باشد و همچنین در تعدادی از نشست های سالیانه اعضای کنوانسیون رامسر گزارش های دبیرخانه کنوانسیون مساله آسیب پذیری تالاب ها در برابر تغییرات اقلیمی انعکاس یافته است.۱
مبحث چهارم: نتایج و پیامدهای حاصله از تغییر و تخریب تالاب ها
اشاره گردید تالاب ها از جمله سیستم های پویا و متغییر به شمار می روند، زیرا به طور مستمر متحمل تغییرات طبیعی در نتیجه نشست و فروکش کردن، خشکسالی، افزایش سطح آب دریا، یا پر شدن از طریق رسوب یا مواد آلی هستند و فعالیت های انسانی مستقیم و غیر مستقیم به طور قابل توجهی سرعت تغییر تالاب ها را افزایش داده است.
صدمات وارده بر تالاب ها می تواند منجر به خسارات عمده ای بر حیات انسانی و تنوع زیستی گردد. همچنین خسارت شدید خدمات اکوسیستمی با تاثیرات اقتصادی بر روی تجارت، جوامع و کشورها همراه خواهد بود.
عکس مرتبط با اقتصاد
خسارت خدمات اکوسیستمی آب و تالاب ها می تواند تاثیر منفی بر جای گذارد. مثال هایی پیرامون این مساله در ذیل آورده می شود که عبارتند از :

تخریب دریاچه آرال و اکوسیستم های پیرامونی آن، که در اثر تغییر مسیر آب، در ضمن کشت کتان، منجر به خسارت به مشاغل و فعالیت های اقتصادی، از بین رفتن محیط زیست و تاثیرات زیان آوری بر روی سلامتی انسان ها گردیده است.

تغییر کاربری مانگروها منجر به وارد آمدن خسارت به خدمات حفاظتی طبیعی و افزایش زیان به حیات انسانی در ویتنام گردیده است.

تقلیل آبهای سیلابی طبیعی ، در نتیجه آبیاری گسترده زمین های برنج کاری در سال ۱۹۷۹، موجب تاثیرات مهمی بر تنوع زیستی، اکوسیستم ها و جمعیت انسانی سراسر جلگه سیلابی Waza در کامرون گردید. (Brink,2011,3)

______________________________
۱ برای مطالعه بیشتر رجوع شود به:
Resolution IX.I Annex E, 2005 – with additional material supplied by information paper COP9 DOC.24. Ramsar wise Use Handbook 13.