فاش گویم آنچه در دل مضمر است این کتابی نیست، چیز دیگر است
«دکتر گوستاوین فرانسوی» می گوید: «هر نوع سیستم تربیت جدیدی برای بشر سه دوره لازم دارد تا به تدریج از آن بهره­مند شوند و در پایان امر برای نسل سوم ثمربخش شود ولی قرآن چنان کتابی است که آثار تربیتش را در همان نسل اول به حد کمال نشان داد، امتی را تربیت کرد که در کمتر از یک قرن بر سه قاره آسیا، آفریقا، اروپا (اسپانیا) حکومت نمود.»
در این وضعیت بحرانی کنونی که دانشمندان و صاحب نظران می کوشند تا راه نجاتی پیدا کنند و بشریت را از خطر عظیمی که وی را تهدید می کند، نجات دهند؛ کلام نورانی رسول اکرم (ص) که فرمودند: «هر گاه پرده های تاریک بر اجتماع سایه افکند، به قرآن روی آورید و از راهنمایی آن بهره­مند شوید». می تواند راهگشای جامعه اسلامی باشد و بشریت را به سوی سعادت و خیر راهنمایی کند.
قرآن بزرگترین کتاب در آداب تعلیم و تربیت و اهداف آن است. قرآن همچون ستاره ای درخشان به زندگی انسان ها روح و معنا بخشیده و زمینه ساز حرکت های آزادی بخش در میان ملت ها بوده است.
هدف از نزول قرآن هدایت و رحمت است. راه و روشی که قرآن برای انسان ها ترسیم می کند بر اساس قوانین آفرینش و نظام احسن بنا شده است، و مخاطب آن نیز تمامی انسان هایی هستند که به آن گرایش، ایمان و یقین پیدا کرده اند.
با یقین به این مطلب که هدایت صرفا در کلام خداست، گامی هرچند اندک کوچک در این زمینه برداشتیم و به قول شاعر و عارف بزرگ مولوی:
لنگ و لوچ و خفته شکل و بی ادب سوی حق می غیژ و او را می طلب
دوست دارد دوست این آشفتگی کوشش بیهوده به از خفتگی
سوره مبارکه انشراح که خطاب به پیامبر نازل شده و حاوی مطالب و ویژگی های لازم و ضروری برای یک رهبر و مدیر موفق (شرح صدر و توسعه شخصیت- ایمان به امداد الهی- خوشنامی و خوش سابقه بودن- اعتقاد به آسانی پس از سختی- تحول گرایی- توکل به خدا) است اساس تحقیق را تشکیل می دهد. در این پژوهش محقق بدنبال آن است که به استناد مفاهیم تربیتی و مدیریتی منبعث از آیات شریفه سوره انشراح به کمک مدل ارزشیابی سیستمی (CIPPO) در راستای تدوین یک منشور تربیتی و مدیریتی به منظوراستفاده آن از سوی مدیران دستگاه آموزش وپرورش گام بردارد.
این الگو در سیستم ها و نظام ها کاربرد دارد و هر نظام دارای عامل بافت (موقعیت یا زمینه) ، درون داد input، فرایند process، فراورده یا برون داد product و برون داد نهایی outcome می باشد. که این مدل یا الگو به صورت اختصاری (CIPPO) نشان داده می شود.
بنا به گفته استافل بیم (2003) مدل سیپو برای بدست آوردن یک تئوری ارزشیابی محکم و کامل با تلاش طولانی به دست آمده است. این مدل یک چارچوب کامل، وسیع و فراگیر برای راهنمایی و هدایت ارزشیابی های تکوینی و پایانی از طرح ها، برنامه ها، افراد و کارکنان، تولیدات، مؤسسات، سازمان ها، سیستم ها و نظام ها می باشد.
توضیحاً اینکه به استناد این مدل محتوی: آیات کریمه سوره انشراح ماده، مراد مخاطبین، فرایند انتقال پیام به مخاطبین یعنی مسلمانان، تولید به معنی آثار و برکات منتج از فرمان خدا در آیات متذکره و نتیجه: متضمن پاداشی می باشد که برای جامعه اسلامی در تمامی اعصار در پی خواهد داشت.
1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق:
با نگاهی گذرا به اوضاع و احوال کنونی جهان در می یابیم که ریشه بسیاری از نارضایتی ها و اعتصابات و اعتراضات ملت ها و خروش آنها علیه دولتمردان شان به امید تغییر دلیلی جز عدم مدیریت صحیح و نادیده انگاشتن انسان ندارد.
مدیریت به سبک غرب با وجود داشتن تمامی نکات مثبت و سازنده و جهت گیری به سمت سود دهی بالا ولی بدلیل نگاه ابزاری که به انسان دارد به مرور زمان نارضایتی هایی به دنبال داشته که امروزه با به بن بست رسیدن مدیران می توان ناتوانی و ضعف این تئوری ها در جوابگویی به نیازهای متعالی انسان را به عینه دید.
برای رسیدن به راه حل نهایی باید دست به دامان عقل و وحی همزمان و توأمان شد چرا که عقل به تنهایی نمی تواند چاره ساز این نابسامانی­ها باشد.
عقل خود آفریده ی آفریدگاری است که همه، مخلوق اوییم، نیازهای ما را می داند و به برطرف کردن آنها نیز بهتر از هر کسی وافق است. اینکه، مسلمانان با وجود داشتن چنین منبعی غنی و سرشار از رموز موفقیت آن را نادیده گرفته و به پیروی از اصول مدیریتی غربی می پردازیم به دلیل سلطه هزاران ساله ی کشورهای غربی و القاء سبک های مدیریتی خود برماست.
همچنین مهجور ماندن کتاب آسمانی مان؛ قرآن کریم که درمان بسیاری از دردهای جوامع در آن است بدلیل ناتوانی محققین و نپرداختن آنها به ریشه یابی علل معضلات و پیدا کردن روشی مناسب از بطن قرآن کریم از یک سو و هراس مدیران محافظه کار از خرق عادت و ابداع و به کارگیری شیوه و سبکی نواز سوی دیگر است.
قرآن کریم فقط برای یک نسل و یک عصر نازل نشده بلکه تعالیم و دستورات جهانشمول آن همه عصر و نسلی را شامل می شود.
حضرت علی (ع) می فرمایند: قرآن کریم ظاهری زیبا و باطنی عمیق دارد.»
اگر با دیده ای محققانه به تعالیم آن بنگریم باغور در عمق این اقیانوس بی کران می توانیم گوهرهای فرامین و شاه کلید قفل های مشکلات را دریابیم.
امروز امت اسلام و ملت ما بیش از همیشه به پیغمبر اعظم خود نیازمند است؛ به هدایت او، به بشارت و انذار او، به پیام و معنویت او، و به رحمتی که او به انسان ها درس داد و تعلیم داد. امروز درس پیغمبر اسلام برای امتش و برای همه بشریت، درس عالم شدن، قوی شدن، درس اخلاق و کرامت،

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.
درس رحمت و درس عزت است. ملت ما درس های پیغمبر را باید مرور کند و آن ها را به درس های زندگی و برنامه های جاری خود تبدیل کند. ملت ما به شاگردی مکتب نبوی و درس محمدی(ص) افتخار می کند. ملت ما پرچم اسلام را در میان امت اسلامی با استقامت و استحکام برافراشته است؛ سختی ها را تحمل کرده است و کامیابی های حضور در این میدان شرف و افتخار را دیده است و به فضل الهی، کامیابی های بیشتر در راه است. ما درس اخلاق پیغمبر، درس عزت پیامبر اعظم، درس علم آموزی و درس رحمت و کرامت و درس وحدتی را که ایشان به ما داد و درس های زندگی ماست، باید در برنامه های زندگی خودمان قرار بدهیم.
جامعه اسلامی ما آن وقتی به معنای واقعی کلمه جامعه ی اسلامی کامل است، که خود را بر رفتار پیامبر منطبق کند. اگر به طور صد در صد مثل رفتار آن حضرت عملی نیست- که نیست- لااقل شباهت به آن بزرگوار داشته باشد؛ عکس جریان زندگی نبی اکرم بر زندگی ما حاکم نباشد؛ در آن خط حرکت کنیم.[1]
جامعه ما- از فرد و مجموعه- باید روز به روز خود را به آنچه که پیامبر برای آن کمر همت بست و آن تلاش و مجاهدت را مبذول کرد، نزدیک کند. اهداف والای پیامبر اسلام را در «یک جمله» نمی توان گنجانید؛ لیکن می توان سرفصل هایی از ان را سرمشق کار خود در طول یک سال، یک دهه و یک عمر قرار داد.
یک سرفصل عبارت است از تکمیل مکارم اخلاقی: «انی بعثت لا تمم مکارم الاخلاق». جامعه بدون برخورداری افراد از خلقیات نیکو، نمی تواند به هدف های والای بعثت دست پیدا کند. آنچه فرد و جامعه را به مقامات عالی انسانی می رساند، اخلاق نیکوست. اخلاق نیکو به معنای پروراندن صفات نیکو در دل و جان خود و انعکاس آن ها در رفتار و عمل است.[2]
معنای این که غایت و هدف بعثت، نجات انسان است این است که آنچه پیامبر و اسلام به مردم دادند. یک نسخه ی شفابخش برای همه ادوار است، نسخه ای است در مقابل جهل انسان ها؛ در مقابل تبعیض؛ در مقابل پایمال شدن ضعفا به دست اقویا؛ در مقابل همه ی دردهایی که از آغاز خلقت، بشر از آن دردها نالیده است. مثل همه نسخه های دیگر، اگر عمل شد، نتیجه خواهد داد؛ اگر متروک شد، یا بد فهمیده شد، یا جرأت و گستاخی اقدام به آن وجود نداشت، کان لم یکن خواهد بود. بهترین اطبا اگر صحیح ترین نسخه ها را به شما بدهند، اما شما نتوانید آن را بخوانید، یا بد بخوانید، یا عمل نکنید و در نتیجه متروک بماند، چه تأثیری به حال بیماری خواهد داشت، و چه عیبی بر آن طبیب حاذق است؟[3]
اینکه حضرت آیت ا… خامنه ای مقام معظم رهبری در دیدارهای دانشجویی تأکید بیش از حد به این مهم دارند که جوانان و پژوهشگران هر دو سوی منابع تحقیق را ببینند نه مثل غرب صرفاً با تکیه بر عقل که نمی تواند پاسخگو باشد بلکه با پیوند میمون عقل و وحی می توان به نتایج حیرت آوری دست یافت ودرجهت اسلامی کردن علوم انسانی گام مهمی برداشت .
در تحقیق پیش رو محقق با تلفیق دو محور عقل (مدل ارزشیابی سیستمی CIPPO و وحی (سوره مبارکه انشراح) و تدوین منشوری تربیتی، مدیریتی گامی کوچک در این راستا بر خواهد داشت.
1-4- اهداف تحقیق
1-4-1- هدف اصلی تحقیق:
تحلیل سوره مبارکه انشراح بر اساس مدل ارزشیابی سیستمی CIPPO به منظور تدوین منشور تربیتی، مدیریتی جهت استفاده مدیران دستگاه آموزش و پرورش می باشد.
1-4-2- اهداف فرعی تحقیق:
1-4-2-1- تبیین مبانی عقلی و مفاهیم نظری مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح راستای اهداف تربیتی و مدیریتی.
1-4-2-2- تبیین مؤلفه های مورد اشاره به مخاطبین (گروه های مختلف مردم) در سوره مبارکه انشراح.
1-4-2-3- تبیین روش های القا مفاهیم ترتیبی و مدیریتی بر روی مخاطبین مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح.
1-4-2-4- تبیین نتایج عینی و عملی برخواسته از سوره مبارکه انشراح در راستای اهداف تربیتی و مدیریتی
1-4-2-5- تبیین بازخوردهای عینی و نتایج ملموس جهت پالایش مسلمانان در راستای اهداف.
1-4-2-6- تبیین یک ساختار کلی در راستای جهت دهی با اهداف تربیتی و مدیریتی مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح.
1-4-2-7- تبیین منشور تربیتی برخواسته از اهداف تربیتی مدیریتی منبعث از سوره مبارکه انشراح جهت به کارگیری مدیران دستگاه آموزش وپرورش.
1-5- پرسش های تحقیق:
1-5-1- پرسش اصلی تحقیق:
آیا مفاهیم مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح بیانگر اهداف تربیتی و مدیریتی بر اساس مدل ارزشیابی سیستمی (CIPPO) به منظور تدوین منشور تربیتی، مدیریتی جهت استفاده مدیران دستگاه آموزش و پرورش می باشد؟
1-5-2- پرسش های فرعی تحقیق:
1-5-2-1- آیا مفاهیم مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح بیانگر اهداف تربیتی و مدیریتی می باشد؟ (اولین عنصر مدل CIPPO)
1-5-2-2- آیا مفاهیم مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح خطاب به پیامبر اسلام به شکل خاصی می باشد؟ (دومین عنصر مدل CIPPO)
1-5-2-3- آیا مفاهیم مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح بر اساس روش های خاصی به مسلمانان ارائه می شود؟ (سومین عنصر مدل CIPPO)
1-5-2-4- آیا مفاهیم مورد اشاره در سوره مبارکه انشراح نتایجی عینی و عملی برای مخاطبین (آن زمان و آن جامعه) در پی داشته است؟ (چهارمین عنصر مدل CIPPO)
1-5-2-5- آیا مفاهیم مورد اشاره مورد اشاره در سوره انشراح بازخورد عینی و نتایج ملموس جهت پالایش مسلمانان در پی داشته است؟ (پنجمین عنصر
مدل CIPPO).
1-6- واژه های کلیدی:
واژه ها و مفاهیم کلیدی مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از:
سوره مبارکه انشراح، مدل ارزشیابی _ سیستمی CIPPO، منشور تربیتی مدیریتی، دستگاه آموزش وپرورش .
1-7- تعاریف
1-7-1- سوره مبارکه انشراح:
این سوه مکّی دارای 8 آیه می باشد و ترتیب نزول سوره یازدهمین سوره بعد از «والفجر» و قبل از «والعصر» می باشد.
در این سوره خداوند نعمت های بزرگی را که برای پیشرفت رسالت پیامبر ارزانی داشته یادآور می شود. از جمله برطرف کردن مشکلات ابلاغ رسالت. در ادامه فرموده است: ای رسول (ص)، علاوه بر پیروز کردن تو در اهداف رسالت، آوازه ات را جهانی کردیم. و برای این منظور، به تو شرح صدر عطا کردیم و این را بدان که برای رسیدن به هدف ها باید از کوره راه های مشکلات گذر کرد. آنچه در این سوره مبارکه جلب توّجه می کند این است که به پیامبر (ص) توصیه شده که وقتی از مشکلات رسالت فارغ شدی، به رنج عبادت تن در ده و کوشش نما.[4]
1-7-2- مدل ارزشیابی سیستمی (CIPPO):
این مدل با بهره گرفتن از استعاره سیستم ها و پنج پارامتر (زمینه) ، (درون داد) input، (فرایند) process، (محصول، برون داد واسطه ای) product، (نتیجه، برون داد نهایی) out come. به پنج نوع ارزشیابی اشاره دارد تا اطلاعاتی را برای پنج نوع تصمیم گیری فراهم کند. (خلخالی 1382).
الگوی (CIPPO) بر این باور شکل گرفته است که مهمترین هدف ارزشیابی بهبود و اصلاح دوره است نه اثبات برنامه. بر طبق مدل (CIPPO) هدف ارزشیابی تنها بدست آوردن اطلاعات مفید برای تصمیم گیرندگان است.
1-7-3- منشور مدیریتی، تربیتی:
در فرهنگ فارسی معین منشور به معنی چند وجهی منتظم است اما در این تحقیق منشور تلویحا به معنای یک راهکار و دستورالعمل چند بندی است که همه بندها با محوریت موضوعی واحد تنظیم شده اند و هدف مشترکی را دنبال می کنند.
دکتر محمد پارسا در کتاب روانشناسی تربیتی، تربیت را «پروراندن و رشد فکری، عقلی، اجتماعی و عاطفی افراد جامعه1» تعریف می کند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در فرهنگ فارسی معین تربیت به معنی« پروردن، پروراندن، آداب و اخلاق را به کسی آموختن و پرورش2» آمده است. واژه تربیتی منسوب به تربیت می باشد.
مدیریت فرایندی است که به وسیله آن فعالیت های فردی و گروهی در جهت هدف های مشترک همسو و هماهنگ میشوند. (جی.اچ.دانلی، 1971)3
مدیریت یعنی تصمیم گیری و این مهم ترین وظیفه و اصلی ترین نقش مدیر است.4
بنابر این منظور از منشور تربیتی، مدیریتی در این پژوهش راهکاری است مشتمل بر شش بند که هر بند آن یکی از وجوه منشور می باشد و هر یک از وجوه حاوی مسائل مرتبط با شخص اداره کننده و تصمیم گیرنده در ساختار نظام مدرسه ای و چگونگی پرورش و رشد آداب و اخلاق ذکر شده در سوره مبارکه انشراح می باشد.
1-7-4- دستگاه آموزش و پرورش
دکتر بهرام محسن پور در کتاب مبانی برنامه ریزی آموزشی منظور از نظام مدرسه ای را« تحصیل در سطوح مختلفی مانند پیش دبستانی، دبستانی، متوسطه و عالی» می داند که « زمان
شروع و پایان دوره آموزش و نیز مدت آموزش در هر یک از سطوح تحصیلی از قبل معلوم می شود. به علاوه در هر یک از سطوح مذکور گروه های سنی نسبتا همگونی به تحصیل اشتغال پیدا می کنند.
محتوای برنامه ها معمولا در قالب موضوعات درسی subject mattersمعینی ارائه می شود. مسئولیت تدریس دروس به مربیان، معلمان، دبیران و استادانی که دارای مهارت های حرفه ای و صلاحیت های ویژه ای می باشند، واگذار می گردد و سرانجام دانش آموختگان هر
________________________________________________________
1- پارسا، محمد.(1381). روانشناسی تربیتی، انتشارات علمی، چاپ هفتم
2- معین، محمد.(1383). فرهنگ فارسی یک جلدی کامل، انتشارات ساحل، چاپ دوم
3- عباس زادگان، میر محمد.(1371). اصول و مفاهیم اساسی مدیریتف انتشارات پیش برد، چاپ چهارم
4- الوانی، سید مهدی.(1370). مدیریت عمومی، تهران، نشر نی، چاپ ده
یک از سطوح تحصیلی به ویژه سطوح متوسطه و عالی برمبنای ارزشیابی و امتحانات، گواهینامه دریافت می کنند.1
دکتر علی علاقه بند در کتاب مبانی نظری و اصول مدیریت آموزشی در تعریف نظام آموزش وپرورش می نویسد:الگوی کلی نهادها، موسسات و سازمان های رسمی جامعه که وظایف انتقال فرهنگ و شکوفاسازی آن، پرورش همه جانبه فرد و تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص را بر عهده دارند، اصطلاحاٌ نظام آموزش و پرورش نامیده می شود.2