فرهنگ کم­فرزندی و تک­فرزندی، آفت کنترل جمعیت است و اما این­که چه کارهایی باید بکنیم که جوانانمان را به این راه ترغیب کنیم. جوانان ما با وجود تحصیلات، کار ندارند و همین مشکلات باعث می­ شود که به ازدواج فکر نکنند. مسائل اقتصادی دسته به دست هم می­دهد که جمعیت رو به کاهش رود. همۀ دنیا روی مسئلۀ جمعیت حساس هستند و یک کشور در دنیا با کثرث جمعیت آن دیده می­ شود. باید تلاش کنیم تا موضوع افزایش جمعیت تبدیل به فرهنگ شود و تلاش شود که شیوۀ نادرست تک­­فرزندی به فرهنگی تبدیل شود که هر خانواده با توجه به مقدورات و شرایطش، صاحب فرزند شود و فقط به تک­فرزندی فکر نکند. این هدف نیازمند فرهنگ­سازی وسیعی است که تحدید جمعیتی فعلی را خنثی کند.
عکس مرتبط با اقتصاد
ما در گذشته تفکر دینی داشتیم که پدر و مادرهایمان معتقد بودند خدا روزی­رسان است و خدا روزی بنده­اش را می­دهد. در دهه­های چهل و پنجاه، مردم ما دغدغۀ فعلی را نداشتند و هر خانواده هفت هشت فرزند داشت. هر چه به­سمت ماشینی­شدن پیش رفتیم جمعیت خانواده­ها کم­تر و کم­تر شد. به دلیل مسائل اقتصادی، معیشتی و رفاهی خانواده­ها کم­تر به فکر فرزند بیشتر داشتن می­افتند و جنبه­ های اقتصادی پررنگ شده و جنبه­ های اعتقادی در مورد روزی­رسانی خداوند کم­رنگ­تر شده است.
باید برای رسیدگی به وضعیت جمعیت، همه با هم آستین بالا زنیم چون این مسئله هم امنیت جامعه را تضمین می­ کند و هم بحث اقتدار. مقام معظم رهبری در بیانات ارزشمند خود مسئلۀ فرزندآوری را، امری جدی شمرده­اند و آن را از مجاهدت­ها و وظایف خطیر زنان جامعه دانسته ­اند و بارهای روی این مسئلۀ حیاتی و بحث افزایش جمعیت تأکید کرده ­اند. بنابراین اگر نگاه ما به مسئلۀ جمعیت جدی نباشد مطمئناً در دو دهۀ آینده کشور ما هم مانند اروپایی­ها باید برای تولید نسل به مهاجرپذیری روی بیاورد و به سونامی پیری نسل دچار خواهد شد که این هم مشکلات خاص خود را دارا می­باشد.
بنابراین با توجه به هشدارهای رهبر عظیم­الشأن انقلاب، به­منظور جلوگیری از پیری جمعیت و کاهش نیروی انسانی جوان، خلاق و پویا باید تمهیداتی اندیشید تا برنامۀ تنظیم خانواده را اصلاح کرد.
موضوع بحث در این پایان نامه نظر اسلام و فقهای امامیه در خصوص کنترل جمعیت می­باشد، با فرض بر این­که فرزندآوری یک ثروت روحی و روانی برای پدر و مادر و جامعه می­باشد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

بیان مسئله

ما در این تحقیق برانیم که زمینه ­های فقهی فرزندآوری در اسلام را بررسی کنیم. فرهنگ کم­فرزندی یا تک­فرزندی باید تغییر کند وتبدیل به فرهنگی شود که هر خانواده با توجه به شرایط اقتصادی ورفاهی که دارد فقط به تک­فرزندی فکر نکند این هدف نیازمند فرهنگ­سازی وسیعی است، که تهدید جمعیتی فعلی را خنثی کند.
برخی کوشیده­اندبه نام ادله برون­دینی یا درون­دینی، به ضرورت کنترل جمعیت در همه‌ شرایط حکم نمایند؛ این در حالی است که منابع دینی، اعم از منابع دین مسیحیت، یهودیت و اسلام انسان­ها را به ازدیاد نسل و کثرت جمعیت تشویق می‌کنند.
در این نوشتار درصدد آن هستیم تا دیدگاه متفکران مسلمان را بررسی کرده و حقیقت امر در خصوص کنترل یا عدم کنترل جمعیت را از درون منابع دین اسلام کشف کنیم. طبیعتاً در بین آیات قرآن و روایات نیز به دو دسته دلیل گوناگون برخورد می‌کنیم. دسته‌ای از آیات و روایات که مشوّق کنترل جمعیّت و کم بودن زاد و ولد هستند و دسته‌ای دیگر که به زاد و ولد بیشتر تشویق نموده و با کنترل جمعیّت مخالف هستند. در ادامه این نوشتار با جمع این دو گروه از آیات و روایات و دیدگاه فقهای شیعه دراین خصوص را بررسی خواهیم کرد.

 

سؤالات تحقیق:

 

 

مبانی فقهی و نظری کنترل جمعیت در اسلام چیست؟

مبانی نظری و فقهی افزایش جمعیت در اسلام چیست؟

جایگاه فرزندآوری در اسلام و فقه امامیه کجاست؟

فرضیات تحقیق:

 

 

مبانی فقهی و نظری کنترل جمعیت، در فقهای شیعه برداشت عده­ای از فقها از پاره­ای از آیات و استناد به بعضی روایات می­باشد.

فقهای شیعه در زمینه افزایش جمعیت همواره نظر مساعد داشته اند و این برداشت مبتنی به پاره­ای از آیات و روایت­هایی از پیامبر و ائمۀ معصومین می­باشد.

یکی از اهداف افزایش جمعیت در دیدگاه فقها و متفکران اسلامی و شیعی، بزرگ شدن امت اسلامی بوده؛ که در حال حاضر از آن به رابطه ازدیاد جمعیت و اقتدار ملی یاد می­ کنند. افزایش جمعیت همراه با کیفیت و پرورش فرزندانی پاک و صالح مایۀ افتخار، بالندگی و پویایی جامعۀ اسلامی می­باشد.

اهداف و ضرورت­های انجام تحقیق:

هدف از نگارش این پایان نامه بررسی این موضوع است که در فقه شیعه در خصوص افزایش جمعیت چه مطالب و توصیه­هایی شده، به عبارت دیگر دیدگاه فقها در این بحث چه بوده است و جایگاه فرزند و فرزندآوری در اسلام و فقه شیعه چه جایگاهی است و کلیۀ ادلۀ دینی و فقهی و موافقان کنترل جمعیت در این پایان نامه مورد بررسی و تحقیق قرار می­گیرد.

 

پیشینۀ تحقیق:

کتاب «تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه» با موضوع گفت­وگو با اندیشمندان علوم انسانی و اسلامی درباره تغییرات جمعیتی، که از یک «مقدمه» و چهارده بخش تشکیل شده است که برخی از عناوین آن عبارتند از:
مبانی فقهی تغییرات جمعیتیتدوین آیت­الله عباس کعبی؛
ضرورت تدوین نظریه جمعیتی اسلام از محمدرضا زیبایی­نژاد؛
سیاست­های جمعیتی از منظر اسلامتألیف میرصالح حسینی؛
بررسی ابعاد سیاست­های جمعیتی با رویکرد دینیبه قلم محمدرضا ضمیری؛

 

همچنین از مقالات زیر:

۱- محمد ولی علیئی، تأثیر آموزه‌ها و فتاوای شیعی در رشد و کنترل جمعیت، شیعه شناسی، ش۱۲
۲- ناصر مکارم شیرازی، اسلام به جمعیت از دیدگاه کیفیت می‌نگرد نه کمیت، تدبیر، ش۳۴
۳- حسین نوری همدانی، کنترل جمعیت، فقه اهل­بیت، ش۳۳
۴-محمد مؤمن­قمی، سخنی در تنظیم خانواده، فقه اهل­بیت، ش۸
و با توجه به موضوع تحقیق از کتب و منابع فقهی شیعه استفاده می شود:

 

 

کتاب اصول کافی:

نوشتۀ احمد بن یعقوب کلینی در جلد ۵ در باب فضل­الولد اشاراتی مبنی بر استحباب فرزندآوری و جایگاه فرزند در اسلام و ازدواج با همسرانی ولود و ودود که به معنای بسیار فرزند آوردن و بسیار مهربان بودن با همسر می­باشد. و هم­چنین در این باب به آیات قرآن در این مورد و هم­چنین روایات پیامبر و ائمۀ معصومین اشاره شده است.

 

 

کتاب وسائل­الشیعه:

نوشتۀ الحر العاملی در جلد ۱۴ باب ۱۷ اشاراتی بر احادیثی که در آن پیامبر، مؤمنان را تشویق و ترغیب به ازدواج می­ کند. و هم­چنین احادیثی که پیامبر اکرم می­فرماید: «من در روز قیامت به کثرت امتم افتخار می­کنم حتی به بچۀ سقط شده.»
و هم­چنین روایاتی که رسول خدا می­فرماید: «با دختران باکره ازدواج کنید.» الی آخر…
از نظر نویسندۀ کتاب علاوه بر این­که ازدواج نه­تنها سنت قطعی و مطلوب از نظر پیامبر است، بلکه اصل فرزندآوری نیز یک ارزش و مستحب به شمار می­آید.

 

 

کتاب بحارالانوار:

نوشتۀ محمدباقر مجلسی جلد ۱۰۱ به­رغم این­که فرزندآوری و تکثیر اولاد از نظر اسلامی امری شناخته شده و مورد تأیید بوده است اما برخی از احادیثی که از پیامبر اکرم در مورد خانوادۀ کم­جمعیت بیان شده است، از مهم­ترین روایتی است که طرفداران کنترل جمعیت بدان استناد کرده ­اند.

 

 

کتاب کاهش جمعیت ضربه­ای سنگین به پیکر اجتماع:

نوشتۀ علامه حسینی تهرانی. نویسنده در این کتاب در باب نکاح و استحباب آن و هم­چنین جایگاه و اهمیت فرزندآوری در اسلام از منظر آیات و روایات بحث نموده است. از نظر شخص نویسنده کلیۀ برنامه ­هایی که در ایران چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب در رابطۀ با کنترل جمعیت صورت گرفته، همگی ناشی از نقشه­های اجانب و بیگانگان برای از بین بردن امت اسلامی و به­ویژه جمعیت ناب و شیعۀ سرزمین مقدس ایران است.
و هم­جنین نویسنده به مسئلۀ جمعیت علاوه بر رویکرد فقهی از دیدگاه بین ­المللی و جهانی هم نگریسته و مسئلۀ جمعیت را یک پارامتر بسیار قوی در اقتدار ملی هر کشوری می­داند.
و… و…

 

ساختار تحقیق

 

این تحقیق شامل چهار فصل است:

در فصل اول پس از بیان کلیاتی چون سؤالات و فرضیات و پیشینۀ تحقیق به تبیین برخی اصطلاحات اساسی پرداخته­ایم.
در فصل دوم ابتدا به بیان سیر تاریخی مسئلۀ کنترل جمعیت در ایران و مبانی آن از نظر فقه شیعه پرداخته­ایم سپس به بیان ادلۀ فقهی موافقان کنترل جمعیت و پس از آن به تبیین و توضیح ادلۀ مخالفان کنترل جمعیت پرداخته­ایم و هم­چنین پیامدهای کاهش جمعیت از نظر اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و عوارض ناشی از کاهش جمعیت و هم­چنین عواقب اجتماعی و اقتصادی پیری جمعیت پرداخته­ایم.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در فصل سوم به بررسی و تجزیه و تحلیل ادلۀ موافقان و مخافان و هم­چنین به بررسی رویکرد فقهی به مسئلۀ کنترل جمعیت می­پردازیم و به دنبال آن نظرات رهبر انقلاب در خصوص جمعیت و مراجع عظام در این مورد پرداخته­ایم.
در فصل چهارم نتیجه ­گیری کلی از این تحقیق را بیان نموده و پیشنهاداتی را هم جهت تحقق اهداف تحقیق ارائه داده­ایم.

 

تعریف مفاهیم و اصطلاحات:

فقه امامیه: منظور از فقه امامیه در این تحقیق دیدگاه فقه شیعۀ اثنی­عشری در این مورد می­باشد.
جمعیت:به مجموع مردمانی گفته می­ شود که در سرزمینی مشخص زندگی می­ کنند و یا این­که به یک قوم،نژاد یا مکان سیاسی وابسته­اند. هم­چنین به مجموع انسان­هایی اطلاق می­ شود که در یک زمان و در یک مکان با یک آداب و رسوم مشترک زندگی می­ کنند.
کنترل جمعیت: عبارت است از کنترل ارادی فرزندان و فاصله­گذاری میان فرزندان یک خانواده که رشته­ای گسترده از روش­های زیر را در بر می­گیرد که برای تنظیم باروری انسانی به کار گرفته می­ شود. اعم از روش­های دائمی عقیم­سازی یا موقتی و یا قرص­ها و آمپول­های شیمیایی و هورمونی.
افزایش جمعیت:میزان افزایش مطلق جمعیت را ‘میزان رشد جمعیت’ (population growth) نیز مى‌گویند. در سطح جامعه، براى محاسبۀ رشدجمعیتمعمولاًدوعاملطبیعى(موالید و مرگ) را در نظر مى‌گیرند مگر این­که عوامل مهاجرت نقش مهمى در افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه داشته باشد.
فرزندآوری:در سبک زندگی اسلامی ایرانی، خانواده با وجود فرزندان تعریف می‌شود و فرزندآوری بسیار مهم است. علاوه بر آن نحوه ارتباط پدر و مادر و اهمیت با هم بودن و در کنار هم بودن اعضای خانواده از دیگر وجوه تمایز سبک زندگی اسلامی ‌با سبک زندگی غربی است. خانواده‌های ایرانی به علم‌آموزی بسیار اهمیت می‌دهند و جایگاه علم و دانش در فرهنگ ما بسیار مهم است.
سقط جنین: از بین بردن نطفه­ای که در رحم زن تشکیل شده، توسط هر وسیله­ای اعم از جراحی، کورتاژکردن، یا با بهره گرفتن از قرص و آمپول­های هورمونی ویا هر روش دیگری که منجر به از بین رفتن جنین تشکیل شده بشود.
خانواده:خانوادهبه مفهوم محدود آن عبارتست از یک واحد اجتماعی، ناشی از ازدواج یک زن و یک مرد که فرزندان پدید آمده از آن­ها آن را تکمیل می­ کنند. تعریف دیگری خانواده را شامل مجموعه ­ای از افراد می­داند که با هدف و منافع مشترک زیر سقفی گرد هم می­آیند.
اسلامخانوادهراگروهیمتشکلازافراد،دارایشخصیتمدنی،حقوقیومعنویمعرفی می­ کند که هسته اولیه آن را ازدواج مشروع زن و مردی تشکیل می­دهد و نکاح عقدی است که براساس آن رابطه زوجیت بین زن و مرد برقرار شده و در پس آن طرفین دارای وظایف و حقوق جدید می­شوند. ارتباط خویشاوندی در سایه نکاح پدید می­آید؛ اعضای آن دارای روابط قانونی، اخلاقی و عاطفی می­گردند.

فصل دوم:

 

تاریخچه و احکام فقهی کنترل جمعیت­

 

۲-۱ تاریخچه کنترل جمعیت در ایران:

کنترل جمعیت در ایران بحث تنظیم خانواده به معنای تناسب فرزندان با امکانات و شرایط زندگی در کلیه تمدن­ها، سوابق کهن دارند. مستندات باقی­مانده، سابقه کنترل موالید را ۴۰۰۰ سال پیش در مصر، ۱۶۰۰ سال پیش در هند، ۱۳۰۰ سال پیش در چین و ۲۰۰۰ سال پیش در یونان و ایران نشان می­دهد. تاریخ بشر وسایل و مواد فراوانی را به­عنوان ابزار جلوگیری از حاملگی در خود ثبت کرده است. البته اغلب سیاست­های جمعیتی با توجه به میزان بالای مرگ­ومیر به منظور افزایش زاد و ولد بوده است تا این­که در دهه­های پایانی قرن هجده متفکرانی چون مانتوس به بعد اقتصادی و اجتماعی قضیه توجه و به بحرانی که به سبب فرزندآوری بی­رویه قریب­الوقوع خواهد بود، اشاره کردند. به این ترتیب بحث کنترل موالید در انگلستان به سایر کشورهای اروپایی و آمریکایی وارد شد. برنامه ­های تنظیم خانواده در مفهوم اخص در سطح جهانی قدمتی حدود پنجاه سال داد.
امروزه حدود هشتادوپنج درصد از کشورهای جهان سوم و قریب نودوپنج درصد از جمعیت آن­ها، از خدمات تنظیم خانواده حمایت می­ کنند. در جوامع صنعتی صددرصد زنان واجد شرایط، از برنامه تنظیم خانواده پیروی می­ کنند ولی فقط نیمی از زنان در کشورهای در حال توسعه از این تکنولوژی نوین، بهره­مند می­شوند.
در سنگاپور هفتاد درصد زنان از این روش­ها استفاده می­ کنند. در ایران کنترل جمعیت و تنظیم خانواده به صورت پراکنده در سال ۱۳۳۷ شروع شد. از سال ۱۳۴۸ این کار به صورتی متمرکز ادامه یافت. سال ۱۳۴۶ در وزارت بهداری «واحد بهداشت و تنظیم خانواده» استقرار یافت تا جمعیت را کنترل کند. در سال­های بعد واحد مزبور به نام «واحد جمعیت و تنظیم خانواده» معروف شد. پس از اجرای برنامه ­های تجربی محدود و پراکنده از جانب مراجع مختلف، در عرض چند سال، این واحد تحت عنوان «سازمان تنظیم خانواده» شهرت یافت و به این طریق ایران به جمع کشورهای عامل به تحدید موالید پیوست. در آن زمان نرخ رشد به طور متوسط سالانه ۱/۳ درصد بود که با اجرای سیاست­های «فرزند کمتر، زندگ بهتر» در دهه۱۳۵۵، ۱۳۴۵ فقط با اندکی کاهش به ۷/۲ درصد رسید. پس از پیروزی انقلاب این سیاست­ها از سوی برخی از دست­اندرکاران به دلالیل مختلف تعطیل شد. جنگ تحمیلی و میل روانی به داشتن فرزند بیشتر در زمان جنگ نیز در این خصوص بی­تأثیر نبود.