۲-۲-۶ -۳ فراگرد برنامه ریزی آموزشی
در مورد برنامه ریزی آموزشی در سازمانها و مراحل آن نظرات مختلفی وجود دارد فرانکلین بوبیت[۳۱]، در سال ۱۹۱۸ اولین کتاب مربوط به برنامه ریزی آموزشی و درسی را نوشت و زمینه استقلال این رشته رافراهم نمود رالف تایلر[۳۲] در کتاب خود (۱۹۴۹) تحت عنوان اصول اساسی برنامه آموزشی چهار مرحله قائل شده است:
۱-تعیین اهداف
۲-انتخاب تجارب یادگیری
۳-گسترش فرایند تدریس
۴-ارزشیابی برنامه آموزشی
تعریف دیگر برنامه ریزی آموزشی شامل:
۵-تدوین برنامه
۶-تلفیق برنامه
۷-تصویب برنامه
۸-اجرا و ارزیابی برنامه
هیلدا تابا ( بهرنگی،۱۳۷۲) در برنامه ریزی آموزشی هفت مرحله ارائه می دهد:
۱-تشخیص نیازها
۲-تدوین هدف های معین
۳-انتخاب محتوا
۴-سازمان دادن محتوا
۵-انتخاب تجارب یادگیری
۶-سازمان دادن تجارب یادگیری
۷-تعیین آنچه که قرار است ارزیابی شود.
به طور کلی در جمع بندی می توان فرایند برنامه ریزی آموزشی را که در سازمان های مختلف تقریباً همه گیر است و جامعیت دارد به قرار زیر عنوان نمود:
۱-تشخیص نیازهای آموزشی
۲-تدوین هدف های برنامه آموزشی
۳-تعیین منابع مورد نیاز برنامه آموزشی
۴-اجرای برنامه آموزشی
۵-ارزیابی برنامه آموزشی
برای تدوین برنامه آموزش ضمن خدمت (برنامه عمل ) مجموعه عناصر زیر را باید مد نظر قرار داد:
تدوین هدف های آموزشی ؛
تصمیم گیری درباره مواد و محتوای آموزشی مورد نیاز دوره ؛
تصمیم گیری درباره روش اجرای دوره ؛
پیش بینی شرایط و امکانات اجرایی دوره ( فتحی واجارگاه ، ۱۳۸۴ ) ؛
اینک به شرح هر یک از آنها می پردازیم.
۲-۲-۷ تعیین هدف ها
اولین گام در طراحی برنامه های آموزش ضمن خدمت، تدوین هدفهاست. از آنجا که هدف های آموزش ضمن خدمت، مقصود و نیت اصلی آموزش را مشخص می کند و سایر عناصر برنامه آموزش ضمن خدمت بر مبنای آن شکل می گیرد، از نقشی محوری در طراحی دوره های آموزشی برخوردار است.
هدف ها عمدتاً از طریق فرایند نیازسنجی آموزشی، مجموعه ای از مهارت ها، دانش ها و نگرش های جدید باشد که کارکنان برای مسئولیت های حرفه ای خود بدان ها نیاز دارند ( سوریانو، ۱۹۹۵). بنابراین
می توان گفت که منظور اصلی از مطالعات نیازسنجی، دستیابی به هدف های دقیق و واقعی در فرایند برنامه ریزی آموزشی کارکنان است. موفقیت آمیز بودن مطالعات نیازسنجی در گروه دستیابی به بیاناتی است درباره نتایج ویژه ای که آموزش ضمن خدمت باید آنها را محقق سازد. (گولدستین، ۱۹۹۷ ).
البته این بیان بدان معنی نیست که همواره نتایج نیازسنجی منجربه شناسایی هدف های دقیق و روشن
می شود، برای مثال نیازسنجی، ضرورت آموزش ضمن خدمت کارکنان در یک موضوع معینی نظیر مدیریت آموزشی یا ارزشیابی عملکرد کارکنان را نشان می دهد. این موضوع های بسیار وسیع و مستلزم تجزیه و تحلیل هستند. در چنین حالتی باید این موضوع های وسیع بررسی و مشخص شود که ذیل هر یک از آنها چه وظایف، روش ها، مفاهیم و اصولی باید آموزش داده شود. نتیجه و محصول این کار، مجموعه ای از هدف های آموزشی است که راهنمای فرایند تدوین برنامه آموزش ضمن خدمت است.
۲-۲-۷-۱ اهمیت هدف ها
همان طور که خاطر نشان شد، هدفها از اهمیت و نقش محوری در برنامه ریزی آموزش ضمن خدمت کارکنان برخوردارند. به طور کلی مهمترین دلایلی که ضرورت تدوین هدفهای آموزشی در برنامه ریزی آموزشی ضمن خدمت را توجیه می کند به شرح زیر است (فورد، ۱۹۹۹):
*هدف ها، منظور و مقصد روشنی برای آموزش ضمن خدمت ترسیم می نمایند. بدون هدف های روشن، آموزش های تدارک دیده شده فاقد جهت و منظور مشخص می باشند و بدون منظور و نیت تعریف شده ، نمی توان نتایج و دستاوردهای آموزش ضمن خدمت را تعیین کرد و سرانجام بدون نتایج و دستاوردها، ضرورتی برای اجرای آموزش ضمن خدمت و صرف منابع مختلف وجود ندارد.
*هدف ها به طراحان برنامه های آموزشی کمک می کند تا در خصوص محتوا، روش ها، فعالیت ها و ساختار برنامه آمزوشی تصمیم گیری نمایند.
*کارکنان و افراد متقاضی شرکت در دوره های آموزشی نیاز دارند بدانند که آیا آموزش ضمن خدمت چیز جدیدی به آنان خواهد آموخت یا خیر.
*هدف ها این امکان را فراهم می کنند تا مدیران در خصوص تناسب دوره های آموزشی با نیازهای کارکنان تصمیم گیری کنند.
*هدف ها برای مدرسان و کارآموزان جهت و مسیر مشخصی را تعریف می کنند، به نحوی که آنان می توانند در طی فرایند اجرای دوره آموزش، در چهارچوب هدف ها فعالیت نمایند.
*و سرانجام هدف ها به ارزشیابان دوره های آمزوشی ضمن خدمت کمک می کنند از اثر بخشی
دوره های آموزشی و میزان تحقق نتایج مورد انتظار، ارزیابی واقع گرایانه ای به عمل آورند.
۲-۲-۷-۲ انتخاب مهمترین هدف ها
مطالعه نیازسنجی و تدوین مقدماتی هدف ها عمدتاً منجربه دستیابی به مجموعه وسیعی از هدف های آموزشی می شود که تحقق تمام آنها در قالب یک برنامه آموزش ضمن خدمت امکان پذیر نیست. از این رو ضرورت است تا از بین هدف های آموزشی مختلف، دست به انتخاب زنیم. علاوه بر این نتایج، نیازسنجی
می تواند هدف های متضاد و متناقضی را به دست دهد. اگر هدف ها با یکدیگر همخوانی نداشته باشند، کارآموزان ومدرسان دوره های آمزوشی سردرگم می شوند، برای مثال اگر یک هدف آموزشی شناسایی شده (( تشویق فعالیتهای خلاق کارکنان )) باشد، و هدف دیگر استقرار نظام کنترل دقیق و گسترده در سطح سازمان، نمی توان انتظار داشت که دوره های آموزشی در تحقق این دو هدف متضاد، موفق باشند (فورد، ۱۹۹۹). یک راه حل برای انتخاب پاره ای از هدف های آموزشی مهم، دارای اولویت و متجانس با یکدیگر عبارت است از پالایش هدف ها از طریق به کارگیری ارزشهای مقبول در سازمان یا موسسه؛ به عبارت روشنتر هدف هایی که به بیشترین میزان با فلسفه و ارزش های سازمان انطباق دارند، نسبت به سایر هدف ها در اولویت قرار می گیرند.
امروزه در بسیاری از سازمان ها و وزارتخانه ها،(( بیانیه یا منشور فلسفی )) ویژه ای تدوین می شود که براساس آن، برنامه راهبردی سازمان تهیه و تنظیم می گردد. بنابر این در صورت وجود چنین منشور یا بیانه ای می توان از آن برای انتخاب هدف های سازگار و مهم استفاده نمود. البته در چنین شرایطی ضروری است تا کمیته ویژه ای متشکل از کارشناسان و مدیران برجسته سازمان تشکیل و اشارات و پیام های آن برای حوزه آموزش نیروی انسانی استخراج شود. در صورت تحقق این مهم، هر هدف آموزشی به دست آمده از نیازسنجی را می توان بر حسب اینکه موافق، مخالف یا غیر مرتبط، با منشور سازمان است، ارزیابی و بررسی کرد و هدف هایی را که با فلسفه سازمان همخوانی بیشتری دارند، انتخاب نمود. برای مثال، فهرست زیر ارزش هایی را که در یک سازمان صنعتی به منزله منشور سازمانی پذیرفته شده است، نشان می دهد:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

فلسفه سازمان

مشتری بیشترین اهمیت را برای سازمان دارد.

سازمان افراد متخصص و توانمندرا استخدام می کند.

سازمان از تغییر و تحول موثر استقبال می کند.

سازمان، کالای ارزان قیمت را برای مشتریان فراهم می کند.

شکل۲-۶: منبع : گولدستین، ۱۹۹۷٫
با بهره گرفتن از بیانات فوق، می توان مشخص کرد کدام هدف با ارزهای شرکت سازگار، کدام یک مخالف و کدام بی ارتباط با رسالت ها و ماموریت های سازمان می باشد.
۲-۲-۷-۳ تدوین هدف های آموزشی منتخب
پس از تعیین هدف های آموزشی مهم و دارای اولویت، ضروری است تا هدفها را به صورت عینی و شفاف بیان نمود تا ضمن جلوگیری از تغییر و تفسیرهای نتفاوت از یک هدف خاص ، زمینه مناسبی برای تصمیم گیری درباره سایر اجزاء برنامه آموزش ضمن خدمت فراهم شود. برای این کار ضرورتاً باید با مولفه ها و اجزاء هدف های آموزشی آشنایی داشت.
به طور کلی هر هدف آموزش ضمن خدمت دست کم چهار مولفه اصلی دارد. این مولفه ها عبارتند از: ((رفتار مورد نظر ))، ((محتوا )) ، ((شرایط)) و (( استانداردها ))، به عبارت دقیقتر هر هدف آموزشی چهار مشخصه دارد ( گولدستین، ۱۹۹۷ ) :
*بیان رفتار مورد نظر در قالب فعل رفتاری ؛