جدول(۲-۲): ارکان و ساختار سند اخلاقی(قراملکی،۱۳۸۸: ۱۴۵).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱ پیشگفتار
۲ اصول اخلاقی سازمان (مقدمه)
۳ منشور اخلاقی سازمان در قبال حقوق محیط شامل: خط مشی های اخلاقی سازمان
۴ عهدنامه اخلاقی مدیران و سایر منابع انسانی
۵ تعاریف: تحلیل مفاهیم کلیدی سند اخلاقی (پیوست)

گفتیم منشور اخلاقی بیان چند وجهی مسئولیت‌های اخلاقی سازمان در قبال حقوق محیط درونی و بیرونی است. بیان شرایط ویژگی‌های منشور اخلاقی کارامد و شیوه تدوین آن موضوع فصل آتی است. عهدنامه اخلاقی شامل مسئولیت‌ها و وظایف اخلاقی همه کسانی است که در سازمان شاغلند. عهدنامه‌های حرفه‌ای بر خلاف منشور اخلاقی از آن افراد است. هر فردی در هر شغلی نسبت به کارفرما و سایر ذینفعان و صاحبان حق مسئولیت اخلاقی دارد.
صاحبان مشاغل، امروزه، فراتر از سازمان به تدوین عهدنامه‌های اخلاقی خود پرداخته‌اند. سازمان‌های مردم نهاد صنفی در این میان نقش مؤثری دارند. کانون‌های حرفه‌ای که ساختار مردم سالارانه دارند، به تدوین عهدنامه‌های اخلاقی صاحبان مشاغل در حرفه خود پرداخته‌اند.
سند اخلاقی به عنوان بالاترین مرجع اخلاقی سازمان، چون صخره‌ای استوار است که در شرایط بحرانی می‌توان به آن تکیه کرد. این سخن به معنای بی نیازی از بازنویسی سند نیست. سند اخلاقی به دلیل اهمیتی که دارد، محتاج بازنگری مستمر است تا متناسب با توسعه کسب و کار از فراگیری و کارایی لازم برخوردار باشد. این سخن درست است که صرف تدوین سند اخلاقی سبب اخلاقی شدن سازمان نمی‌شود اما اگر نتیجه گرفته شود که سند اخلاقی امر زایدی است، در دام مغالطه‌ افتاده‌ایم. سند اخلاقی به منزله شرط لازم و نه کافی برای تحقق اخلاق در سازمان ضروری است(قراملکی،۱۳۸۸: ۱۴۵).
جهان بینی استوار بر سند اخلاقی مزیت استراتژیک سازمان است. در غالب شرکت‌های برتر در کسب و کار با چنین جهان بینی روبه رو هستیم. جهان بینی سازمانی را مجموعه‌ای منسجم از تلقی ها، باورها، اصول ارزشی و هدف غایی دانسته‌اند. به وسیله جهان بینی می‌توان در عین ثبات و پیش بینی پذیری از تحول مستمر برخوردار بود، زیرا جهان بینی هر سازمان ضامن وحدت و ثبات آن است.
بنابراین، سند اخلاقی کالای تزیینی یا ابزار تبلیغ و عامل فخر و مباهات نیست مگر آنکه مورد عمل و پای بندی استثنا ناپذیر همه ارکان سازمان باشد. جیم بروک، مدیر عامل وقت شرکت جانسن‌اند جانسن[۶۹] در اوایل دهه ۱۹۸۰ گوید: مدیران ما روزانه با مسئله سود سروکار دارند. کسب و کار بدون سود معنا ندارد. اما هستند کسانی که چه در این شرکت و چه در شرکت‌های دیگر، تصور می‌کنند برای کسب سود هر عملی مجاز است و اگر آن اعمال را انجام ندهند، دیر یا زود در ترازنامه لو می‌روند. اما حالا بر اساس این سند، کارکنان می‌توانند زیر بار هر عملی نروند و می‌توانند به این سند ] اخلاقی[ استناد کنند و بگویند مدیریت از ما خواسته است تا از این اصول تخطی نکنیم.
این تعبیر، به صراحت نقش باز دارندگی سند اخلاقی را از زیاده خواهی، حرص و طمع بیان می‌کند. اما اگر سند اخلاقی مورد بی‌مهری واقع شود به ابزار فریب تبدیل می‌شود. به همین دلیل نداشتن سند اخلاقی از عمل نکردن به آن، اخلاقی‌تر است. یکی از وظایف مدیران استراتژیست هر سازمان کسب و کار توجه به حیات مستمر سند اخلاقی و رفع بی اعتنایی به آن است. تعصب و پافشاری بر اصول اخلاقی شرکت از خصلت های سازمان‌های آرمانی و برتر در کسب و کار است. کالینز در مبحثی با عنوان گفتار یا کردار به این مهم پرداخته است.[۷۰]

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

۲-۱۸)وظایف کمیته اخلاقی سازمان

اخلاقیات سازمان در چارچوب فعالیت گروه مشارکت عمومی نهادینه می شود و آن محتاج هدایت از طریق یک شورای عالی است. کمیته یا شورای اخلاقی سازمان بالاترین مرجع تصمیم سازی ممیزی و ترویج اخلاق در سازمان است. این کمیته وظایف متعددی را بر عهده می‌گیرد:

 

 

برگزاری نشست‌های منظم جهت تحلیل مسائل اخلاقی و وضعیت اخلاقی سازمان.

برخورد نظامند با موارد اخلاقی شبهه ناک (نامشخص).

اطلاع رسانی به موقع، شفاف و کامل در خصوص منشور اخلاقی به همه اعضای سازمان.

بررسی همه مواردی که احساس می‌شود در آنها منشور زیر پا گذاشته شده است.

نظارت بر حسن اجرای سند اخلاقی در بخش‌های مختلف سازمان.

تشویق و تنبیه افراد.

بررسی موانع تحقق خط مشی‌های اخلاقی در سازمان.

بررسی و به روز کردن سند اخلاقی.

ارائه گزارش به هیات مدیره در خصوص عملکرد کمیته اخلاقی.

ایجاد یک پست به عنوان وکیل مدافع اخلاقیات.[۷۱] وکیل مدافع اخلاقیات طبیعتاً باید از مدیران سطح بالای سازمان باشد که از یک منظر به عنوان مرجع تشخیص تمام وقت اخلاقیات در سازمان به ارائه خدمت مشغول است. این وکیل مدافع اقدامات سازمان را از دیدگاه اخلاقی ارزیابی می‌کند و به شکل محکم و روشن، ملاحظات اخلاقی طرح‌های پیشنهادی اقدامات را مورد پرسش قرار می‌دهد(قراملکی،۱۳۸۸: ۱۲۸).

۲-۱۹)شیوه تدوین اصول اخلاقی سازمان

بررسی تطبیقی تمام خط مشی‌های اخلاق مندرج در منشور اخلاقی سازمان و نیز عهدنامه‌های اخلاقی منابع انسانی نشان می‌دهد: در سازمان اصول عام و مشترک اخلاقی وجود دارد که مسئولیت‌های اخلاقی بر آنها استوارند. این اصول در واقع ارزش‌های بنیادی و جهان شمول اخلاقی است. سازمان می‌تواند این ارزش‌های اخلاقی را در مهندسی ارزش‌های حرفه‌ای مورد توجه قرار دهد اما ارزش‌های اخلاقی همان ارزش‌های حرفه‌ای نیستند. بلکه بین ارزش‌های اخلاقی و ارزش‌های حرفه‌ای نسبت عام و خاص من وجه وجود دارد.
نمودار (۲- ۱): نسبت بین ارزش‌های حرفه‌ای و اخلاقی(قراملکی،۱۳۸۸: ۱۸۳).
تدوین این اصول می‌تواند به منزله مقدمه سند اخلاقی و فهرست اجمالی مسئولیت‌های اخلاقی در سازمان تلقی شود. اگر چه در سند جامع اخلاقی بیان فهرست وار اصول اخلاقی به منزله دیباچه سند کافی است اما سازمان باید هر یک از اصول اخلاقی را به نحو عملیاتی تعریف کند و ملاک‌ها و نشانگرهایی را برای سنجش و تشخیص مصداقی آنها ارائه کند(قراملکی،۱۳۸۸: ۱۸۲).

 

۲-۲۰) پیشینه تحقیق

پیچیده تر شدن روزافزون سازمان­ها و افزایش میزان کارهای غیراخلاقی، غیرقانونی و غیرمسئولانه در محیط‌های کاری توجه مدیران و صاحب‌نظران را به بحث اخلاق کار و مدیریت اخلاق معطوف ساخته است سازمان­ها با ایجاد یک برنامه مدیریت اخلاق می‌توانند اخلاقیات را در محیط کار مدیریت کنند (هازمر ولارتون،۱۳۸۴: ۳۴)
برنامه های اخلاق به سازمـــــان­ها کمک می کنند تا بتوانند در شرایط آشفته عملکرد اخلاقی خود را حفظ کننــد. امروزه مدیریت اخلاق یکی از زمینه های علمی مدیریت به شمار می رود که دارای رویکردی برنامه ای و چندین ابزار عملی است. این ابزارها عبارتند از: کدهای اخلاق، کدهای رفتار، خط مشی ها و رویه ها، روش های حل معضلات اخلاقی و آموزش.(پاینه و دیمانچ،۱۹۹۶: ۱۰۰۱)
با وجود نو ظهور بودن طراحی و تبیین کد های اخلاقی مدیریت، در کشور های توسعه یافته با پی بردن به اهمیت موضوع، مطالعات و تحقیقات گسترده ای در این زمینه صورت گرفته است.در این دسته از کشورها موسسات و سازمان‌های گسترده ای در زمینه طراحی و تبیین کد های اخلاقی طراحی و تاسیس گردیده اند که از آن جمله می توان به موسسات گسترده وبزرگی در کشور های اروپایی،آمریکا و استرالیا اشاره کرد. در ایران نیز برخی شرکت‌ها با پی بردن به اهمیت مدیریت اخلاق به تدوین کدهای اخلاق و رفتار پرداخته اند (عباسی،۱۳۸۸: ۷۹)

 

۲-۲۰-۱) پیشینه خارجی

کد های اخلاقی موسسه مشاوران مدیریت آمریکا(IMC USA) که مشتمل برپانزده کد اخلاقی الزام آور برای اعضا می باشد که دارای شهرت زیادی می باشند که در یک دسته بندی جامع کدهای اخلاقی را در سه حیطه:

 

 

تعهد من به ارباب رجوع

تعهدات من در مورد درستی رفتارهای مالی

تعهدات من به عموم و حرفه

پرداخته که با ارتباط با این سازمان به شیوهء کار این سازمان دست پیدا کرده­ایم.
جان زالی کیس[۷۲] و مایکل لاتور[۷۳] (۱۹۹۵)، تفاوت‌های شیوه‌های ارتشاء و اخاذی در دو فرهنگ آمریکایی و یونانی را بررسی کرده‌اند. بیشترین فلسفه‌های مربوط به اخلاق در یونان باستان تدوین و توسعه یافته است و فرهنگ یونان باستان منبع الهام تفکرات جدید و موضوع اخلاق بازرگانی بوده است. امروزه یونانیها گرایش به سوی سودمندی اجتماعی به شیوه غربی و دخالت جوامع غربی را در امور اقتصادی­اشان تائید نمی‌کنند ولی به گفته دوبراتس و کوروتاریس[۷۴] (۱۹۸۴) یونانیها اهمیت اقتصاد غرب و داد ستد با آن را درک می‌کنند. نتایج پژوهش‌هایی که از آن‌ ها ذکر رفت نشان می‌دهد که واکنش اخلاقی نسبت به ارتشاء و اخاذی با ملیت فردی که پیشنهاد رشوه می‌دهد و کشوری که در آن پیشنهاد رشوه شده متفاوت است.( کوروتاریس و دوبراتس، ۱۹۸۴).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
رابرت دبلیو آرمسترانگ[۷۵] مسائل اخلاقی، دفعات تکرار آن، حادث شدنشان و اهمیت آن‌ ها را در نمونه‌هایی از کشور استرالیا بررسی و طبقه بندی کرده است. بیشترین بخش این پژوهش بر اخلاق بازاریابی همراه با مسئولیت و وظایف مدیران و با مشاهدات در عملیات ویژه بازاریابی انجام گرفته است. در این پژوهش آمده است که مسائل بازاریابی بین‌المللی، تحت تأثیر عمومیت یافتن گسترش آن و بحث‌های ناشی از وقایع بین‌المللی و وضع قوانین متنوع در دهه‌ های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ اهمیتی زیاد یافته است (آرمسترانگ، ۱۹۹۲).
مقاله ای تحت عنوان قانون بازبینی کدهای اخلاق حرفه ای Anglo-American ،همراه با ملاحظه طراحی کدها نوشته John R.Mario,2002) ( به قوانین بازبینی در کدهای طراحی شده­ای با شهرت انگلیسی- آمریکایی پرداخته که در این مقاله مقوله طراحی کدها مورد بررسی قرار گرفته شده است.
عده زیادی از نویسندگان، مدل‌های متنوع تئوریک را با هدف تشریح و پیشگویی روندی که یک مدیر در تصمیم اخلاقی اتخاذ می‌کند ارائه داده‌اند. این مدل‌ها از مدل تاثیر متقابل شرایط فردی ارائه شده به وسیله تروینو[۷۶] گرفته تا نظریه چهارچوب احتمالات فرل[۷۷] و گریشام[۷۸] (۱۹۸۵) تا مدل سخت گیرانه اخلاقی جونز[۷۹] (۱۹۹۱) دامنه دارد. در حالی که هر یک از این مدل‌ها می‌تواند به عنوان یک اساس برای مطالعه تجربی درک روند تصمیم اخلاقی مورد توجه قرار گیرد ( خلیلی،۸۱).
مقاله ای تحت عنوان تجزیه و تحلیل کدهای اخلاق حرفه ای در صنعت بیمارستانی در ایالات متحده آمریکا نگاشته شده است ( ریچارد کوغلان،۲۰۰۱).
چونکو[۸۰] و هانت[۸۱] (۱۹۸۵) نشان داده‌اند که مشکلات عمده اخلاقی که مدیران بازاریابی و عملیات مدیریت با آن روبه‌رو هستند، به مسائلی نظیر ارتشاء انصاف، صداقت، قیمت، کالا، کارکنان، اعتماد، تبلیغات، اطلاعات دست اول و فروش وابسته‌اند( خلیلی،۸۱).
مقاله ای تحت عنوان اخلاق حرفه ای و ارزش های اخلاقی در موسسه AKHI- در ترکیه نگاشته شده است (راکی ساهین و سافکزترک و مهمت آنالمیس، ۲۰۰۹ ).
راندل[۸۲] و هانسون[۸۳] (۱۹۹۲) ریندنباخ[۸۴] و رابین[۸۵](۱۹۹۰-۱۹۹۸) اولین محققانی هستند که تلاش کردند فلسفه‌های مختلف اخلاقی را در مقیاس‌های چند بعدی اخلاق بازرگانی توصیف کنند. حوزه اخلاقی بازرگانی به عنوان یک نظم به اندازه کافی رشد داشته است که از تئوری خالص یا مقالات توجیهی اجتناب کند و خود جداگانه به آزمون و پالایش پاره‌ای از این تئوری‌ها اقدام نماید. نخستین تحقیق ریندنباخ و رابین‌(۱۹۹۸) حاوی آزمون‌هایی از مفاهیم تبعی، همراه با هر یک از پنج رشته فلسفه اخلاقی و آزمون تئوری‌های درباره روش‌های تصمیم‌گیری‌های اخلاقی مردم است. دومین تحقیق این دو، در سال ۱۹۹۰ کوششی برای خالص‌سازی محتوای اصلی اخلاق و تبدیل آن به مقیاس چند بعدی اخلاقی پالایش شده است( خلیلی،۸۱).

 

۲-۲۰-۲) پیشینه داخلی

دکتر محمود عباسی در کتابی تحت عنوان مجموعه کدهای اخلاق در پژوهش به بیان کد های اخلاقی حوزه پژوهش در سازمان­ها که مورد تصویب قرار گرفته­اند پرداخته است.(عباسی،۱۳۸۸)
گروه بهمن که شامل مجموعه های اقتصادی بزرگ در کشور می باشد،به شناسایی و تبیین کد های اخلاق فردی برای اعضاء و کارکنان پرداخته است که مشتمل بر مجموعه ای از کدهای مدون که برای کارکنان سازمان الزام آور می باشد است. (گروه صنعتی بهمن، ۱۳۸۶)
عکس مرتبط با اقتصاد
دکتر خلیلی در کتاب اخلاق در مدیریت وتجارت به مقایسه تصمیم گیری اخلاقی مدیریت شرکت های آمریکائی در ایالات متحده آمریکا در تقابل با تصمیم اخلاقی آنها وقتی که وارد عرصه بازار اقتصادی در کشورهای خاورمیانه می شوند پرداخته است. ( خلیلی،۸۱)
مقاله­ای تحت عنوان ضرورت تدوین منشور اخلاقی برای سازمان نوشته سید مهدی الوانی و محمدحسین رحمتی که به ضرورت تدوین منشور اخلاقیات در سازمان پرداخته­اند. (الوانی و رحمتی،۱۳۷۷)
دکتر زهره ونکی و دکتر ربابه معماریان که به پژوهش در مورد اخلاق حرفه ای در بیمارستانان ها پرداخته اند. (ونکی و معماریان،۲۰۰۹)[۸۶]
مقاله­ای تحت عنوان مدیریت اخلاق در سازمان نوشته مرتضی سلطانی که به مباحث نحوه مدیریت اخلاقی و نیز اصول و شیوه ­های مدیرت به صورت اخلاقی و بر شمردن اهداف مدیرت اخلاق در سازمان و بر شمردن تدابیر ساختاری در مدیریت اخلاق همراه با شرح وظایف پرداخته است. (سلطانی، ۱۳۸۷)