۷-۱ : کم بودن تعداد مناقصه گران از حد نصاب تعیین شده در اسناد مناقصه
بند (ب) ماده ۱۴ ق.ب.م مواردی را که باید اسناد مناقصه شامل آن ها شود در ۱۲ جزء بر شمرده و جزء ۱۲ عبارت است از «سایر اسنادی که به تشخیص مناقصه گزار لازم باشد». از آنجا که در هیچ یک از موارد یازده گانه مندرج در بند ب) ماده ۹ مرقوم حداقل تعداد مناقصه گران را در اسناد مناقصه تعیین و مشخص کند. چنانچه حداقل تعداد مناقصه گران در اسناد مناقصه تعیین نشود، حداقل آن ها می تواند تا دو مناقصه گر باشد. در این صورت مناقصه با شرکت دو مناقصه گر قانونی خواهد بود و شخص دوم که برنده ی اول نشده می تواند به عنوان برنده ی دوم مطرح شود. ولی در صورتی که تنها یک مناقصه گر در مناقصه پیشنهاد خود را به مناقصه گزار اعلام کند، آنگاه مورد مشمول بند (ط) ماده (۲) ق.ب.م خواهد بود که از موارد تحقق انحصار در معامله است.[۱۳۳]
۷-۲ : امتناع برندگان اول و دوم مناقصه از انعقاد قرارداد
هر چند فراخوان و مناقصه به معنای «ایجاب» نیست اما پیشنهاد مناقصه گران هر یک «ایجابی» است برای انعقاد قرار داد. این ایجاب یک ایجاب ساده و معمولی نیست بلکه با یک مبلغی در مقابل مناقصه گزار تضمین شده است. مناقصه گر از نظر قانونی تا میزان و مبلغ تضمین در برابر مناقصه گزار مسئولیت دارد و نه بیشتر تضمین شده است. مناقصه گزار مسئولیت دارد نه بیشتر. پس، مناقصه گر را در صورت برنده شدن در مناقصه نمی توان ملزم به انعقاد قرار داد کرد.[۱۳۴]
۷-۳ : پایان مدت اعتبار پیشنهادها
به موجب جزء (۵) بند (ب) ماده ۱۴ ق.ب.م مدت اعتبار پیشنهادها باید توسط مناقصه گزار در اسناد مناقصه تعیین شود. مناقصه گر ناگزیر است مراحل برگزاری مناقصه را به گونه ای تنظیم کند که پیشنهاد مناقصه گران از نظر مدت زمان، دارای اعتبار مناسبی باشند به گونه ای که بتواند پیش از انقضای مدت اعتبار پیشنهادها برنده ی مناقصه را اعلام کند. اگر به هر دلیلی مراحل برگزاری مناقصه به طول انجامد. چندان که مدت اعتبار پیشنهادها پایان باید در این صورت اعلام برنده مناقصه غیر قانونی و بی اعتبار خواهد بود.[۱۳۵]
۷-۴ : رأی هیئت رسیدگی به شکایات
هیئت رسیدگی به شکایات هیئتی است که :
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
اولاً : به دعاوی بین مناقصه گر و مناقصه گزار رسیدگی می کند.
ثانیاً : دعاوی مناقصه گر و مناقصه گزار مربوط به اجرا نشان مفاد قانون است.
ثالثاً : پس از رسیدگی، هیئت مزبور رأی صادر می کند.
رابعاً : در صورتی که اعتراض مؤثر باشد ممکن است رأی هیئت مبنی بر تجدید مناقصه یا لغو مناقصه باشد.
خامساً : چنانچه اعتراض و دعوای مطرح فاقد وجاهت قانونی باشد علی الاصول دعوای هر یک از دو طرف یا هر دو طرف حسب مورد، مردود اعلام می شود.
شایان ذکر است که هیئت رسیدگی به شکایات، تاکنون تشکیل نشده است و اساس نامه ی که باید به تصویب مجلس شورای اسلامی (ماده (۷) ق.ب.م) برسد هنوز تصویب نشده است.[۱۳۶]
۷-۵ : بالا بودن قیمت ها به نحوی که توجیه اقتصادی طرح منتفی گردد
عکس مرتبط با اقتصاد
منظور از «طرح » موضوع مناقصه است که در آینده پس از برنده شدن مناقصه گر، مورد معامله یا موضوع قرارداد بین او و مناقصه گزار خواهد بود. موضوع مناقصه می تواند خدمات یا تأمین کالا باشد.
هر طرح یا موضوع مناقصه علی الاصول باید دارای توجیه اقتصادی باشد. بدین معنی که معامله ی موضوع مناقصه باید دارای منافعی برای دولت و به تبع آن برای ملت باشد.
فقدان توجیه اقتصادی طرح به دو صورت می تواند واقع شود:
۱٫ ممکن است پیش از برگزاری مناقصه، دستگاه مناقصه گزار مطالعاتی که درباره طرح انجام داده بر مبنای غیر علمی و غیر واقعی استوار بوده ولی ظاهراً به نظر دارای توجیه اقتصادی بوده است. لکن پس از برگزاری مناقصه قیمت هایی که از سوی مناقصه گران به مناقصه گزار پیشنهاد شده، بیش از برآورد اولیه طرح بوده باشد. در این حالت مشخص می شود که حتی با کمترین پیشنهاد شده توسط هر یک از مناقصه گران، طرح (موضوع) مناقصه فاقد توجیه اقتصادی است.
۲٫ ممکن است برآورد اولیه بر مبانی صحیح و دقیق علمی صورت گرفته باشد. اما مناقصه گران در اثر تبانی، که کمیسیون دلیلی بر تبانی آن ها در دست ندارد و یا به هر علت دیگر قیمت هایی که پیشنهاد کرده باشند به قدری بیشتر باشد که حتی کمترین قیمت پیشنهاد شده نیز توجیه اقتصادی طرح را تحت الشعاع خود قرار دهد و در نتیجه باعث فقدان توجیه اقتصادی طرح گردد.[۱۳۷]
در بند (ب) ماده قانونی فوق نیز لغو مناقصه در شرایط زیر که همراه با توضیحات لازم ارائه می شود، پیش بینی شده است:
۷-۵-۱ : نیاز به کالا یا خدمات موضوع مناقصه مرتفع شده باشد.
نیاز به موضوع مناقصه به هر علتی می تواند مرتفع شود. مثلاً کالایی که قرار بود از طریق مناقصه خریده شود از سوی یکی از شرکت های دولتی به مناقصه گزار تحویل شود، در نتیجه نیازی به خرید آن کالا نباشد یا قرار بوده بیمارستانی در یکی از شهرهای مرزی ساخته شود اما در اثر وقوع جنگ و احتمال انهدام آن توسط دشمن موضوع مناقصه مرتفع شود.[۱۳۸]
۷-۵-۲ : تغییرات زیادی در اسناد مناقصه لازم باشد و موجب تغییر در ماهیت مناقصه گردد
تغییر در اسناد مناقصه، در واقع تغییراتی شکلی است اما گاهی این تغییرات شکلی به قدری ممکن است اعمال شود که موجب تغییر ماهوی موضوع مناقصه گردد. مثلاً شرح کار یا مشخصات فنی بازرگانی یا استانداردها یا کمیت و کیفیت کالا یا مبلغ تضمین، مبلغ پیش پرداخت، برنامه ریزی انجام کار یا تحویل کالا یا معیارها و روش ارزیابی کیفی مناقصه گران به قدری تغییر می کند که نفس موضوع مناقصه را تحت الشعاع خود قرار داده و باعث استحاله مناقصه می گردد. در این صورت گریزی از لغو یا ابطال مناقصه از سوی کمیسیون مناقصه وجود ندارد.[۱۳۹]
۷-۵-۳ : پیشامدهای غیر متعارف نظیر جنگ، سیل و مانند آن ها
در این جزء تنها به مواردی معدودی از پیشامدهای غیر متعارف (حوادث قهری یا فورس ماژور) اشاره شده است. پس علاوه بر موارد فوق مواردی مانند انقلاب ها، اعتصاب های عمومی، شیوع بیماری های واگیردار، اتش سوزی های دامنه دار و مهار نشدنی، طوفان و حوادث مشابه خارج از کنترل مناقصه گر و مناقصه گزار را می توان از دیگر موارد بروز عوامل قهری و طبیعی به شمار آورد.[۱۴۰]
۷-۵-۴ : رأی هیئت رسیدگی به شکایات
به جز این موارد، در سایر موارد، الغای مناقصه به تشخیص و از اختیارات کمیسیون مناقصه می باشد اما این مورد خاص که مستند به رأی هیئت رسیدگی به شکایات است از اختیارات کمیسیون مناقصه خارج است.
رأی هیئت ممکن است به سبب عدم رعایت هر یک از مواد ق.ب.م باشد. در حالی که اعلام کمیسیون راجع به لغو مناقصه:
اولاً : رأی نیست بلکه یک تصمیم اداری است.
ثانیاً : خارج از موادر مذکور در بند(ب) ماده ۲۴ ق،ب،م. نمی تواند باشد.
حتی با توجه به بند(الف) ماده ۸ ق.ب.م هیئت بررسی شکایات می تواند در اثر اعتراض مناقصه گر تصمیم کمیسیون را که مبتنی بر الغای مناقصه بوده ، به موجب رأیی که صادر می کند، لغو و به مناقصه اعتبار ببخشد.[۱۴۱]
۷-۵-۵: تشخیص کمیسیون مناقصه مبنی بر تبانی بین مناقصه گران
تبانی یعنی به هم ساختن و هم دست شدن برای اقدام به امری را می گویند. این کلمه در عربی استعمال نمیشود و مترادف آن در عربی مواضعه است که به معنی قرار گذاشتن با یکدیگر برای انجام دادن کاری است.
ممکن است مثلاً مناقصه گران با تبانی هم قیمت را طوری پیشنهاد کنند که پس از پایان مناقصه و اعلام برنده اول و دوم، برنده مناقصه را با پرداخت مبلغی به دیگر مناقصه گران که قیمت را می خواستند بیشتر از او پیشنهاد کنند، در روند صحیح و اخلاقی و قانونی مناقصه اخلال ایجاد کنند.[۱۴۲]
مناقصه گزار بایستی تجدید یا لغو مناقصه را مطابق ماده ۲۲ قانون برگزاری مناقصات، به آگاهی همه مناقصه گران برساند.
بند هشتم : نحوه رسیدگی به شکایات
در مواد۷ و ۸ و ۲۵ قانون برگزاری مناقصات نحوه رسیدگی به اعتراضات و شکایات مناقصه گران نسبت به اجرا نشدن موادی از قانون مذکور به ترتیب زیر تعیین شده است:
مطابق بند(الف) ماده ۲۵، چنانچه هر یک از مناقصه گران نسبت به اجرا نشدن موادی از قانون برگزاری مناقصات اعتراض داشته باشد، می تواند به بالاترین مقام دستگاه مناقصه گزار شکایت کند. دستگاه مناقصه گزار ( به استناد بند ب همان ماده) مکلف است در مهلت ۱۵ روز کاری از تاریخ دریافت شکایت، رسیدگی های لازم را به عمل آورده و در صورت وارد دانستن اعتراض مطابق مقررات مربوط اقدام نماید و در صورتی که شکایت را وارد تشخیص ندهد، ظرف مهلت تعیین شده جوابیه لازم را به شاکی اعلام کند.
در صورت عدم پذیرش نتیجه توسط شاکی، هیئت رسیدگی به شکایات با ترکیب و وظایف مندرج در اساس نامه و آیین نامه مربوط موضوع را بررسی و رأی قطعی را طی ۱۵ روز اعلام خواهد کرد. در صورت اعتراض هر یک از طرفین موضوع جهت رسیدگی قانونی به مراجع ذیصلاح ارجاع می شود و فرایند برگزاری مناقصه نیز روال معمول خود را طی خواهد کرد.
۸-۱ : نحوه تشکیل هیئت رسیدگی به شکایات
به منظور رسیدگی به دعاوی بین مناقصه گر و مناقصه گزار که معمولاً در جریان برگزاری مناقصات به وجود می آید، قانونگذار تشکیل هیئتی را در ماده ۷ قانون برگزاری مناقصات پیش بینی نموده است.
هیئت مذکور براساس اساس نامه ای که به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد رسید تشکیل و وظایف تعیین شده را بر عهده خواهد داشت.
چون لغو مناقصه دارای آثار حقوقی مهمی است، لذا تشکیل هیئت رسیدگی به شکایات از اهمیت فراوانی برخوردار است و لازم است هر چه سریع تر اساس نامه آن به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۸ ق. ب.م در اسرع وقت به تصویب هیئت وزیران برسد. متأسفانه تا کنون اساس نامه ی هیئت رسیدگی به شکایات به تصویب نرسیده است.[۱۴۳]
۸-۲ : وظایف هیئت رسیدگی به شکایات
هیئت رسیدگی به شکایات صرفاً در مورد اجرا نشدن هر یک از مقررات مندرج در قانون برگزاری مناقصات رسیدگی می کند. هیئت می تواند پس از رسیدگی به اعتراضات مربوط به اجرا نشدن هر یک از مواد قانون برگزاری مناقصات مصوب سال ۱۳۸۳، نسبت به تجدید یا لغو مناقصه رأی دهد.[۱۴۴]
مستند به تبصره یک ماده ۸ قانون برگزاری مناقصات، موارد زیر که همراه با توضیحات لازم ارائه می شوند، از شمول رسیدگی هیئت خارج خواهد بود.
۸-۲-۱ : معیارها و روش های ارزیابی پیشنهادها
ارزیابی پیشنهادها عبارتی است عام که هم شامل ارزیابی پیشنهادهای فنی بازرگانی و هم شامل ارزیابی پیشنهادهای مالی می شود. در مناقصات یک مرحله ی فقط پیشنهادهای مالی مورد بررسی قرار می گیرد ولی در مناقصات دو مرحله ایی پیشنهادهای فنی – بازرگانی به گونه ای در پیشنهادهای قیمت اثر گذاشته و در نهایت به مناسب ترین قیمت منتهی می شود.[۱۴۵]
۸-۲-۲ : ترجیح پیشنهاد دهندگان داخلی
دولت می تواند اشخاص و اتباع ایرانی را در واگذاری معامله بر دیگر اشخاص خارجی ترجیح دهد. گر چه در انجام مناقصه، تبعیض روا نیست. اما در انتخاب مناقصه گر علی الاصول مناقصه گزار به منظور حفظ منافع ملی و کمک به اتباع داخلی خود می تواند این تبعیض را اعمال کند و چون این تبعیض بر مبنای مصلحت و منافع ملی کشور انجام است ؛ لذا چنین تبعیضی نه تنها ناروا نیست بلکه عین تبعیض رواست. این با بند(۹) اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی در تعارض نیست زیرا در بند یاد شده دولت موظف به «رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه های مادی و معنوی، می باشد. منظور از «همه» در بند بالا، همه ی آحاد و اشخاص ایرانی است و خارجیان را شامل نمی شود.[۱۴۶]
۸-۲-۳ : اعتراضاتی که یک ماه پس از اعتبار پیشنهادها ارسال شده باشد.
از این جزء از تبصره (۱) ماده ۸ ق.ب.م چنین استنباط می شود که اعتراض به اجرا نشدن ماده های قانون (به استثنای موارد چهارگانه) دارای محدودیت زمانی و مرور زمان یک ماهه است . آغاز اعتراض در هر مرحله از مراحل مناقصات امکان پذیر است. اما پایان آن به یک ماه پس از اعتبار پیشنهادها محدود شده است. [۱۴۷]
۸-۲-۴ : شکایت برندگان مناقصات پس از انعقاد قرارداد
به تصریح جزء (۴) تبصره (۱) ماده ۸ ق.ب.م به محض انعقاد و امضای قرارداد حق اعتراض برندگان اول و دوم مناقصه نسبت به اجرا نشدن موادی از ق.ب.م ساقط می شود. مفهوم مخالف این حکم از قانون این است که برندگان مناقصه پیش از انعقاد قرارداد و قبل از سپری شدن مهلت یک ماه از مدت اعتبار پیشنهادها، می توانند اعتراض خود را به عدم اجرای موادی از قانون معمول دارند.[۱۴۸]
۸-۲-۵ : انجام معاملات از طریق مزایده
فروش در دستگاه های اجرایی منوط به انجام مزایده و طی تشریفات مربوط به آن می باشد و با توجه به اینکه نحوه ی انجام مزایده در قوانین و مقررات مختلف به صورت پراکنده بیان شده و قانون مدون شده خاصی (همانند آنچه که در مناقصات شاهد آن هستیم) در مورد آن وجود ندارد، در نخستین گام به بررسی مقررات حاکم بر مزایده در سایه ی قوانین مربوطه می پردازیم.
مبحث چهارم : مقررات حاکم بر مزایده
گفتار اول : مقررات حاکم بر مزایده های دستگاه های اجرایی
با توجه به تصویب و صدور قانون برگزاری مناقصات بشماره ۱۳۰۸۹۰ مورخ ۱۷/۱۱/۸۳ قوانین و مقررات حاکم بر معاملات دستگاه های دولتی و عمومی کشور، به طور کلی به دو دسته تقسیم شد:
قوانین و مقررات عمومی حاکم بر خرید کالاها و تحصیل خدمات دستگاه های اجرایی که صرف نظر از ماهیت و طبقه بندی دستگاه اجرایی حسب مورد در معاملات مورد عمل آن بایستی مقررات قانون مذکور مورد توجه و مراعات قرار گیرد.