نمودار ۴-۲- توزیع فراوانی جامعه مورد مطالعه برحسب سن ۷۹
نمودار ۴-۳- توزیع فراوانی جامعه مورد مطالعه بر حسب سنوات کاری ۸۰
نمودار ۴-۴- توزیع فراوانی جامعه مورد مطالعه بر حسب تحصیلات ۸۱
نمودار۴-۵- توزیع فراوانی جامعه مورد مطالعه بر حسب عنوان شغلی ۸۲
نمودار ۴-۶- توزیع فراوانی جامعه مورد مطالعه بر حسب نوع استخدام ۸۳
چکیده
این تحقیق با هدف مطالعه و بررسی رابطه بین اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی در اداره کل شیلات استان گلستان انجام شد. روش مورد استفاده این پژوهش پس رویدادی و تکنیک مورد استفاده، پیمایش و جامعۀ آماری آن شامل کارکنان اداره کل شیلات استان گلستان در سال ۱۳۹۲ بود. ابزار پژوهش دو پرسشنامه اعتیاد به کار اسپنس و رابینز و پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش بود که پس از اعتباریابی و پایایی سنجی، با روش نمونه گیری تصادفی بر روی نمونۀ انتخابی در استان اجرا شد. این ابزار بر اساس شاخص های مورد مطالعه انتخاب شد تا وضعیت متغیرها را در قالب شش فرضیه به صورت یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی مورد سنجش قرار دهد.یافته های پژوهش نشان داد بین اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه وجود دارد .اعتیاد به کار با شاخص های هیجانی، نگرشی، رفتاری، روانشناختی و سازمانی کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه معناداری دارد .مقایسۀ نتایج حاصل از پژوهش حاضر و بررسی چارچوب و مدل نظری این پژوهش، بیانگر همسویی نتایج با تحقیقات مشابه در مورد فرضیه های مطرح شده بوده است .
واژه های کلیدیاعتیاد به کار ، فرسودگی شغلی ، شاخص های هیجانی، شاخص های نگرشی، شاخص های رفتاری، شاخص های روانشناختی ، شاخص های سازمانی

فصل اول

کلیات پژوهش

۱-۱-مقدمه

در حال حاضر، سازما نها همه جنبه هاى مختلف زندگى انسان را در برگرفته است، سازمانى که باید ابزارى براى نیل انسان به اهدافش باشد، انسان را به ابزارى براى مقاصد خود تبدیل کرده است. انسان، سازمان را خلق میکند تا به وى خدمت کند، اما پس از مدتى، چنان شیفته و غرق در آن میشود که گویى خادم سازمان است. شرایط کارى در سازما نهاى امروز به گونه اى است که موجب می شود بسیارى از افراد، بخش فراوانى از زندگى و اوقات خود را به کار اختصاص دهند. این وضعیت می تواند پیامدهاى مثبتى داشته باشد، اما در عین حال، عوارض و پیامدهاى منفى نیز دارد. از این رو، اخیراً پژوهشهایى درباره صرف میزان فراوانى از وقت در کار انجام شده است که اصطلاح اعتیاد به کار ، برای آن به کار می رود.نتایج پژوهش ها درباره اعتیاد به کار اغلب متفاوت و متناقض بوده است. برخی پژوهشگران دیدگاه مثبتى به اعتیاد به کار داشته و دریافته اند که افراد معتاد به کار، بسیار راضی و در عین حال، مولد و بهره ور بود ه اند. برخی پژوهشگران نیز دیدگاه منفی داشته اند و اعتیاد به کار را پدید های غیرمفرح و وسواس آور میدانند که برای دیگران (همکاران و خانواده ) مشکلاتی را پدید می آورد . در پژوهش حاضر برای بررسی رابطه بین اعتیاد به کار و فرسودگی تلاش شده است . به عبارت دیگر، پاسخ به این پرسش مورد توجه است که اعتیاد به کار، تا چه اندازه موجب فرسودگی شغلی افراد می شود ؟

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۱-۲-بیان مسئله

عصری که در آن زندگی می کنیم با دستاوردهای عظیم علمی و فن آوری همراه است. عظمت و سرعت پیشرفتهای علمی و فنون متأثر از آن، بی تردید اثرات و دگرگونی های متعدد و مفیدی در عرصه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را در جامعه به همراه داشته و در عین حال موجی از فشارهای روحی و روانی و جسمانی را بر نیروهای شاغل در سازمان در پی داشته است. در این میان اداره کل شیلات استان گلستان از این قاعده مستثنی نبوده است. سازمانها برای رسیدن به اهداف وماموریت های خود از حداکثر توان و وقت افراد خود استفاده می کنند. به گونه ای که انسان پس از مدتی غرق در فعالیتها وکارهای سازمان می شود. یکی از پیامدهای چنین وضعیتی شکل گیری اعتیاد به کار است. با افزایش روز افزون مسئولیت ها در ادارات و پیچیده تر شدن محیط آنها، از کارکنان انتظار می رود که فعالیت هایشان را در سطح بسیار گسترده تر از قبل به انجام برسانند و این انتظار روز افزون آنها را تحت فشار قرار داده است و سلامت و آسایش شخصی کارکنان را به خطر می اندازد .بنابراین احتمال زیادی دارد که کارکنان علاوه بر دریافت پاداشهای بیرونی ،به دلیل انگیزه های درونی نیز با شغلشان عجین یا معتاد به کار شوند. این قبیل افراد معمولاًبخش عمده ای از وقت خودشان صرف امور آموزشی و تخصصی خود می کنند. به همین دلیل به نوعی نسبت به کارشان اعتیاد پیدا می کنند (قلی پور و همکاران، ۱۳۸۷).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
فرسودگی شغلی یا اعتیاد به کار از نظر مفهومی یک حالت خستگی بدنی، هیجانی و ذهنی است که از فشار هیجانی پی در پی ناشی می شود و بیشتر با درگیری شدید با دیگران برای دوره های درازمدت همراه است (کوری و کولانن، ۱۹۹۸). روانشناسان اجتماعی و صنعتی تحلیل رفتگی شغلی را نوعی سندرم روانشناختی می دانند که در پی تحرک قوای جسمی- روحی فرد در ابعاد عاطفی، شخصیتی، ارتباطی و عملکردی ایجاد می شود. فرسودگی شغلی موضوعی است که در دهه های اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، تحقیقات انجام شده در این زمینه نتایج قابل توجهی را فراهم نموده است. از جمله دوکویت و همکارانش (۱۹۹۴) نشان دادند که سه عامل سازمانی، شخصی و تحمل مصائب و مشکلات بیماران با فرسودگی شغلی ارتباط دارد. دیاز و هیداگو نیز نشان دادند که شرایط شغلی بر روی فرسودگی شغلی موثر بوده و مخصوصاً این تاثیر بر روی کسانی که مسئولیت بیشتری دارند زیادتر است. ساموئلسون و همکارانش (۱۹۹۷) نیز به این نتیجه رسیدند که محیط کار منفی با فرسودگی شغلی مرتبط است. آتس معتادان به کار را افرادی که نیاز به کار در آنها به حدی زیاد و افراطی است که ممکن است خطری برای سلامتی، شادی فردی، روابط درون فردی و وظایف و نقشهای اجتماعی آنها به وجود آورد تعریف کرده است.سینرو هارپاز، اعتیاد به کار را به عنوان اختصاص افراطی زمان نسبت به فعالیت های فیزیکی و یا فکری که مرتبط با کار باشد، تعریف کرده است. از سوی دیگر شغل و حرفه برای افراد احساس هویت و شرایط خاصی را فراهم می کند تا مهارت جدیدی کسب و چالشی تازه ایجاد و نیز موجبات پاداش اجتماعی و نیاز به تعلق به گروه خاصی برآورده گردد، همچنین کار میتواند برای سلامت جسمانی و روانی فرد خطرناک باشد،یعنی علاوه بر خطرات بدنی موجود در اغلب محیط های کاری، فرد دچار اضطراب،محرومیت درماندگی یا استیصال کند از طرف دیگر استرس های شدید ناشی از ماهیت کار،نوع و وضعیت نامناسب کار به پیدایش حالتی در افراد در سازمانها می شود که به فرسودگی شغلی معروف است (حسینیان، ۱۳۸۶). رایج ترین تعریف از تحلیل رفتگی شغلی را مسلش و جکسون ارائه نمودندکه عبارتند از، سندرومی روان شناختی شامل خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و فقدان موفقیت فردی می باشد. پدیده فرسودگی شغلی از تاثیر شدید و متقابل کار و مردم آغاز می شود و شروع به رشد می کند. فرسودگی شغلی یکی از نتایج استرس های گوناگونی است که به صورت علائم جسمانی (سردرد، زخم معده)، علائم روانی (افسردگی، خشم) و علائم رفتاری (افت کاری و غیبت) ظاهر می شود. راسل دبیران تربیت بدنی از جمله افرادی هستند که نقش مهم آنها در نظام آموزش و پرورش واضح است از این رو برای به کار گماردن و نگهداری آنها باید ضوابط و ملاکهایی متناسب با شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و نظام آموزشی موجود باشد و با ایجاد آمادگی، صلاحیت و روحیه لازم از توانایی آنان در فعالیت های تربیتی و آموزشی استفاده کرد چرا که تلاش رضایت مندانه به تعهد بیشتر و مستمرتر و در نهایت زندگی بهتر انسان ها و توسعه و پیشرفت جوامع می انجامد (ساعتچی، ۱۳۸۲). پژوهش ها نشان می دهد که در مشاغلی که در آنها فرصتها برای سطوح بالای رضایت شغلی فراهم است، اعتیاد به کار بالا است و نیز مشاغلی که اجازه می دهد که افراد تا ساعات متمادی و طولانی کار کنند، مشاغلی که پاداش هایی برای کار در ساعات طولانی ارائه می دهند و مشاغلی که در آنها معیارهای عینی ارزیابی عملکرد افراد دشوار است (قلی پور، ۱۳۸۷).
عکس مرتبط با اقتصاد
در این پژوهش سعی بر آن شده است ارتباط بین اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی مورد بررسی قرار گیرد و ارتباط بین نمرات آزمون اعتیاد به کار و هر یک ازمولفه های فرسودگی شغلی بررسی شود، دستیابی به این اهداف درک صحیح از مفهوم اعتیاد به کار و فرسودگی شغل می باشد که در این تحقیق سعی شده، به طور جامع این عوامل احصاء و طبقه بندی گردند.از همین رو مسئله اصلی تحقیق حاضر «بررسی رابطه بین اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی در اداره کل شیلات استان گلستان می باشد». که مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهای مناسب در این زمینه بیان و تحلیل شده است.

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

نیروی انسانی شاغل در سازمان با قابلیت ها و توانمندیهای بالقوه خود چنانچه به خوبی مورد توجه قرار گیرد ،نقش مهم و حساسی را در راستای نیل به رشد و توسعه سلامت سازمان ایفا خواهد نمود . در این مسیر استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف جلوگیری از فرسودگی شغلی می تواند مفید واقع شود.استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف جلوگیری از فرسودگی شغلی هنگامی با موفقیت توام است که با شناخت دقیق همراه باشد و بتوان عملا آنها را مورد استفاده قرار داد و در عرصه سازمان ار آنها بهره جست .
فرسودگی در مشاغل خدماتی و یاری رسان به مردم بیشتر از سایر حرفه ها دیده می شود . پرسنل شاغل در سازمان ها نیز به علت مواجهه با عوامل استرس زای متعدد شامل فشارهای روانی ، هیجانی ، فیزیکی ،مدیریتی و بین فردی میزانی از فرسودگی شغلی را تجربه می کنند .با توجه به اثرات منفی فرسودگی شغلی بر عملکرد فرد که به صورت کاهش درآمد و موثر بودن در محل کار ، غیبت از محل کار ،کاهش رضایت مراجعان ،ترک حرفه ، مشکلات خانوادگی و زناشویی ،استفاده از الکل و مواد مخدر افسردگی و حتی خود کشی باشد ، شناخت فرسودگی شغلی و عوامل موثر در ایجاد آن و در نهایت پیشگیری از وقوع فرسودگی شغلی از اهمیت خاصی برخوردار می گردد . (رحیمی ،۱۳۸۳،ص۱۲)
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
یکی دیگر از دلایل اهمیت فرسودگی شغلی از این جهت است که نیروهای انسانی ، کمیاب ترین و گران ترین سرمایه های هر نوع سازمان محسوب می شود و سعادت و سلامت هر سازمان منوط به تلاش و کوشش نیروهای انسانی آن سازمان می باشد . دلیل دیگر اهمیت فرسودگی شغلی از آن جهت است که عدم توجه دقیق و کافی به فرسودگی شغلی و سلامت سازمان ، باعث هدر رفتن سرمایه و تلف شدن وقت و انرژی زیادی در کشور خواهد شد . در هر سازمانی انگیزه کاری بالا برای جذب و حفظ کارکنان اساسی است .(لیز و کرن ،۲۰۰۵). در یک جمع بندی کلی دست کم به دو دلیل دیگر دلیل فرسودگی شغلی باید برای سازمانها اهمیت داشته باشد و مورد مطالعه قرار گیرد . ۱- عدم فرسودگی شغلی ، سطح بالایی از تعهد متقابل بین افراد و سازمان بوجود می آورد . به این معنا که افراد به اهداف سازمان و توسعه آن و سازمان نیز به نیازهای افراد و بالیدگی آنها متعهد باشد .۲- فرسودگی شغلی پدیده ای است که امروز از مرز سازمان و شرکت فراتر می رود و اثرات آن در زندگی خصوصی فرد و خارج از سازمان نیز قابل مشاده است و می تواند بر کیفیت زندگی شخصی ، خانوادگی و حرفه ای بر جای بگذارد به صورت یک مساله جدی مد نظر قرار گرفته است .(هلسوی و همکاران ، ۲۰۰۰،ص۲۳۴)
با وجود این که اعتیاد به کار و رابطه آن با فرسودگی شغلی حائز اهمیت زیادی است ، و در این زمینه تحقیقی جتمع و کامل انجام نگرفته است ، بنابراین لازم است در مورد اعتیاد به کار و رابطه آن با فرسودگی شغلی کارکنان در وهله اول آگاهی کافی کسب گردد و بر اساس اطلاعات حاصله اقدامات لازم صورت گیرد به همین دلیل این پژوهش در صدد است تا وضعیت اعتیاد به کار در اداره کل شیلات استان گلستان را بررسی نموده و رابطه آن را با فرسودگی شغلی کارکنان سازمان مورد بررسی قرار دهد .
بنابر این با توجه به نکات مطرح شده بررسی رابطه اعتیاد به کار با فرسودگی شغلی کارکنان اداره کل شیلات استان گلستان ضرورت پیدا می کند .

۱-۴-اهداف پژوهش

– هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی در اداره کل شیلات استان گلستان می باشد.
– بررسی بین اعتیاد به کار و شاخص های هیجانی کارکنان اداره کل شیلات گلستان
– بررسی بین اعتیاد به کار و شاخص های نگرشی کارکنان اداره کل شیلات گلستان
– بررسی بین اعتیاد به کار و شاخص های رفتاری کارکنان اداره کل شیلات گلستان
– بررسی بین اعتیاد به کار و شاخص های روانشناختی کارکنان اداره کل شیلات گلستان
– بررسی بین اعتیاد به کار و شاخص های سازمانی کارکنان اداره کل شیلات گلستان
– بررسی وضعیت اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی کارکنان اداره کل شیلات گلستان

۱-۵- مدل مفهومی پژوهش

شاخصهای هیجانی
شاخصهای نگرشی
شاخصهای رفتاری
شاخصهای روانشناختی
شاخصهای سازمانی
عوامل مورد مطالعه در مورد فرسودگی شغلی در پژوهش ها و تحقیقات انجام شده گذشته بسیار زیاد بوده است که با توجه به جامعه مورد مطالعه و با بهره گرفتن از نظر صاحبنظران در این مورد شاخص های هیجانی، شاخص های نگرشی، شاخص های رفتاری، شاخص های روانشناختی و شاخص های سازمانی بعنوان عوامل مورد مطالعه در مورد فرسودگی شغلی انتخاب شده اند.

۱-۶- فرضیه‌های پژوهش

فرضیه اصلی
– بین اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه وجود دارد .
فرضیه فرعی
– بین اعتیاد به کار و شاخص های هیجانی کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه معناداری وجود دارد.
– بین اعتیاد به کار و شاخص های نگرشی کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه معناداری وجود دارد.
– بین اعتیاد به کار و شاخص های رفتاری کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه معناداری وجود دارد.
– بین اعتیاد به کار و شاخص های روانشناختی کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه معناداری وجود دارد.
– بین اعتیاد به کار و شاخص های سازمانی کارکنان اداره کل شیلات گلستان رابطه معناداری وجود دارد.

۱-۷-تعاریف نظری و عملیاتی متغییرها

۱-۷-۱- اعتیاد به کار

تعریف نظری اعتیاد به کار یا اعتیاد شغلی نوعی اعتیاد رفتاری است که در آن فرد به شغل خویش معتاد می‌شود. اعتیاد به کار با سخت‌کوشی فرق دارد. این واژه برای اولین‌بار توسط روانشناس امریکایی وین اوتس در سال ۱۹۷۱ استفاده شد. وی اعتیاد به کار را نوعی خو گرفتن به چیزی می‌داند و معتاد به کار شخصی است که نیاز فراوانی به کار دارد که اختلال‌ها و تعارض‌های زیادی را در سلامت جسمانی، شادی، روابط بین فردی و روحیه اجتماعی بودن، به وجود می‌آورد.(وین اوتس.۱۹۷۱)
تعریف عملیاتی وضعیتی است که بر اساس پرسشنامه اعتیاد به اسپنزو رابینز مورد سنجش قرار می گیرد .

۱-۷-۲-فرسودگی شغلی

تعریف نظری فرسودگی شغلی اصطلاحی است که گاهی به جای آن از معادل هایی چون تنیدگی،تحلیل رفتگی، بی رمقی ،از توان افتادگی،زدگی از کار،خستگی مفرط،تهی شدگی وفرسایش روانی می توان استفاده کرد.بین روان شناسان بر سر تعریف فرسودگی شغلی اتفاق نظر وجود ندارد.گروهی فرسودگی شغلی را با استرس شغلی یکی میدانند .
تعریف عملیاتی در این تحقیق وضعیتی می باشد که براساس سوالات پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش (۱۹۸۲) مورد بررسی قرار گرفته است.

۱-۸- مدل فرایندی پژوهش

داده ها
تجزیه و تحلیل
نتایچ
شاخصهای هیجانی
چهار چوب نظری
طراحی پرسشنامه و اعتبار یابی آن
گردآوری اطلاعات
دسته بندی اطلاعات و تجزیه و تحلیل
نتیجه گیری
تعمیم دهی
ابزار سنجش
مطالعات نظری
شاخصهای نگرشی
شاخصهای روانشناختی