واین همان است که اعضای این گروه آن را دنبال می کنند و وجوه مختلف انسجام ملی را در آن مییابند ودر پی آن گفتمان در واقع قالبی است که درآن معرفت به عنوان یک پدیده اجتماعی و به عنوان چیزی که میتوان درآن سهیم بود ظاهر می شوداز آنجا که عناصر ارزشی فراگیر ملی در این گفتمان تقویت میشوند این گفتمان کاملا انسجام ساز صورت میگیرد (Dant 1991: 115)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بنابراین با نوعی روند مرکزیت بخشی و همگرایی احتراقها همراه است ویک ملت تنها زمانی یک هویت یکپارچه ملی قابل پذیرش است که اعضای آن کلیه اختلافها را کنار گذارده و خودرا جزیی از بدنه ملی واحد بدانند. در این میان میتوان با تعمیم این گزاره به کشورمان موضوع را روشنتر دریافت نمود. قریب به اتفاق پژوهشگران مسایل تاریخی و فرهنگ جامعه ایران اتفاق نظر دارند که ایرانیان به دلیل شرایط تاریخی- اجتماعی و سیاسی درمعرض انواع هویتهای جمعی بوده و به طور توامان از جریانات متفاوت هویت ساز متاثر بوده و هستند البته این خصیصه جوامع مستقر در مناطق جغرافیایی مهم جهان است و دارای مولفههای بسیاری است که سطوح هویت جمعی ایرانیان را شامل می شودمانند اسلام/ ایران/شیعه و تمدن ایرانی(خلیلی ۲۴: ۱۳۷۷).
این مولفهها وعناصر هویت ملی در ایران دارای سابقه دیرینه و طولانی است و الزاما نمیتوان آن را به دوره ایران باستان ومقطع قبل از ورود اسلام به ایران محدود کرد حتی اگر نگاه مسلط در بررسی آن فرهنگی – تاریخی باشد.
هویت ملی ایرانیان در فرازو فرودهای تاریخی دچار تحولات فراوانی شده است که آن را باید درچند مقطع کلی بررسی نمود.
در ذیل عنوان دوره مشروطه میتوان اضافه نمود در این دوره جریانات فکری و فرهنگی اسلامی از یک سو و ملی گرایی که تحت تاثیر ناسیونالیسم اروپایی بود از سوی دیگر مطرح شدند و در دوران پهلوی اول نیز علاوه برتلاش های متمرکز موثر و منسجمی برای تبلیغ هویت غربی ” تاکید بیشتر به عناصر فرهنگی ایران باستان انجام گرفت.
نکتهای که لاینفک هویت ایرانی همواره در طول تاریخ بوده است و شاید یکی از نکات مهم هویت جمعی نیز تلقی شود هویت مذهبی است که در تاریخ ملی گرایی ایرانیان نقشی موثر داشته است و همگام با هویت ملی گام برداشته است. به طور مشخص نحوه ورود اسلام به ایران و گسترش آن نشان از وجود زمینه های مشترک بین روحیه و خلقیات فرهنگی ایرانیان و دینداری آنان در طول تاریخ دارد. پذیرش اسلام در ایران را نیز باید در همین زمینه وسازگاری اسلام با وجود هویت دینی پر سابقه در ایران” تحلیل کرد.
اندیشه فره ایزدی در روح ایرانی ویژگی مهم هویت ایرانی است.
این بدان معنی است که در روح ایرانی یا آریایی دین و دولت بهم میرسند و وحدت مییابد (افتخارزاده ۱۳۷۷). در توضیح بیشتر باید گفت گسترهی دخالت و حضوردین و گرایشهای دینی در هویتهای ایرانی بسیار فراخ و گسترده بوده و ایرانیان دین را به عنوان یک عنصر مهم در تمامی ابعاد حیات اجتماعی و نیز رفتار فردی دخالت دادهاند. نشانه های تاریخی این امر فراوان است. از جمله علاقمندی مستمر به نزدیک ساختن موقعیت پادشاهان به روحانیت با حرکات سیاسی علمای دینی در تمام مقاطع تاریخی و یا رشد جنبشهای اجتماعی که درون مایه مذهبی داشته اند. از لحاظ روش شناسی میتوان کیفیت تعاملات میان هویت ملی و هویت مذهبی را درچارچوب تحولات تاریخی معاصر نیز مورد بررسی قرار داد. به سخن دیگر میتوان موقعیتهای تاریخی را به عنوان شواهد وقرائن این رابطه و کیفیت آن در تاریخ اخیر ایران مد نظر قرار داد و معاملات میان دو عنصر را واکاوی نمود:
جنگهای ایران و روس:
هویت و رهبری علما و روحانیون برجسته به ویژه مراجع قم – تهران و نجف در مورد جهاد سرسختانه سربازان ایرانی سرنوشت ساز بوده است گرچه درکنار انگیزههای دینی و همگام با آن انگیزههای ملی و میهنی قوی برای دفاع از کشورها و حفظ سرحدات سرزمینی و تمامیت ارضی در مقابل دست اندازیهای دولت روسیه حایز اهمیت است.
نهضت تنباکو:
این جنبش نیز محصول دخالت توامان در عنصر مذهب و ملیت در مقابل عامل خارجی تلقی
می شود. رهبری نهضت با مراجع مذهبی به ویژه شخصیت برجسته تاریخی میرزای شیرازی که انگیزه اصلی آن دینی بوده است در عین حال حفظ منافع ملی و منافع تجار و بازرگانان ایرانی در قبال زیاده خواهی عوامل دولت انگلیس از انگیزههای مقارن بوده است.
در نهضت مشروطه نیز هدایت و رهبری علمای دینی در راهبری، هدایت وانگیزه دهی انقلابیون مسلمان همگام با دخالت و حضور نیروهای ملی ومیهن پرست به وضوح نمایان است.
در تمام این ادوار نیروهای مذهبی در کنارنیروهای ملی رویدادهای مهم سیاسی و اجتماعی را رقم زدند اما این همگامی گاهی دچار افت و خیزهایی نیز بوده است. اما در هرحال مطابق با تعریف هویت در یک مسیر جاری بوده است. در نتیجه دینداری و دین مداری یکی از عناصر ذاتی و اصلی هویت ایرانی در طول تاریخ به شمار میآید. به نحوی که امکان تفکیک آن از سرزمین – فرهنگ – و سایر عناصرهویت ایرانیان وجود ندارد (روحانی ۱۳۹۰).
وطن:
در اندیشه ناسیونالیسم در واقع مکانی مشخص است که دارای بعد سیاسی است در نتیجه این وطن محدود به زادگاه محلی مثل شهرو روستاست. وطن سرزمین ملت است که وفاداری و جانفشانی و پاسداری آن را نیز میطلبد و به واسطه رهایی از دیگر سرزمینها منفک و مجزا شده است. تمام ساکنان آن هموطن یکدیگر محسوب میشوند.
وطن دوستی:
میهن دوستی یا وطن پرستی عشق و وابستگی به وطن است چنین علقهای در طول اعصار تاریخی در نهاد هر فرد و ملتی وجود دارد و امریست که متعلق به سبز فایل باشد. باید اضافه کرد کهجزیی از ناسیونالیسم میباشد اما برابر با آن نیست. میهن دوستی یک عاطفه است یک دلبستگی روحی به ملت خویش و واژگان ملی گرایی (ناسیونالیسم) و میهن دوستی غالبا با یکدیگر اشتباه می شود. در حالیکه ملی گرایی یک ماهیتی مکتبی و مظهر این اعتقاد است که ملت یک اصل محوری سازمان سیاسی است و میهن دوستی زیر بنای تمای شکلهای ملی گرایی است (هیوود ۲۹۱: ۱۳۸۷). اکنون پس از سیر مختصری درواژگان رشد یافته در ناسیونالیسم بر آنیم تا علل شکل گیری این پدیده دربستری متفاوت از غرب یعنی کشور خودمان به طور مبسوط شرح دهیم و در نهایت گفتمان ناسیونالیسم به عنوان یک گفتمان نو در ادبیات سیاسی ایراناز سال ۱۳۲۰-۱۲۸۵ ه-ش پی گیری شود.
اهداف پژوهش:
هدف اصلی و اولیه در این پژوهش آگاهی از دلایل شکل گیری گفتمان ناسیونالیستی در ایران معاصر است با توجه به اینکه جریان ملی گرایی و ناسیونالیسم در ایران چه در عصر مشروطیت و چه در عصر رضا شاه و همچنین در دوران بعد از آن نیز مورد توجه اپوزیسیونهای سیاسی است. با پرداختن به چگونگی شکل گیری این گفتمان که به چه دلیل و دلایلی این گفتمان در تحولات مشروطه شکل گرفت و نحوه شکل گیری آن چه گونه بوده است؟ همراه با زمینههای اجتماعی این پدیده، شناختی عمیق از این گفتمان در طول دوره مورد مطالعه(از مشروطه تا پایان رضاشاه) دست میدهد.
پیشینه تحقیق:
منابع اندکی وجود دارد یکی از معروفترین آثار کتابی با عنوان ناسیونالیسم در ایران از ریچارد کاتم، پژوهشگر امریکایی است کاتم در این کتاب تحولات سیاسی ایران معاصررا از مشروطه و قبل از آن تا سالهای اولیه دهه ۴۰ بررسی کردهاست و دست آخر هم شتابزده فصلی با عنوان پانزده سال بعد به کتاب اضافه کرده است و این تحولات را در قالب ناسیونالیسم و تاکید بر ملی گرایی در ایران مورد بررسی قرار میدهد اما در کتابش بخوبی تشریح نمی کند که چه شد در ایران گفتمانی به نام ناسیونالیسم شکل گرفت و نیز هیچ اشارهای به اندیشهها و افکار ناسیونالیستی مطبوعاتی و مردمی در ایران نشده است.
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
کتاب دیگر کتاب رضاداوری اردکانی به نامهای ناسیونالیسم و انقلاب – ناسیونالیسم و حاکمیت ملیاست. که در این کتاب کمتر به شکل گیری و تکوین ناسیونالیسم پرداخته است و بیشتر بحثها تئوریک و خارج از تحلیل است.
کتاب حمید بهزادی با عنوان ناسیونالیسم: تحلیلی تئوریک و عملی از آثار سیاسی و اجتماعی ناسیونالیسم در صحنه بین المللی باتوجه به وضع کنونی ایران است. این کتاب بیشتر تئوریک و مطالب مربوط به تئوری ناسیونالیسم درایران که شکل گیری نظری آن به نحوی در حاشیه قرار میگیرد.
داریوش قمری: تحول ناسیونالیسم در ایران که به ملی شدن صنعت نفت می پردازد و بازهی زمانی آن نیز با پژوهش حاضر متفاوت است.
سوسن سیاووشی: لیبرال ناسیونالیسم درایران به بررسی ناسیونالیسم لیبرال در عصر مصدق تا انقلاب اسلامی می پردازدو بازهی زمانی آن نیز با پژوهش حاضر متفاوت است.
مسعود انصاری: کتابی در مورد ناسیونالیسم که مباحثی در خصوص ناسیونالیسم و مبارزات ضد استعماری درقاره آفریقا مطرح می کند و مطالب آن در خصوص ایران نیست.
فریدون آدمیت: ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران , گه گاه اشاره به ناسیونالیسم دوران مشروطه داردو بررسی کامل از شکل گیری این پدیده در ایران در قرن ۱۹ صورت نمیگیرد. در کتابهای دیگر اشاراتی پیرامون ناسیونالیسم ایرانی میتوان یافت کتابهایی مثل « ایران بین دو انقلاب » به قلم یرواند آبراهامیان و کتاب « اقتصاد سیاسی ایران » از محمد علی کاتوزیان و همچنین « مقاومت شکننده » از جان فوران اشاراتی به ناسیونالیسم ایرانی شده است و به تفصیل نپرداخته و تحلیلی از چگونگی شکل گیری ناسیونالیسم در ایران به طور مشخص وجود ندارد.
عکس مرتبط با اقتصاد
فرضیه ها:
مفروض اصلی: اصطلاح ناسیونالیسم و شکل گیری آن در ادبیات سیاسی ایران از مفاهیم متجددانه قرون جدید است. اما نمیتوان ریشهها ورگه های تاریخی مشترک در شکل گیری این اصطلاح را نیز نادیده گرفت اگرچه بستر ناسیونالیسم در جهان واروپا با بستر آن در ایران کاملا” متفاوت بوداما از قبل ناسیونالیسم به عنوان آگاهی ملی وجود داشته است، اما اهمیت ناسیونالیسم به عنوان عاملی تاثیر گذار در گرایشات و رفتار سیاسی ایرانیان وبه عنوان جنبشی ایدئولوژیک محدود به قرون جدید و بعد از برخورد ایرانیان با مقوله تجددتحقق یافته است.
نقد و بررسی منابع:
۱- رسالههای میرزا ملکمخان ناظمالدوله
از حجت الله اصیل
در این مجموعه, اغلب رساله‌ها و گزیده نامه‌های ‘میرزا ملکم خان ناظم الدوله ‘به طبع رسیده است. به‌زعم ناشر’: مجموعه حاضرکه تقریبا همه رسالههای شناخته ملکم در آن گنجانید شده، می تواند خواننده را با اندیشه ملکم و از راه آن با خط اصلی اندیشه نوگرایانهای که از سده سیزده هجری قمری آغاز شد و به انقلاب مشروطیت ایران انجامید آشنا سازد. ‘ناشر درباره میرزا ملکم خان خاطر نشان می کند: میرزا ملکم خان ناظم الدوله, سیاستمدار, روشنفکر و نویسنده عهد قاجار, منادی تجدد و مبلغ رویکرد به مدنیت باختر زمین بود. او درمان واپس ماندگی ایران را اقتباس کامل دست آوردهای غرب در همه زمینههای سیاسی, اقتصادی و اجتماعی می‌دانست. نخستین بر پاکننده نوعی محفل ماسونی به نام فراموش خانه در ایران بود و با سابقه نوخواهی و نوجویی‌اش در زمینههای گوناگون از جمله اصلاح خط فارسی به کوشش برخاست, و برای تبیین دیدگاه‌ها و باورهای خویش و ترویج آنچه برای پیشبرد جامعه ایرانی ضروری می‌پنداشت کوشش قلمی بسیار کرد و رساله‌ها پرداخت. ‘رساله‌ها و نوشتار جمع آمده دراین کتاب با این عناوین سامان یافته است’: نظام قانونی, سازمان حکومتی و مدنیت نو’, ‘اقتصاد’, ‘سیاست’, ‘اجتماع’, ‘فراموش خانه و جامع آدمیت ‘و ‘الفبای جدید. ‘در ضمایم کتاب سه نوشتار با این عناوین به طبع رسیده است’: صراط المستقیم’, ‘ترجمه وصیت نامه فواد پاشا ‘و ‘در نتیجه نگارش اوراق و نوم و یقظه. ‘کتاب با ‘نام نامه ‘ به پایان میرسد.
۲- فکر دموکراسی در ایران
از فریدون آدمیت
آن چه فریدون آدمیت را در نوشتارکتب اش از دیگر مورخان ایرانی متمایز می کند، علاوه بر زدودن پارهای ابهامها و تاریکیها از وقایع تاریخی، روش تاریخنگاری اوست. او علاوه بر این که در کتاب هایش در هر موضوع و زمینهای با مراجعه به اسناد، اطلاعات دست اولی میدهد که برخی از آنها پیش از آن در کتابهای تاریخی نیامدهاند و این اطلاعات با دقت و آگاهی کنار هم مینشینند، به تحلیل وقایع نیز می پردازد. آثار او نوعی تاریخ تحلیلی و انتقادی دوره مشروطه است، اما ذکر تحلیلی – انتقادی برای توصیف کتابهای آدمیت کفایت نمی کند. او، تاریخ اندیشه یک دوره از ایران را نوشته است و آثار او را نمیتوان در تقسیم بندیها صرفا آثار تاریخی نامید، بلکه باید تاریخ اندیشه نامید که گاه به فلسفه تاریخ نیز نزدیک می شود. او زمانی این شیوه را در پیش گرفت که کتابهای بسیار کمی در این زمینه در ایران منتشر شده بود و آن کتابها نیز نه به لحاظ ارزشهای نظری و نه به لحاظ حجم در حدی نبودند که بتوانند جریانی را سازماندهی کنند، اما انتشار کتابهای آدمیت، آن هم در زمانی که بحثهایی مثل مشروطه، مخاطبان را چندان جذب نمیکرد، توانست موجی از توجه به مشروطه ایجاد کرده و بر پژوهشهای مربوط به این دوره تاریخی تاثیر بگذارد. با این همه فریدون آدمیت مخالفانی از همه طیفها دارد. برخی از نیروهای غیرمذهبی ایران به خاطر توجه او به نقش روحانیون در مشروطه به آثار او نقد دارند و برخی از مذهبیون هم به خاطر توجه او به نیروهای غیر مذهبی و روشنفکران غیرمذهبی. کتاب فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران شامل دو قسمت است: قسمت اول فصلی است از کتاب مفصل ایدئولوژی نهضت ملی مشروطیت ایران و قسمت دوم این رساله تحقیقی است از افکار محمد امین رسول زاده، متفکر حزب دموکرات ایران و نویسنده روزنامه ایران نو.
۳- مبانی ایدئولوژیک حکومت در دوران پهلوی
محمد حسن آصف
پروژه ناقص مشروطه خواهی که در صدد استقرار حکومت قانون بود صرف نظر از جدال روشنفکران و مشروطه خواهان بر سر کلمه « قانون » با دخالتهای روس و انگلیس و شروع جنگ جهانی اول تنها به حفظ استقلال کشور قناعت کرد. به دنبال آشوبها و ناامنیهای موجود در کشور پس از انقلاب مشروطه اندیشه های روی کار آمدن دولت اقتدارگرا و ناسیونالیست در مجامع روشنفکران برلن تبلیغ میشد؛ جملاتی از قبیل کاوه، ایرانشهر و فرنگستان زوجبن اصلی این اندیشه بودند. با این پیش زمینهها رضاخان میرپنج با حمایت انگلیسیها کودتا کرد و در صدد ساختن دولت مدرن برآمد. به علت خاستگاه غیرمردمی دولت کودتا و سپسحکومت پهلوی، استفاده از مولفههای مدرن مشروعیت حکومت جایگزین اندیشه سنتی و اسلامی شد. کتاب « مبانی ایدئولوژیک حکومت در دوره پهلوی » به نحوه این جایگزین و تلاش های حکومت پهلوی برای توجیه سلطه خود میپردازد.
کتاب در ۴ فصل سامان یافته است، دو فصل نخست که به مباحث نظری موضوع پرداخته است، ضمن اعتراف به در خور توجه بودن علت اصاله کلام، قدری موجب ملال خواننده می شود. موضوعاتی از قبیل: تعاریف، تاریخچه و مفهوم ایدئولوژی و ناسیونالیسم مطالب اساسی این بخشها هستند. نویسنده ایدئولوژی حکومت را گروهی از هنجارها میداند که گروه و یا اجتماع سیاسی برای پاسخگویی به نیازهای اساسی خود معتبر میداند و دولتمردان تمام مساعی خود را برای تحقق آنها به کار میگیرند.
فصول سوم و چهارم که مباحث اصلی کتاب در آنها طرح شده است؛ تربیت دوره رضاشاه و پسرش را در بر میگیرد. نویسنده در فصل سوم از مراحل و گونهای تحول و تطور در ایدئولوژی حکومت پهلوی سخن میگوید که در سه مرحله قابل تقسیم است. در دورهاول اقتدارگرایی ملی، مذهبی و باستان گرایی و لیبرال محافظه کاری؛ در دوره دوم کنار گذاشتن ایدههای لیبرال و مذهبی و بازسازی هویت قومی به هویت ملی و در دوره سوم آلمان دوستی، نژادگرایی و برخورد علنی با شعایر مذهبی را میتوان نشان داد.
فصل چهارم به ایدئولوژی حکومت در دوره پهلوی دوم پرداخته است که به نظر نویسنده امتداد ایدئولوژی پهلوی اول است و شاخصههای اصلی آن ناسیونالیسم فرهنگی محافظهکار و باستانگرا است، با این تفاوت که در این زمان گفتمان لیبرال دموکراسی نیز در عرصه نظام بینالملل وارد
می شود. در پی آن شاه نیز می-کوشد از مفاهیمی چون آزادی، حکومت، قانون و غیره بهره گیرد.
کتاب با بهره گیری از انبوهی منابع فارسی و خارجی نگاشته شده است. نویسنده تنها به استفاده و گردآوری مطالب اکتفا نکرده و تا حد امکان تحلیل و موشکافی مطالب را در پیش گرفته است. کتاب با نثری روان، به سامان و در خور فهم تالیف شده است.
۴- کتابفراموشخانه و فراماسیونری در ایران
ازاسماعیل رائین
فراموشخانه و فراماسونری در ایران کتابی است از دهه هزار و سیصد و چهل خورشیدی، نوشته مورخ، اسماعیل رائین در سه جلد که نخست در ایتالیا و سپس در ایران به چاپ رسید. در این کتاب تاریخ سازمان‌های سری فراماسونری در ایران و نام چند صد عضو ایرانی این سازمان‌ها آورده شده است. در این کتاب دهها کلیشه از مدرک عضویت، سوگندنامه، دعوتنامه به مجالس و تصاویر ایرانیان فراماسون ملبس به جامه فراماسون‌ها آورده شده است. این کتاب به کمک ساواک تهیه شد. اسدالله علم به نصیری دستور داد که مدارک تهیه و در اختیار رائین گذاشته شود. سه جلد کتاب اسماییل رائین حاوی اطلاعات مفیدی در مورد فراماسونری در ایران است. جلد یکم کتاب شامل مقدمهای بر فراماسونری و پیشینه آن است ٬جلد دوم به ساختار لژ‌های فراماسونری و تاریخچه آنها در ایران میپردازد و در جلد سوم به طور اختصار لژ‌های ایران را واکاوی می کند. در ایران کتابها و
نوشتارهای ضد فراماسونری که عمدتاً توسط نویسندگان مذهبی، ملی گرایان، رادیکال و بنیاد گرایان منتشر شده است، روش بیان تلخ ضد ماسونری اسمائیل رایین را دنبال می کنند که ماسون‌ها را به تمام انواع توطئه‌ها علیه ملت ایران متهم میکرد. زمینه تکراری این کتابها ارتباط ماسونری به نظریه توطئه جهانی انگلیس-صهیونیسم است. هرچند این کتابها اطلاعات اندکی بر کارهای رائین
میافزایند. هوشنگ شهابی در فصلی با عنوان “هذیان گوئی در تاریخ نگاری ایرانی” در مورد اسماعیل رائین و کتاب معروفش فراموشخانه و فراماسونری در ایران چنین می‌‌نویسد: «اسماعیل رائین، مورّخ تاثیر گذار پیش از انقلاب اسلامی، کتابی چند جلدی در مورد فراماسونری منتشر کرد که در آن تقریبا همه نخبگان جامعه را به فرمانبری از فراماسون‌ها متهم نمود»
جلد نخست حاوی فصول ۱- ۱۳ کتاب است.
۵- کتاب تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران
ملک‌الشعرا بهار
در نگارش کتاب تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، کتاب خطی تاریخ احمد شهریور را نیز در اختیار داشته و از آن بهره برده است.
۱٫ مطالعه احوال گذشتگان و بررسی متون تاریخی
بصیرت و توانمندی او در شناخت تاریخ و حلّ معضلات ادبی متون و نسخ قدیم روشن است. وی همچنین با نگارش مقاله‌های مفید درباره کتب تاریخی گذشتگان و وقایع و حوادث و شخصیت‌های تاریخی نشان داده که به تاریخ و ثبت و ضبط حوادث تاریخی علاقه‌مند است.
بی‌تردید یک استاد تاریخ‌شناسی که از آغاز نهضت مشروطیت تا پایان مجلس ششم به مدت بیست سال در ظهور و بروز بسیاری از حوادث حضور داشته و در بسیاری از وقایع دخیل بوده است، با ذوق و شوق فرهنگی و تعهد اخلاقی و ملّی، می‌بایست تاریخ وقایع آن دوران را به رشته تحریر در آورد و به تحقیق، انتظار عمومی جامعه چنین بوده است.
۲٫ انگیزه و هدف نگارش
بهار بعد از ماجرای شهریور ۱۳۲۰ ه. ش که «نفس‌های پیچیده در سینه‌ها به جوش آمد و فریادها بلند شد» با آنکه در سکوت بود، ملاحظه کرد و به زبان خودش:
مجاهدان روز شنبه یک یک پیدا شده در میدان تاریخ و سیاست می‌گذرند … . فصول تازهای در تاریخ شکل میگیرد که هرگاه صاحبان درد و اعضای اصلی این تاریخ پررنج و ملال ـ که از ده یکی بیش زنده نمانده است ـ باز هم به سکوت بگذرانند، ممکن است به تاریخ لطمه وارد شود و ما تَرَک تاریخ میان ورّاث و اخلاف غیرواقعی و بی‌حق تقسیم و پخش گردد و مطالبی از قالب هوی و هوس بیرون آید که مایه کدورت ارواح دلباختگان راه قانون و فداکاران میدان وطن‌خواهی گردد.
مرحوم بهار اضافه کرده است:
مردم تشنه شنیدن داستان‌های جانگداز بیست ساله‌اند و اگر کسی که در نوشتن این‌گونه
یادداشت‌ها حق اولویت داشته باشد، در نوشتن مسامحه و تعلّل ورزد، بالطبع آن کسانی که حق ندارند یا به‌درستی از قضایا مطّلع نیستند، خواهند نوشت. لذا شروع به یادداشت این مختصرترین تاریخ نمودم.
