از میان صاحبان تجربه و عقل و حیا و از خانواده های صالح و متدین و پرهیزکار، انان را برگزین؛ زیرا آن ها دارای اخلاقی کریم می‌باشند و به لحاظ خویشتن داری و اصلاح خویش، شدیدترند و کم طمع تر و در سنجش عواقب کارها، بیناترند؛ پس این ها باید کارگزاران و یاورانت باشند(قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۶۱).

1. تامین و توسعه رفاه کارکنان:

تنظیم مقررات منصفانه و صحیح برای پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان از وظایف مهم مدیریت هر سازمان به شمار می رود. هدف اساسی از تنظیم طرح و مقررات مربوط به حقوق و دستمزد، پرداخت حق الزحمهء عادلانه و متناسب با کوششی است که مستخدم در ایفای وظایف و مسئولیت‌های سازمانی متحمل می شود. حصول این هدف، ضمن انکه رفاه و اسایش کارمند را فراهم می‌سازد، منافع مؤسسه‌ را تامین و در بهبود وضع اجتماعی و توسعهء اقتصادی جامعه نیز نقش مؤثری ایفا می‌کند(فیضی، ۱۳۸۶، ص۲۱۲).

در نتیجه فرد با ارامش روحی و روانی بهتر می‌تواند در برابر فساد خودکنترل باشد و از خویشتن خویش در برابر وسوسه ها و لغزشها محافظت نماید.

حضرت علی (ع) در این زمینه به مالک اشتر می فرمایند:

« پس انگاه باید روزیشان را فراخ گردانی که این کار انان را به اصلاح خویشتن بسی نیرومند گرداند و از خوردن اموالی که در اختیار دارند بسی بی نیاز سازد و در صورتی که از فرمان تو سر پیچی کنند یا در امانت خیانت ورزند بهانه ای برای آن ها وجود نخواهد داشت و حجت بر آن ها تمام شده است »(نهج البلاغه، نامه۵۳).

۳-۱-۵ فرایند خودکنترلی:

افرادی که خودکنترل می‌شوند و بر رفتار خود نظارت دارند، به یکباره ‌به این امر توانمند نمی گردند. بلکه در یک دوره و در طی یک فرایندی می‌توانند بر رفتار خود کنترل داشته باشند. زیرا خودکنترلی به« پس انگاه باید روزیشان را فراخ گردانی که این کار انان را به اصلاح خویشتن بسی نیرومند گرداند و از خوردن اموالی که در اختیار دارند بسی بی نیاز سازد و در صورتی که از فرمان تو سر پیچی کنند یا در امانت خیانت ورزند بهانه ای برای آن ها وجود نخواهد داشت و حجت بر آن ها تمام شده است »(نهج البلاغه، نامه۵۳).

۳-۱-۵ فرایند خودکنترلی:

افرادی که خودکنترل می‌شوند و بر رفتار خود نظارت دارند، به یکباره ‌به این امر توانمند نمی گردند. بلکه در یک دوره و در طی یک فرایندی می‌توانند بر رفتار خود کنترل داشته باشند. زیرا خودکنترلی به عنوان مراقبت از خویشتن در مقابل هر گونه خطا و لغزش، نیازمند مقدماتی است که ان را می توان به شکل فرایند چهار مرحله ای نشان داد.

در علم اخلاق علمای اخلاق برای خود کنترلی مراتب زیر را قائل شده اند:

1. مشارطه: که تعهد با خود است. یعنی در انجام هر کاری انسان با خود تعهد می‌کند که چکار بکند یا چکار نکند(مهرداد، رحیمی کیا، ۱۳۸۶، ص۲۹).

عقل در اولین فرصت باید از نفس، عهد و میثاق بگیرد که تمام انرژی خود را برای رسیدن به هدف مطلوب که همانا نیل به کمال است، صرف کند و سرمایه عمر را در راه گناه هدر ندهد(ابطحی و خیراندیش، ۱۳۸۸، ص۲۸).

1. مراقبه: به دو معنا به کار برده می شود. یکی مراقبت خود از خطاها و لغزشها و دیگری مراقبت خداوند که اعمال انسان‌ها را زیر نظر دارد.

در مراقبه فرد از روی عقل و شعور و با دخالت اراده به کنترل امیال و صفات و مراقبت از اعمال خویش می پردازد(مهرداد، رحیمی کیا، ۱۳۸۶، ص۲۹).

امیرالمومنین (ع) درباره مراقبت از خویش در هنگام لغزشها می فرمایند:

« کُن لِنَفسِکَ مانِعاً رادِعاً »؛ تو مانع و بازدارنده خویش باش(غررالحکم و دررالحکم، ح۷۱۸۰).

انسان باید در تمام لحظات زندگی مراقب پندار، گفتار و کردار خود باشد و نیز باید بداند که خدای بزرگ، پیوسته مراقب اعمال اوست و هیچکاری از دیدگاه او پنهان نیست(ابطحی و خیراندیش، ۱۳۸۸، ۲۸).

« وَ کَانَ اللهُ عَلَی کُلِّ شَیٍ رَّقِیبا »؛ و خداوند ناظر و مراقب هر چیزی است(سوره احزاب،آیه۵۲).

محاسبه: مرحله خود ارزیابی و حسابگری است که فرد در پایان کار خود را با توجه به تعهد داده شده مورد سنجش قرار می‌دهد. یکی از لوازم موفقیت در فرد محاسبه است، بدین صورت که شخص در اخر هر روز، زمان مناسبی را برای رسیدگی به اعمال روزانه اختصاص دهد و در ان به محاسبه نفس خویش بپردازد. محاسبه در تعالیم اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است. انسان باید در تمام لحظات زندگی مراقب پندار، گفتار و کردار خود باشد و نیز باید بداند که خدای بزرگ، پیوسته مراقب اعمال اوست و هیچکاری از دیدگاه او پنهان نیست(ابطحی و خیراندیش، ۱۳۸۸، ۲۸).

« وَ کَانَ اللهُ عَلَی کُلِّ شَیٍ رَّقِیبا »؛ و خداوند ناظر و مراقب هر چیزی است(سوره احزاب،آیه۵۲).

1. 1. محاسبه: مرحله خود ارزیابی و حسابگری است که فرد در پایان کار خود را با توجه به تعهد داده شده مورد سنجش قرار می‌دهد. یکی از لوازم موفقیت در فرد محاسبه است، بدین صورت که شخص در اخر هر روز، زمان مناسبی را برای رسیدگی به اعمال روزانه اختصاص دهد و در ان به محاسبه نفس خویش بپردازد. محاسبه در تعالیم اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است. حضرت امام موسی کاظم (ع) می فرمایند: ان کس که روزانه یک بار به محاسبه نفس خویش نپردازد از ما نیست.(سادات، ۱۳۷۷).

1. معاتبه: معاتبه یعنی عتاب و خطاب کردن و با درشتی سخن گفتن و سرزنش کردن و تنبیه کردن می‌باشد.

در این مرحله، شخص در برابر خطاها و لغزش های کاری که از وی سر زده، خویش را مورد سرزنش قرار می‌دهد و به اصلاح ان می پردازد(اقاپیروز، ۱۳۸۴، ص۳۵۱).

معاتبه در صورتی است که عقل به حساب نفس برسد و او را در انجام وظایف مقصر بیابد. در این وقت او را مورد عتاب و سرزنش قرار می‌دهد و نیز هر یک از اعضاء و عوامل بدن را مورد توبیخ قرار می‌دهد و هر یک را به شکل متناسب خود تنبیه می‌کند(ابطحی و خیراندیش، ۱۳۸۸، ۲۸).

۳-۱-۶ برخی از اثار و فواید خودکنترلی که استفاده از ان را توجیه می‌کند، عبارتند از:

1. 1. ارزان بودن خودکنترلی؛

1. 1. اصلاح سریع اشتباهات و جبران آن ها؛

1. 1. خودکنترلی چون درونی است و با میل و رغبت فرد انجام می‌گیرد، به طور بنیادی در بهبود عملکرد فرد مؤثر واقع می شود و به نوعی حامل این پیام است که ارزش و خواسته های سازمان در فرد، درونی و نهادینه شده است و چنین حالتی می‌تواند بهترین وضعیت برای سازمان به حساب اید؛

1. 1. افزایش بهره وری و کارایی و اثربخشی؛

1. 1. گسترش قسط و عدالت اجتماعی؛

1. 1. چون فرد خودش را مسئول ارزیابی پیامدهای رفتارش می‌داند، هیچگاه به دنبال ارئه اطلاعات نادرست برای سرپوش گذاشتن بر عملکرد ضعیف نخواهد بود؛

1. مملو کردن فضای سازمانی از اعتماد، اطمینان و صداقت(ابطحی، خیراندیش، ۱۳۸۸،ص ۲۴ و ۲۵).

۳-۱-۷ خودکنترلی به دلیل زیر وضعیت متغیر و نامطمئنی دارد: