مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۴۶
یافته ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۴۶
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۷۸
جمع بندی و نتیجه گیری نهایی ………………………………………………………………………………………………………………………………………۸۹
محدودیت های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۹۰
پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۹۰
پیشنهادهای پژوهشی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۹۰ پیشنهادهای کاربردی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۹۰
منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۹۲
منابع لاتین …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۹۷
پیوست …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۰۰
فهرست جداول
جدول۱-۴ ویژگیهای جمعیت شناختی گروه نمونه (دانش آموزان) ………………………………………………………………………………۴۶
جدول ۲-۴ ویژگیهای جمعیت شناختی گروه نمونه (مادران) …………………………………………………………………………………………۴۷
جدول ۳-۴ میزان شناخت دانش آموزان از رشته های تحصیلی در دبیرستان ودانشگاه ………………………………………………..۴۸
جدول ۴-۴ نظر دانش آموزان در مورد رشته ادبیات و علوم انسانی ……………………………………………………………………………….۴۹
جدول ۵-۴ نظر دانش آموزان در مورد رشته ریاضی فیزیک …………………………………………………………………………………………..۵۰
جدول ۶-۴ نظر دانش آموزان در مورد رشته علوم تجربی ………………………………………………………………………………………………۵۱
جدول ۷-۴ نظر دانش آموزان در مورد رشته فنی و حرفه ای و نظری …………………………………………………………………………..۵۲
جدول ۸-۴ رشته های تحصیلی منتخب دانش آموزان در دبیرستان و دانشگاه ……………………………………………………………..۵۳
جدول ۹-۴ دلایل انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان در دبیرستان ……………………………………………………………………………۵۴
جدول ۱۰-۴ دلایل انتخاب رشته تحصیلی در دانشگاه …………………………………………………………………………………………………..۵۶
جدول ۱۱-۴ میزان آگاهی دانش آموزان از شرایط ورود به رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه……………………………..۵۷
جدول ۱۲-۴ میزان تحقیق دانش آموزان در مورد رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه …………………………………………..۵۸
جدول۱۳-۴ منابع اطلاعات دانش آموزان در مورد رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه…………………………………………….۵۹
جدول۱۴-۴ نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند در دبیرستان از دیدگاه دانش آموز………………………………۶۰
جدول ۱۵-۴ نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند در دانشگاه از دیدگاه دانش آموز ………………………………..۶۲
جدول ۱۶-۴ میزان هماهنگی والدین در مورد انتخاب رشته فرزند در دبیرستان و دانشگاه از دیدگاه دانش آموز………..۶۳
جدول ۱۷-۴ میزان هماهنگی دانش آموزان با والدینشان در مورد انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه……………………..۶۳
جدول۱۸-۴ مقایسه اختلاف نظر دانش آموز با والدین در زمینه انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه…………………………۶۴
جدول ۱۹-۴ میزان اهمیت دادن فرزندان به نظر والدینشان در انتخاب رشته تحصیلی ………………………………………………..۶۵
جدول ۲۰-۴ افراد مهم برای دانش آموزان و مادر در انتخاب رشته تحصیلی ……………………………………………………………….۶۶
جدول ۲۱-۴ گرایشات تحصیلی مادر و پدر برای فرزند از دیدگاه مادر ………………………………………………………………………….۶۷
جدول ۲۲-۴ دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر مادر در دبیرستان ……………………………………………………………………….۶۸
جدول ۲۳-۴ دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر پدر در دبیرستان از دیدگاه مادر ………………………………………………..۶۹
جدول ۲۴-۴ گرایشات شغلی مادر و پدر برای فرزند . از دیدگاه مادر……………………………………………………………………………..۷۰
جدول ۲۵-۴ دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر مادر در دانشگاه …………………………………………………………………………..۷۱
جدول ۲۶-۴ دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر پدر در دانشگاه از دیدگاه ……………………………………………………………۷۲
جدول ۲۷-۴ میزان هماهنگی والدین و فرزندان در مورد انتخاب رشته تحصیلی از دیدگاه مادر ………………………………..۷۳
جدول ۲۸-۴ اشتراک نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند ……………………………………………………………………….۷۳
جدول ۲۹-۴ ارزیابی نقش والدین در تصمیم گیری انتخاب رشته تحصیلی فرزند ………………………………………………………..۷۴
جدول ۳۰-۴ آرزوهای شغلی والدین از دیدگاه مادر ………………………………………………………………………………………………………..۷۵
جدول۳۱-۴ میزان تأثیر آرزوهای شغلی والدین در انتخاب رشته تحصیلی فرزند ………………………………………………………….۷۶
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه :
شغل فرد عامل اصلی در داستان زندگی اوست و تا حدود زیادی تعیین کننده ی امید و نا امیدی در زندگی روزانه است. از طریق کار، شیوه هایی که فرد، هویت فردی اش را ابراز می کند، آماده شده و منابع مالی جمع آوری می گردد ( نیومن[۱]،۲۰۰۳ به نقل از زونکر[۲]،۲۰۰۶،ترجمه نظری،۱۳۸۸).
انتخاب نادرست شغل، عواقبی برای توسعه ملی دارد. در هر جامعه کیفیت کارگران و همچنین میزان رضایت شغلی به طور مستقیم یا غیر مستقیم منجر به ثبات اقتصادی و اجرای هموار امور جاری کشور می شود. اگر افراد قادر به کسب رضایت از شغل خود نباشند، مجموعه این سرخوردگی ها همراه با کاهش در بهره وری افراد و آشفتگی مدنی، تحقق اهداف را خنثی می نماید. شغل یک روش زندگی است که تعیین کننده قالبهای شخصیت فرد، موقعیت اجتماعی فرد، درآمد، سبک زندگی، انتخاب دوست و سلامت روانی و جسمانی است و این نشان می دهد که انتخاب شغل رابطه قانع کننده ای با سراسر سبک زندگی یک فرد دارد (یورو، آنتونی، سانی و بیمبو[۳]،۲۰۱۲).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
بر اساس نظریه هالند مردم تمایل دارند شغلی را انتخاب کنند که با شخصیت آنان هم خوانی داشته باشد. علاوه بر آن اگر فرد قادر باشد شغل و حرفه ای را انتخاب کند که با شخصیت وی هم خوانی داشته باشد ، احتمال اینکه در کار خود خوشحال باشد و به کارش نیز برای مدتی طولانی ادامه دهد بیشتر است (فلاح و داودآبادی،۱۳۸۹).
تصمیم گیری حرفه ای اشتباه می تواند شادی فرد را از بین برده و منجر به نازسازگاری های حرفه ای شود. تصمیم نا مناسب حرفه ای نه تنها به فرد بلکه به کل جامعه آسیب می رساند. پس تجهیز دانش آموز به مهارتهای تصمیم گیری حرفه ای بسیار ضروری است (ورای، ا هیولی،۲۰۰۹[۴]).
بی تردید دوره آموزش متوسطه یکی از مهمترین و حساس ترین مراحل تحصیلات رسمی بشمار می رود زیرا در این دوره است که بخش بزرگی از استعدادهای اختصاصی نوجوانان بروز کرده ، قدرت یادگیری آنان به حد اعلا ی خود رسیده ، کنجکاوی آنان جهت معینی یافته و مسایل جدید زندگی مانند انتخاب رشته ،انتخاب حرفه و شغل ، اداره خانواده و مسائلی از این دست ذهن آنها را به خود مشغول می سازد. این دوره از لحاظ مبانی فلسفی، زیستی، روانی و اجتماعی نیز دوره بسیار مهمی بشمار می رود زیرا دوره ای است که آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند داده و گروه کثیری را برای ورود به جامعه و بازار کار مهیا می سازد. در واقع در بسیاری از کشورها از جمله ایران، این دوره منبع اصلی تربیت نیروی انسانی نیمه ماهر و ماهر بشمار رفته و بدین جهت تاثیر ویژه ای در میزان موفقیت برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد (مرادی و اخوان تفتی، ۱۳۹۲).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
تنوع رشته های تحصیلی در آموزش متوسطه و آموزش عالی از یک طرف و دامنه وسیع مشاغل در جامعه امروز و ارتباط تحصیلات با شغل از طرف دیگر ایجاب می کند دانش آموزان برای آینده تحصیلی و شغلی خود بر اساس اطلاعات و علایق و استعدادهای شخصی برنامه ریزی صحیحی داشته باشند چرا که امروزه تحصیل و اشتغال مهم ترین مسایلی هستند که در آموزش و پرورش و سایر عرصه های اجتماعی و اقتصادی مطرح می باشند (امین بیدختی و دارایی،۱۳۹۰).
عکس مرتبط با اقتصاد
«تحصیلات، مقدمه اشتغال و آماده شدن برای ادای وظایف محوله به طور موفقیت آمیز است. اگر در جامعه ای مشاغل بر اساس تخصص و زمینه های آموزشی افراد به آنان واگذار شود، از گرفتاریهای آنان و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه به مقدار فراوانی کاسته می شود. چنانچه شغل فرد با تحصیلات او هماهنگ و همسو نباشد، وقت فرد و بودجه مملکت به هدر رفته است. از این رو ، به منظور نیل به خودکفایی و پیشگیری از اتلاف نیروها و امکانات مملکت، موکدا توصیه می شود که در گزینش افراد برای مشاغل مختلف به زمینه و نوع و میزان آموزش آنان توجه بیشتری مبذول گردد و از به کارگیری هر کس که واجد شرایط لازم نباشد جدا خودداری شود. اعتقاد به این نکته مهم و اساسی، ایجاب می کند که نیروی انسانی لازم برای احراز مشاغل مختلف در آینده برآورده شود و مراکز آموزشی با توجه به این نیازها به تربیت نیروی انسانی بپردازند. وجود نیروی انسانی متخصص و ماهر و استفاده بهینه و به موقع از آن مهمترین عامل موثر در رشد و حرکت جامه بسوی خودکفایی و شکوفایی محسوب می شود و هیچ مورد دیگری نمی تواند جایگزین آن شود. عوامل متعددی در انتخاب شغل دخیل هستند ،از جمله استعداد و علایق فرد ، شخصیت فرد و عوامل محیطی. عوامل محیطی نظیر فرهنگ خانواده و طبقه اجتماعی در انتخاب شغل فرد موثر می باشند. برخی از عوامل طبقه اجتماعی نظیر وضع اقتصادی فرد ، زمینه های قبلی خانوادگی و محل اقامت از عواملی هستند که در انخاب شغل تاثیر دارند» (شفیع آبادی،۱۳۸۷).
گاهی والدین انتظارات فوق العاده ای از فرزندان خود دارند و تمام شکست ها و جاه طلبی های خویش را از آنان می خواهند و یا کار و رشته ای که مورد علاقه آنان نیست به آنها تحمیل می کنند. کشمکشهای خانوادگی مخصوصاً با جوانان به شغل و کار آینده و موفقیت یا عدم موفقیت آنان در رشته تحصیلی و کار خاص مربوط می شود (احمدی،۱۳۸۷).
خانواده اولین آموزشگاهی است که کودکان در آن می توانند عادات مفید کار و رویه های سالم و مثبت را بیاموزند . نگرش والدین نسبت به کار و کار کردن الگویی است که نخستین سنگ بنای تعلیم و تربیت حرفه ای کودک می شود. کودکان در خانواده با فرصتهای متعددی برای یادگیری ارزشهای کار روبرو می شوند. نگرش و رویه شخص نسبت به کار وتحصیل ، از طریق رابطه با والدین ، معلمان ، دوستان ، صاحبان مشاغل ، تعامل در گفت و شنود عقاید ، فعالیتهای کاری و مشاغلی که می شناسند گسترش می یابد ( زندی پور،۱۳۹۱).
اتو[۵](۲۰۰۰)، با بررسی «دیدگاه نوجوانان در نفوذ شغلی والدین» به این نتیجه رسید که والدین در توسعه شغلی نوجوانان ، بر ادراکات آنان نفوذ دارند و به عنوان منابعی برای مشاوره حرفه ای محسوب می شوند و نوجوانان برای ساخت برنامه حرفه ای خود اغلب به مادرانشان توجه می کنند.
ویستون و کلر[۶] (۲۰۰۴)، با بررسی «تاثیر خانواده در اشتغال و توسعه آن» به این نتیجه رسیدند که افراد به احتمال زیاد برای تصمیم گیری های حرفه ای از اعضای خانواده کمک می گیرند، مهم است که روانشناسان مشاور درک کنند که که چگونه خانواده ها می توانند در تسهیل توسعه حرفه ای تاثیر مثبت داشته باشند. در سراسر طول عمر ، هر دو متغیر ساختار خانواده (به عنوان مثال: شغل پدر ومادر ) و متغیر فرایند خانواده( به عنوان مثال:گرما، پشتیبانی،وابستگی،استقلال) در زندگی حرفه ای فرزندان نفوذ دارند.
سایتری، کرید، زیمر و جی ام بک[۷] (۲۰۱۳)، با بررسی «تاثیر والدین و رفتار حرفه ای نوجوانان در یک محیط جمعی فرهنگی» به این نتیجه رسیدند که انتظارات حرفه ای و تجانس حرفه ای والدین در آرمان ها و اقدامات حرفه ای نوجوانان نقش مهمی دارد.
کنستانتین، والس و کیندایچی[۸] (۲۰۰۵)، با بررسی این موضوع که «تا چه حد درک موانع شغلی و حمایت پدرومادر ،تصمیم حرفه ای و بی تصمیمی شغلی را پیش بینی می کند» به این نتیجه رسیدند که ادراک مثبت از موانع شغلی، پیش بینی کننده تصمیم حرفه ای است و حمایت پدر و مادر با اطمینان شغلی در ارتباط است.
جودی (۱۳۷۶)، در تحقیقی تحت عنوان «بررسی تاثیر عوامل اقتصادی، خانوادگی بر رغبتهای شغلی دانش آموزان» به این نتیجه دست یافت که نگرش والدین در مورد شغل فرزندانشان و نیز تحصیلات والدین بر رغبتهای آنها تاثیر می گذارد.
سرمد (۱۳۷۵)، با بررسی «انگیزه انتخاب رشته تحصیلی در دوره متوسطه» به این نتیجه رسید که مداخلات والدین در زمینه های گوناگون از جمله انتخاب شغل تاثیر به سزایی را ایفا می کند. در اکثر موارد والدین بدین سبب در انتخاب رشته تحصیلی فرزندان خود دخالت می کنند که یا دور نمای تحصیلات را بهتر از فرزندانشان می شناسند یا خودشان علاقه مند به تحصیل در رشته خاصی بوده اند و چون در این راه توفیق نیافته اند، دوست دارند فرزند آنها در این رشته تحصیل کند.در مواردی نیز نوعی چشم و هم چشمی عامل این دخالت است.
شناخت تمایلات و آرزوهای شغلی و تحصیلی نوجوانان و والدینشان و مقایسه آن باهم و تعیین میزان همسوئی و هماهنگی آن و نیز هدایت آن در مسیری صحیح می تواند گامی مهم در برطرف کردن مشکلات و مسائلی باشد که در رابطه با انتخاب رشته تحصیلی و انتخاب شغل مطرح است.
بیان مسئله :
انتخاب رشته تحصیلی یکی از مهمترین تصمیم هایی است که دانش آموزان در دوران تحصیل خود می گیرند بطوری که می تواند سرنوشت شغلی و آینده شغلی آنان را رقم بزند. موضوع انتخاب رشته تحصیلی و انتخاب شغل به خانواده ها، معلمین و مشاورین مدرسه مربوط می شود که هر کدام از آنها به نوعی می توانند در این انتخاب ها نقش داشته باشند . لازم به ذکر است که هماهنگی بین خانواده ها، نوجوانان و مدرسه در این امر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
بررسی اداره کل مطالعات وزرات آموزش و پرورش نشان می دهد که دانش آموزان در انتخاب رشته سردرگم بوده اند. پسران بیشتر با پدران و دختران با مادران خود در مورد انتخاب رشته تحصیلی مشورت کرده اند. ۳۰ درصد از دانش آموزان ، رشته تحصیلی خود را بدون مشورت با دیگران انتخاب کرده اند. ۷۰ درصد با پدر و مادر، برادر و خواهر ، دوستان و اولیای مدرسه مشورت کرده اند. نظر به اینکه هیچکدام از این افراد استعداد و علائق دانش آموزان را نمی شناسند ، ممکن است او را به رشته ای رهنمون شوند که تناسبی با خصوصیات فردی و استعدادها و علائق وی نداشته باشد (احمدی،۱۳۸۷).
نوجوانان از طریق تعامل با بستر خانواده، مدرسه و جامعه به یادگیری و اکتشاف فرصتهای شغلی که در نهایت به انتخاب حرفه منجر می شود می پردازند. یکی از یافته های مهم تحقیقاتی نشان می دهد که آرمانهای نوجوانان تحت تاثیر آرمانها و انتظارات پدر و مادر قرار می گیرد. مطالعات انجام شده در کنیا نشان می دهد که در دانش آموزان روستایی تمایل به درخواست کمک از پدر و مادر بیشتر از دانش آموزان شهری است و پدر و مادر نقش مهمتری از معلمان در زندگی حرفه ای دانش آموزان دارند. بطور کلی، انتخاب حرفه تحت تاثیر پدر و مادر،دوستان و مشاوران قرار می گیرد ( ادوارز و کویینتر[۹]،۲۰۱۱).
اغلب والدین از تاثیری که به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر یادگیری ارزشهای کاری کودکان خویش می گذارند، آگاه نیستند. آنها باید از روش های مثبت و کاربردی خودشان که سبب افزایش رشد حرفه ای فرزندانشان می شود، مطلع گردند. همچنین باید تشویق شوند و مجاز باشند که به برنامه های آموزشی مدرسه در زمینه رشد حرفه ای، خدماتی را ارائه دهند (زندی پور۱۳۹۱).
هیچ بستری از نظر قدرت و گستردگی تأثیر با خانواده برابری نمی کند. کودکان درون خانواده زبان، مهارت ها و ارزشهای اجتماعی و اخلاقی فرهنگ خود را یاد می گیرند و افراد در تمام سنین برای دریافت اطلاعات و کمک به اعضای خانواده روی می آورند (برک[۱۰]،۲۰۰۵، ترجمه سید محمدی،۱۳۹۰).
مانع اصلی در کانال های آگاهی حرفه ای به راهنمائی های غلط والدین مربوط می شود و مداخله آنها در بسیاری موارد مسئول انتخاب های نادرست فرزند می باشد (اقبال،۲۰۱۳).
خانواده به ویژه پدر و مادر، در امر تحصیل فرزندان از جمله : پیشرفت تحصیلی و انتخاب هدف و رشته تحصیلی فرزندان خود دخالت می کنند، گاه این دخالت ها مناسب و در پیشرفت و جهت گیری صحیح فرزند مؤثر است ولی گاهی این دخالت ها موجب عقب ماندگی و یا انتخاب نادرست می شود که نتیجه آن نارضایتی و عدم موفقیت خواهد بود (امین بیدختی و دارایی،۱۳۹۰).
تایلر[۱۱](۱۹۶۱) بی تصمیمی را یکی از مشکلات انتخاب شغل می شمارد. به نظر تایلر چهار عامل باعث بی تصمیمی و تردید فرد در انتخاب شغل می باشند. یکی از عوامل این است که گفتار و خواستار خانواده و دوستان می تواند بی تصمیمی و تردید در انتخاب شغل را باعث شود. اگر تمایلات و خواسته های والدین با رغبت های فرد مغایرت داشته باشد ، فرد در انتخاب شغل مردد خواهدبود (شفیع آبادی،۱۳۸۹).
در تحقیقات گذشته به نقش خانواده در انتخاب های فرزندان پرداخته شده است اما میزان همسویی یا اختلاف فرزندان و والدین آنها در خصوص این انتخاب ها نادیده گرفته شده است. تحقیقی نیز با عنوان تقریبا مشابهی در سال ۱۳۷۲ توسط پور بختیار با عنوان بررسی گرایشهای تحصیلی و شغلی نوجوانان دختر و پسر سال سوم راهنمایی و مقایسه آن با آرزوها و علائق والدین در تهران انجام شده است. اما تحقیق مذکور از لحاظ روش تحقیق، کمی بوده که به تبع آن نمونه گیری نیز متفاوت بوده است. این تحقیق روی دانش آموزان سوم راهنمایی انجام گرفته است و هم چنین محقق نوع رشته و مشاغل مورد علاقه دانش آموزان و والدین را به صورت درصد و فراوانی مشخص کرده است ولی میزان این اختلافات مشخص نشده است. تحقیق حاضر از لحاظ روش کیفی است که می تواند درک عمیق تر و غنی تری از مسئله فراهم آورد و نیز میزان اختلاف یا هم سویی والدین با هم و والدین و فرزندان مشخص خواهد شد. هم چنین این تحقیق در شهرستان پاکدشت و روی دانش آموزان سال اول متوسطه انجام شده است.
با این توصیف سوال اصلی این است : میزان همسویی گرایشات تحصیلی و شغلی دانش آموزان با آرزوهای شغلی و تحصیلی والدین آنان چگونه است ؟
اهمیت و ضرورت تحقیق :
یکی از دلایل مطالعه نوجوانان این است که اطلاعاتی بدست آوریم که ما را به عنوان درمانگر، معلم، پدر یا مادر یاری دهد. معلمان، مربیان، مشاوران، مددکاران اجتماعی، دست اندرکاران امور قضایی و سایر کسانی که ارتباط نزدیکی با نوجوانان دارند، اگر اطلاعات مفیدی در مورد نوجوانان داشته باشند، در کار خود بهتر عمل می کنند (هاشمی آذر،۱۳۸۳ به نقل از کرم رازی،۱۳۹۲).
آمارها نشان می دهد که در حدود ۱۰ میلیون نفر از جمعیت کشورمان را نوجوانان تشکیل می دهند که این آمار حدود ۱۴ درصد جمعیت کشور را شامل می شود (مرکز آمار ایران،۱۳۹۳). بنابراین اهمیت بررسی مسائل مختلف زندگی نوجوانان که آینده سازان جامعه می باشند مشهود می باشد. لازم است مسائل و مشکلات نوجوانان بررسی شود و راه حلهایی برایشان ارائه گردد تا آنان در جهت مثبت حرکت کنند و خود و کشورشان را به رشد و توسعه همه جانبه برسانند. پیشرفت جامعه مستلزم شکوفا شدن استعداها و توانمندیهای بالقوه آنهاست. برای محقق شدن این امر مطالعه و تحقیق در مورد مسایلی که مربوط به آنها می باشد ، ضروری به نظر می رسد که در اولین قدم باید واقعیتهای موجود بررسی و توصیف شود. انتخاب رشته به یک مشکل پایدار برای دانش آموزان در جامعه معاصر تبدیل شده است (آنتونی و بیمبو،۲۰۱۲).

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.