۴-۹- نظارت وکنترل……………………………………………………………………………………………………………

۱۷۹

فصل پنجم- خلاصه، نتیجه گیری و پـیشنهادها

۵-۱- خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….

۱۸۲

۵-۲- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………..

۱۸۲

۵-۳-پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………………………..

۱۸۶

فهرست منابع و ماخذ

۱۸۹

فصل اول
کلیات

مقدمه

از آن روز که آدم با وسوسه شیطان عصیان کرد «…فعَصىَ ءَادَمُ رَبَّهُ فَغَوَى‏» (طه/۱۲۱) و میوه ممنوعه را خورد و به کیفر این گناه از بهشت رانده شد و در زمین جای گرفت باب گناه گشوده شد و در همان آغاز پسر آدم، قابیل، برادرش هابیل را کشت و بزرگ‌ترین جرم را در روی زمین مرتکب گشت، لذا آفت سعادت انسان که جرم و گناه بود، شکل گرفت، چرا که گناه، ماده وجود آدمی را فاسد و آن را از خاصیت می اندازد. گناهکاران در دنیا نزد مردم بی ارج و ارزش و در آخرت در پیشگاه خدا و صالحان خجل و شرمنده اند. حتی این گروه در برابر وجدان خود احساس خفت و خواری می کنند. لذا بر هر‌کسی که طالب آرامش در برابر وجدان، عزت و سربلندی در میان مردم و سعادت و سرافرازی در محضر خداوند است، لازم است تا جداً از گناه و معصیت دست بکشد و به هیچ وجه مرتکب جرم و جنایت نشود.
دیر زمانی نیست که اندیشه حقوقی مبتنی بر صیانت و پیشگیری، در میان جوامع علمی و حقوقی کشورهای مختلف رواج یافته است و در این مسیر، پیشرفت هایی نیز داشته اند؛ اما با نگاهی به آموزه‌های دینی درمی‌یابیم که آنچه امروزه از آن به عنوان صیانت و پیشگیری از وقوع جرم یاد می شود در تار و پود پیام های آسمانی و رهنمودهای انبیا و اولیای الهی تنیده شده است؛ تا آنجا که می‌توان رسالت دین را رهایی انسان از تباهی، فساد و گمراهی دانست.
در نظام الهی اسلام[۱] که بر اساس توحید و خدا محوری است، تجلی احکام دین از خلقت حضرت آدم تا کنون در حیطه دستورهای اعتقادی، اخلاقی و احکام قرآن کریم نمود پیدا می کند و قرآن به عنوان یک کتاب مقدس برنامه هایی برای سعادت انسان درنظرگرفته است که وی را در بالاترین جایگاه قرار می‌دهد. این برنامه‌ها باعث می شود که انسان به جرم، انحراف و گناه فکر نکند، مبادرت به ارتکاب آن ننماید و اگر بر اثر غفلت یا وسوسه های شیطان منحرف شد، توبه نماید و از خدا طلب عفو کند؛ این کتاب آسمانی برای رسیدن به چنین هدفی، مبانی را مطرح می نماید، راه سعادت را نشان می دهد و عوامل انحراف و موانع رشد را تبیین می‌کند.
براین اساس، توحید محوری به عنوان فرهنگ دینی ما مسلمانان که شالوده فکری، فردی، قانون‌گزاری و ارزش‌های اجتماعی-اسلامی جامعه ما را شکل داده است، در دین مبین اسلام به طور کامل تجلی نموده و اسلام به عنوان آخرین مکتب بشری که تنها سرمایه سعادت، نسخه علاج دردهای بشری و رسیدن به کمال است؛ بر پایه های کلام الله مجید(قرآن) بنا گردیده است. این کتاب گران‌قدر که سرچشمه آموزه‌های دینی و متن اصلی تربیتی را ارائه می‌دهد، در حوزه جرم و گناه بیش از پیش باید موردتوجه و استفاده قرار گیرد. حتی در برخی از کتاب‌های داخلی و خارجی به تحقیقات و مقاله‌هایی درباره رابطه دین با کاهش جرم که تا کنون اثبات شده، اشاره گردیده است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
همان طور که می دانیم صیانت و پیشگیری از جرم، مهم‌ترین و کارآمدترین راه مبارزه با جرم است. از سوی دیگر مبانی، نظریه ها و تعاریف برای جرم و بزهکاری ما را به راهکارهایی برای پیشگیری از جرم و گناه رهنمون می سازد که از جمله مهم‌ترین منبع آن، گونه جدید پیشگیری قرآنی است که باید پاسخ گوی نیازهای امروز و مشکلات ایجاد شده در حوزه جرم و گناه باشد. ما در تحقیق حاضر به دنبال ارائه کارکردهای قرآنی جهت پیشگیری بوده و با بهره گرفتن از قرآن کریم که مهم‌ترین و اصلی ترین منبع تعلیم و تربیت می باشد، روش‌هایی جهت پیشگیری از جرم و گناه ارائه، ارزیابی و تحلیل می نماییم.
در پژوهش حاضر در فصل اول به بیان کلیات تحقیق پرداخته و در فصل دوم به توضیح کامل صیانت در معنا، مفهوم و انواع آن و سپس در فصل سوم به مقوله پیشگیری از جرم و گناه می‌پردازیم. در فصل چهارم راهکارهایی جهت نهادینه کردن صیانت و پیشگیری در بین کارکنان ناجا تحلیل و ارائه می‌شود و در فصل آخر با پیشنهادهایی ضمن نتیجه‌گیری، تحقیقات آتی و محدودیت‌‌های تحقیقات فعلی را بررسی می‌کنیم.
۱-۲-بیان مسأله
صیانت و پیشگیری، بهتر، راحت تر و کم هزینه‌تر از درمان است، همه علماء بر این مساله اعتراف دارند که بیشترین توان، همت و اراده را قبل از وقوع جرم باید به کار برد. قرآن کریم به عنوان مهم ترین و متقن ترین منبع اسلامی به موضوع صیانت و پیشگیری از جرم و گناه توجه ویژه ای دارد هرچند که در قرآن به طور مستقیم کلمه صیانت و پیشگیری به کار نرفته است اما به شکل ضمنی، آیات فراوانی دال بر این مساله می باشد. برای مثال بیشتر آیات نهی از منکر، به نوعی انسان را از چیزی برحذر می دارند که این خود بدون شک نوعی پیشگیری از وقوع گناه است. از طرفی دیگر با توجه به ماموریت های نیروی انتظامی، کارکنان این سازمان بسیار در معرض آسیب ها قرار می گیرند و برای گرفتار نشدن در ورطه این آسیب ها، منطقی ترین راه، پیشگیری و صیانت کارکنان می باشد که لازمه آن ارتقاء و نهادینه کردن فرهنگ صیانت و پیشگیری از طریق آموزش و بیان اهمیت آن از منظر قرآن کریم می باشد.
بنابراین با توجه به بعد انسانی- تربیتی صیانت و بنابرگفته اساتید حوزه علوم انسانی که می‌گویند آموزش و خودآگاهی، لازمه بینش و ساخت شخصیت می باشد؛ ایجاب می نماید که در وهله اول جهت مراقبت نفس و تزکیه ضمن درنظر گرفتن وابستگی جامعه اسلامی به آموخته ها و فرهنگ و ارزش‌های دینی، با مطالعات و بررسی‌های دینی مطالبی در این حوزه استخراج شود تا با توجه به علوم روز انسانی بتوان از ترکیب آن جهت صیانت و پیشگیری راهکارهایی ارائه نمود.
از جمله روش های آموزشی در این زمینه، استفاده از فرهنگ و ارزش های قرآنی است. اگر چارچوب ذهنی ما بر اساس مفاهیم و معارف قرآنی شکل بگیرد، خود، بهترین روش برای صیانت و پیشگیری از جرم و گناه می‌باشد؛ زیرا قرآن کریم می‌فرماید: «قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَى شَاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَى سَبِیلاً؛ تو به خلق بگو هرکس بر حسب ذات و طبیعت خود عملی انجام خواهد داد.» (اسرا/۸۴)
اگر شاکله وجودی جامعه پلیسی ما با معارف قرآن کریم عجین شود، خود، بهترین راهگشا برای صیانت کارکنان و پیشگیری از وقوع جرم و گناه بین آنان می‌باشد. در این نوشتار به دنبال آن هستیم که جرم و گناه را از منظر قرآن کریم تبیین نموده و سپس روش‌های صیانت افراد و راهکارهای پیشگیری از جرم و گناه از منظر قرآن کریم را بیان نموده و در ادامه روش‌های نهادینه‌کردن صیانت در بین کارکنان ناجا و پیشگیری از وقوع جرم و گناه بیان شود.
۱-۳- سوال های تحقیق
۱-۳-۱- سوال اصلی
صیانت و پیشگیری از جرم و گناه از منظر قرآن کریم چه جایگاهی دارد و راهکارهای نهادینه‌کردن آن در بین کارکنان ناجا چیست؟
۱-۳-۲- سوال های فرعی
۱- معنا و مفهوم، اهمیت، ضرورت و شیوه های صیانت از منظر قرآن کریم چیست؟
۲- معنا و مفهوم، اهمیت، ضرورت و شیوه های پیشگیری از جرم و گناه از دیدگاه قرآن کریم چیست؟
۳- راهکارهای نهادینه کردن صیانت و پیشگیری در بین کارکنان ناجا چیست؟
۱-۴- اهمیت و ضرورت تحقیق
همه اندیشمندان به این نکته معترفند که پیشگیری، آسان‌تر، بهتر و کم هزینه تر از درمان است. این اهمیت به سبب هدفی است که از اجرای آن دنبال می شود؛ یعنی جدا از اینکه نفس این عمل، نوعی عمل به معروف است و از این جهت مقدمه رسیدن به اهداف عالی تری است؛ زمینه های رشد و تعالی آدمی در پرتو پیشگیری از جرم، فرصت ظهور و نمود می یابد.
به بیان دیگر، از بین بردن زمینه های بزهکاری و انحراف، خود مقدمه و مدخلی برای فعلیت یافتن و تحقق زمینه‌ها و فرصت‌های هدایت و کمال آدمی و دسترسی او به عبودیت و سعادت حقیقی است؛ ازاین رو، پیشگیری از جرم در جهت این هدف غایی، ارزش و اهمیت والایی دارد.
در قرآن کریم شیوه هایی ارائه شده که اساسا به اعمال کیفر نیازی نیست و به همین جهت کتاب تعلیم و تربیت محسوب می شود و نباید قانون جزا تلقی گردد. از آنجا که قرآن به عنوان کتاب قانون، مستند قرار می گیرد، اشکال فوق الذکر جلوه می نماید. این پژوهش چنین هدفی را تبیین تربیتی بودن قرآن برای انسان در قانون جزا دانسته و به عنوان هدف اصلی دنبال می کند.
براین اساس، راه‌های صیانت و پیشگیری از جرم هرچه باشند، براین اصل استوارند که هرگونه برخورد منطقی و موثر با پدیده جرم و گناه، مستلزم درک صحیح و عالمانه ماهیت این پدیده و علل و عوامل موثر آن است. قرآن کریم به دلیل جامعیت و اشراف در کلیه زمینه های اخلاقی، فردی، انسانی و اجتماعی، نمونه کامل یک الگوی موفق است که باید از آن بهره جست. لذا قرآن کریم از نظر فردی، به دنبال ایجاد یک تحول اساسی در شخصیت انسان ها براساس ارزش های متعالی است تا از این طریق انسان را به مرحله ای از رشد و تعالی برساند که کمترین نتیجه آن اجتناب و خودداری داوطلبانه از انحراف و کجروی است و از نظر اجتماعی نیز به دنبال ساختن جامعه ای نمونه از نظر اخلاقی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می باشد که در آن کلیه عوامل و زمینه های انحراف از بین رفته باشد.
عکس مرتبط با اقتصاد
از طرف دیگر با توجه به این که سیاست اصلی اسلام در مبارزه با جرم و گناه سیاستی کنشی و پیشینی است و نه واکنشی و پسینی و همچنین سیاست کیفری اسلام، بخش بسیار کوچکی از سیاست جنایی آن را در مبارزه با جرم و گناه تشکیل می‌دهد، اساس و شالوده این مباحث، کتاب قرآن کریم و تحلیل آن در این زمینه است زیرا قرآن پایه و اساس دین اسلام را تشکیل می‌دهد، به علاوه تبیین سیاست های پیشگیرانه قرآنی این فرصت را فراهم می آورد تا مقایسه ای بین این روش ها با آنچه در جرم شناسی پیشگیری و صیانت مطرح شده است، صورت گیرد و ویژگی ها و برجستگی های روش های پیشگیرانه قرآنی مطرح شود. به ویژه این واقعیت روشن گردد که رویکرد پیشگیرانه جرم، مساله جدیدی نیست که خاستگاه آن نظریه های جرم شناسی مغرب زمین باشد و از آنجا به کشورهای دیگر صادر شده باشد؛ بلکه مفاهیم قرآن در دورانی که این مفاهیم برای اندیشمندان غربی ناشناخته و غیرقابل تصور بوده است، آموزه هایی را در راستای پیشگیری از جرم و گناه و صیانت ارائه نموده است؛ هر چند این آموزه ها مهجور و ناشناخته مانده است.

پایان نامه رشته حقوق

۱-۵-اهداف تحقیق
۱-۵-۱- هدف اصلی
تبیین صیانت و پیشگیری از جرم و گناه از منظر قرآن کریم و راهکارهای نهادینه کردن آن در بین کارکنان ناجا.
۱-۵-۲- اهداف فرعی
۱٫ تبیین معنا، مفهوم، اهمیت، ضرورت و شیوه های صیانت از منظر قرآن کریم .
۲٫ تبیین معنا، مفهوم، اهمیت، ضرورت و شیوه های پیشگیری از وقوع جرم وگناه از دیدگاه قرآن کریم.
۳٫ تبیین راهکارهای نهادینه کردن صیانت و پیشگیری در بین کارکنان ناجا.
۱-۶-پیشینه تحقیق
با وجود تک نگاری‌ها و مقاله‌های نوشته شده گوناگون، تاکنون نوشته مستقلی درباره صیانت و پیشگیری از جرم و گناه از دیدگاه قرآن و راهکارهای نهادینه کردن آن در بین کارکنان ناجا منتشر نشده است و این نوشتار به دنبال آن است که راهکارهای علمی و عملی برای جامعه کارکنان ناجا با بهره گرفتن از قرآن کریم ارائه نماید. در نظام حقوقی پس از انقلاب اسلامی در دانشگاه ها، حوزه های علمیه و حتی قوای سه گانه علی رغم اینکه جرم شناسی آن هم با تلاش تعداد کمی از اساتید علاقمند به این رشته موضوع بحث قرار گرفته است، اما «جرم شناسی دینی» چندان موردتوجه واقع نگردیده است. متاسفانه در نظام دانشگاهی مباحث جرم شناسی و پیشگیری از جرم از حقوق غرب متاثر بوده و کمتر به پیشگیری از جرم از منظر سیاست جنایی اسلام پرداخته است. از طرفی در حوزه‌های علمیه، صاحبان فن و متخصصین علوم دینی نیز رغبت زیادی به ورود به این بحث ها نشان نداده اند و در واقع جرم شناسی دینی و سیاست جنایی اسلام غریب مانده است، علی رغم اینکه امکان دسترسی به منبع عظیمی چون قرآن کریم وجود دارد. لذا ضرورت تحقیق پیرامون نگرش قرآنی به مقوله بزهکاری و پیشگیری از آن و شناسایی راهکارهای ارائه شده، اهمیت پرداختن موضوع را به خوبی آشکار می‌سازد.
اما در ارتباط با خود موضوع که صیانت و پیشگیری از جرم و گناه در آموزه های قرآنی است، تا آنجا که نگارنده بررسی کرده است یک مقاله با عنوان «استراتژی قرآن در مواجهه با انحرافات اجتماعی» یافت شد که در دو قسمت توسط حجه الاسلام نصراله آقاجانی در دو شماره مجله کتاب زنان (شماره ۱۸و۱۷) در سال ۱۳۸۱ نگاشته شده است.
نویسنده در قسمت اول مقاله با ارائه تعاریف و مفاهیم جامعه شناختی، انحراف‌ها از دیدگاه قرآن کریم و مبانی نظری آسیب شناسی اجتماعی از منظر قرآن کریم را بررسی کرده و در قسمت دوم انواع مختلف انحراف‌های اجتماعی و راه‌های مقابله با آنها را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار داده است.
این نوع تحقیقات که البته محدود هم می‌باشند، رابطه دین (به مفهوم کلی آن) را با جرم، انحراف و کنترل اجتماعی به صورت تجربی مورد بررسی قرار داده و نتایج بعضا متناقضی را هم ارائه نموده‌اند، اما در هیچ یک از آنها راهکارهای پیشگیرانه دین و به ویژه اسلام به صورت جزئی و تفصیلی مورد بحث قرار نگرفته است.
پژوهش های داخل کشور که در ارتباط با پیشگیری و کنترل اجتماعی صورت گرفته به شرح زیر است:
-کتابی با عنوان «نقش اسلام در پیشگیری و کاهش بزهکاری» توسط آقای مهدی علیزاده در سال ۱۳۸۲ انتشار یافته است و بخش هایی از آموزه های پیشگیرانه اسلامی را ارائه نموده است.
-کتابی با عنوان «پیشگیری و ریشه یابی جرم در اسلام» توسط آقای عباسعلی محمودی در سال ۱۳۶۱در تهران انتشار یافته است و ضمن علت شناسی جرم و انحراف از دیدگاه اسلام به ارائه راهکارهای پیشگیرانه از دیدگاه اسلام پرداخته است.
-پایان نامه ای با عنوان «پیشگیری از وقوع جرم در اسلام » در سال ۱۳۷۱در دانشگاه شهید بهشتی توسط آقای مرتضی درودیان نگاشته شده است و درآن به برخی از اعتقادات و اخلاقیات پیشگیرانه اسلام پرداخته شده است .
-پایان نامه ای با عنوان «نقش امر به معروف ونهی از منکر در پیشگیری از جرم» توسط آقای سید هادی آل طاهر در سال ۱۳۷۷ در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق نوشته شده است و در آن به تاثیر یکی از آموزه های قرآنی بر پیشگیری از جرم پرداخته شده است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.