امام صادق علیه السلام در معرفی اهل بیت می‌فرماید: و نحن اخیار الدهر و نوامیس العصر و نحن ساسه العباد و ساسه البلاد.[۱۵]
بنابراین سیاست را با توجه به فرهنگهای گوناگون باید تعریف کرد، در مکتب و فرهنگ اسلامی نیز سیاست دارای معنای خاص است «مفهوم سیاست در فرهنگ اسلامی در گرو فهم وظایف حکومت اسلامی و مقایسه آن با وظایف سایر حکومت‌ها و نیز رسیدن به تمایزات سیاست اسلامی از غیر آن است.
انتظار مسلمانان از حکومت چیست؟ آیا این انتظار را حکومت‌های غیر دینی نمی‌توانند بر آورده کنند؟
به دیگر سخن، حکومت دینی چه اقداماتی انجام می‌دهد که حکومت‌های غیر دینی به آن اهتمام نمی‌ورزند؟
پاسخ به این پرسش در گرو توجه به برداشت‌های مختلف از سیاست است. به طور کلی می‌توان برداشت‌های مختلف از سیاست را در مکتب قدرت و مکتب هدایت، طبقه بندی کرد.
در مکتب قدرت، غایت دولت امور دنیوی است، اما در مکتب هدایت، غایت دولت امور اخروی می‌باشد، در اوّلی دنیا مقصد است و در دوّمی، آخرت مقصد و دنیا منزلگاه.
اساسی‌ترین انتظار متدینان از حکومت، فراهم کردن فضا، امکانات و زمینه‌های عبودیت خداوند متعال است، در حالی که این انتظار، دغدغه حکومت‌های غیر دینی نیست، بر همین اساس اهل دیانت بر استقرار حکومت دینی و اجرای قوانین با صبغه الهی اصرار می‌ورزند.
قانون در حکومت‌های غیر دینی، امری بشری است، اما در حکومت دینی امری فرا بشری و الهی می‌باشد و انسانها در محدوده مباحات می‌توانند قانون گذاری و برنامه ریزی کنند. تمام برنامه‌ریزی‌های حکومت دینی به گونه‌ایی است که به قوانین الهی خدشه‌ایی وارد نشود، در حالی که حکومت غیر دینی چنین دغدغه و تعهدی ندارد… مفهوم سیاست در مکتب هدایت تلاش انسانها برای تحقق قانون الهی در روی زمین به رهبری انبیاء، اوصیا و اولیا جهت رسیدن به سعادت نهایی است.[۱۶]»
۳-۹- سیره سیاسی
بر طبق مفهوم سیره، مفهوم سیره سیاسی را می‌شود چنین معنا کرد که:
سیره سیاسی یعنی نوع رفتار و سبک رفتار در حوزه سیاست می‌باشد. به عبارتی دیگر، اصولی پایدار که تعیین کننده سبک رفتار در حوزه سیاست باشد.
«بنابراین اگر سخن از سیره نبوی در حیطه سیاسی در میان است، شیوه، متدو سبک پیامبر در سیاست که از نوعی استمرار و مداومت برخوردار بوده و قاعده مند و ضابطه‌پذیر بوده و قابلیت تکرار دارد.»[۱۷]
۱۰- سازماندهی تحقیق
مقدمه
فصل اول: کلیات و چارچوب نظری
۱-۱) محیط پیدایش اسلام
۱-۱-۱) وضعیت شبه جزیره عربستان
۱-۱-۱-۱) مفهوم جاهلیت و ویژگیهای آن
۲-۱-۱-۱) اوضاع جغرافیایی عربستان
۳-۱-۱-۱) اوضاع فرهنگی عربستان
۴-۱-۱-۱) اوضاع اقتصادی عربستان
عکس مرتبط با اقتصاد
۵-۱-۱-۱) اوضاع سیاسی و مذهبی عربستان
۲-۱-۱) وضعیت ادیان الهی در شبه جزیره عربستان در آستانه ظهور اسلام
۱-۲-۱-۱) وضعیت دین مسیحیت
۲-۲-۱-۱) وضعیت دین یهود
۳-۱-۱-) وضعیت سیاسی جهان در آستان ظهور اسلام
۱-۳-۱-۱) امپراطوری فارس
۲-۳-۱-۱) امپراطوری روم
۲-۱) چارچوب نظری
فصل دوم: راهبردهای پیامبر اعظم (ص) در تشکیل حکومت
فصل سوّم: ساختار نظام سیاسی در سیره نبوی (ص)
۱-۳) دلایل ضرورت تأسیس دولت اسلامی در سیره نبوی(ص)
۲-۳) مرزهای نظام سیاسی در سیره نبوی(ص)
۳-۳) عناصر نظام سیاسی در سیره نبوی(ص)
۴-۳) شبکه قدرت در سیره نبوی(ص)
فصل چهارم: کار ویژه‌های نظام سیاسی در سیره نبوی(ص)
۱-۴) مرکز تصمیم گیری سیاسی در سیره نبوی (ص)
۲-۴) قلمرو دولت در سیره نبوی(ص)
۳-۴) فرایند قدرت در سیره نبوی(ص)
۴-۴) بازخورد نظام سیاسی در سیره نبوی(ص)
فصل پنجم : نتیجه گیری
چون در این پژوهش از تحلیل سیستمی استفاده شده است، لذا این پژوهش در یک مقدمه و پنج فصل فوق شکل گرفته است در تحلیل سیستمی ابتدا به ساختار حکومت و سپس به کارویژه های آن پرداخته می شود به همین علت قبل از ساختار به راهبردهای پیامبر(ص) پرداخته شده و سپس به ساختار و کارویژه ها پرداخته شده است.
فصل اول:
کلیات و چارچوب نظری
مقدمه فصل اول
پیامبر اکرم (ص)، به عنوان اولین حاکم مسلمین و الگویی کامل برای بشریت، رسالت الهی خویش را از شبه جزیره عربستان، شروع کردند و به سایر نقاط گسترش دادند.
برای اینکه، اهمیت کار پیامبر اکرم (ص)، بیشتر درک شود و همچنین برای فهم سیره سیاسی آن حضرت (ص) لازم است که به مباحثی درباره محیط پیدایش اسلام پرداخته شود.
بنابراین سوال اصلی در این فصل عبارت است از: محیطی که اسلام در آن زاده شد و رشد کرد، دارای چه ویژگی بود؟
در پاسخ این سوال، در فصل حاضر، ابتدا به محیط پیدایش اسلام، و سپس به چارچوب نظری این نوشتار اشاره می‌شود.
در بحث از محیط پیدایش اسلام سعی خواهیم کرد که به مفهوم جاهلیت و اوضاع جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و مذهبی عربستان در آستانه ظهور اسلام، بپردازیم تا این محیط از زوایای مختلف، برای ما شناخته گردد. سپس، به وضیعت ادیان الهی مسیحیت و یهود در شبه جزیره عربستان به هنگام ظهور اسلام، می‌پردازیم و در ادامه به وضعیت سیاسی جهان، خاصه به وضعیت دو امپراطوری فارس و روم، در آن برهه تاریخی، اشاره‌ایی می‌کنیم.
در پایان نیز به چارچوب نظری این نوشتار می پردازیم و توضیحی راجع به تحلیل نظریه سیستم که مدل بحث این نوشتار است، می‌آوریم.
۱-۱- محیط پیدایش اسلام.
۱-۱-۱- وضعیت شبه جزیره عربستان
برای بررسی سیره سیاسی پیامبر اعظم (ص)و راهبردهای آن حضرت در تشکیل حکومت ابتدا باید به وضعیت شبه جزیره عربستان قبل از بعثت پیامبر اعظم (ص)بپردازیم تا روشن شود که پیامبر (ص)در چه اوضاع و احوالی دعوت خود را شروع کرد و پایه گذار اولین دولت اسلامی شد،به همین منظور در این بخش مطالبی را برای روشن شدن موضوع باید عنوان کرد. آن مطالب عبارتند از:
۱- مفهوم جاهلیت و ویژگیهای آن
۲- اوضاع جغرافیایی عربستان
۳- اوضاع فرهنگی عربستان
۴- اوضاع اقتصادی عربستان
۵- اوضاع سیاسی و مذهبی عربستان
۱-۱-۱-۱- مفهوم جاهلیت و ویژگیهای آن
«پیش از هر سخنی باید محدوده زمانی و مکانی دوره جاهلیت را تبیین کرده و سپس به بیان ویژگیها و خصوصیات آن بپردازیم: از نظر زمانی، دوران قبل از بعثت رسول خدا(ص) را، تا حدود ۱۵۰ و حداکثر ۲۰۰ سال، دوران جاهلی می‌نامند. اما در نظر دقیق آنچه از حوادث نقل شده این دوره را می‌توان پذیرفت حوادثی است که تا حدود عام الفیل یعنی چهل سال قبل از بعثت رخ داده است. از حوادث پیش از آن تا حدود ۲۰۰ سال، اشعار و اخباری نقل شده ولی درصد صحت آنها اندک است؛ در مورد تاریخ عرب قبل از این دو قرن، شاید تنها در یک مورد قرآن اشاره دارد که همان قضیه آمدن ابراهیم (ع) و اسماعیل و هاجر به وادی غیر مزروعی[۱۸] مکه است. درباره محدوده مکانی منطقه‌ایی که نام جاهلیت بر آن نهاده شده باید گفت که، این اسم برای اولین بار از طرف قرآن نسبت به دوران قبل از بعثت به کار رفته ولیکن محدوده مشخصی را منظور نکرده است؛ قرآن بیشتر مصادیقی را که از نظر معیارهای قرآن غلط باشد کارهای جاهلی محسوب می‌کند.[۱۹]»
«از بعضی آیات قرآن و احادیث معصومین علیهم السلام چنین استفاده می شود که پس از اسلام نیز جاهلیت واقع شده وعده‌ایی از مردمان با ویژگیها و معیارها جاهلی در جامعه مسلمین ظاهر شده‌اند.[۲۰]»
به عنوان مثال در آیه شریفه چنین آمده است:
«و ما محمدٌ اِلّا رسولٌ قد خَلَت من قَبله الرُّسُلُ اَفأِن ماتَ او قُتِلَ انقَلَبتُم علی اعقابِکُم وَ مَن ینقلِب علی عَقِبَیه فَلَن یَضُرَّ اللهَ شَیئاً و سَیَجزی اللهُ الشاکرین»[۲۱].
ترجمه: و محمد (ص) نیست جز فرستاده‌ایی که پیش از او هم پیامبران گذشتند. آیا اگر او بمیرد یا کشته شود عقبگرد می‌کنید؟ و هر که عقبگرد کند،هرگز به خدا زیانی نمی رساند، و خدا سپاسگزاران را پاداش خواهد داد. »
در حدیثی از امام باقر علیه السلام، در همین مورد آمده است:
«همانا مردم، بعد از ارتحال رسول خدا (ص)به وضع اهل جاهلیت برگشتند.[۲۲]»
همچنین در حدیثی از پیامبر اکرم (ص)نقل شده که فرمود:
